Doanh nghiệp trước cơ hội bứt phá kỷ nguyên nhà máy thông minh

AI - động lực vận hành mới doanh nghiệp sản xuất

Chiều 16/12, tại TP. Hồ Chí Minh, diễn ra Hội thảo “Ứng dụng AI: Tối ưu quy trình trong sản xuất”, do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp với Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) tổ chức.

Sự kiện thu hút khoảng 250 đại biểu là lãnh đạo doanh nghiệp, chuyên gia công nghệ, nhà nghiên cứu, đại diện các tổ chức xúc tiến và đơn vị tư vấn. Qua đó tạo diễn đàn trao đổi chuyên sâu về xu hướng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong bối cảnh mô hình nhà máy thông minh ngày càng trở nên cấp thiết.

Chia sẻ tại hội thảo, bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC, nhấn mạnh sự phát triển mạnh mẽ của AI đang mở ra một phương thức vận hành hoàn toàn mới cho các doanh nghiệp sản xuất. Theo bà Phi Vân, AI hiện đã được ứng dụng sâu rộng vào quản trị chuỗi cung ứng, lập kế hoạch và điều độ sản xuất, tối ưu hóa năng lượng, bảo trì dự đoán, cũng như kiểm tra chất lượng sản phẩm thông qua thị giác máy tính.

“Những mô hình nhà máy thông minh đang dần trở thành xu hướng phổ biến của ngành sản xuất toàn cầu. Doanh nghiệp không chỉ tối ưu chi phí, mà còn nâng cao độ chính xác, tính ổn định và khả năng phản ứng linh hoạt trước biến động của thị trường”, bà Cao Thị Phi Vân nói.

Theo đại diện ITPC, việc thúc đẩy ứng dụng AI trong sản xuất hoàn toàn phù hợp với định hướng của Trung ương tại Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tiếp đó, Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 1/4/2025 của Chính phủ đã sửa đổi, hoàn thiện Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, bổ sung nhiều nhiệm vụ và giải pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ, ứng dụng AI và phát triển mô hình sản xuất thông minh.

Thực tiễn triển khai tại nhiều doanh nghiệp cho thấy, AI đang trở thành công cụ thiết thực giúp giảm chi phí vận hành, nâng cao năng suất, tăng độ chính xác trong kiểm soát chất lượng và đảm bảo tính ổn định của hệ thống sản xuất. Tuy nhiên, quá trình triển khai AI cũng đặt ra không ít thách thức, từ yêu cầu về dữ liệu, nguồn nhân lực, chi phí đầu tư ban đầu, khả năng tích hợp với các hệ thống hiện hữu cho đến việc xác định lộ trình phù hợp với năng lực của từng doanh nghiệp.

Từ thực tế đó, bà Phi Vân khẳng định ITPC, với vai trò là cơ quan xúc tiến của thành phố, sẽ tiếp tục hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, xây dựng môi trường đầu tư thuận lợi, tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận nhanh hơn với công nghệ mới, trong đó có AI và các mô hình sản xuất thông minh.

“ITPC sẽ đóng vai trò cầu nối, kết nối doanh nghiệp với chuyên gia, trường đại học, tổ chức công nghệ và các đối tác quốc tế. Qua đó giúp doanh nghiệp rút ngắn khoảng cách công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu”, bà Phi Vân cam kết.

AI không chỉ là công nghệ, mà là một hệ sinh thái

Từ góc độ đào tạo và nghiên cứu, GS. Rick Bennett, Phó Hiệu trưởng kiêm Phó Chủ tịch Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) - nhận định, ngành sản xuất Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. AI đã chuyển mình từ một công nghệ thử nghiệm trở thành động lực then chốt thúc đẩy năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh, không chỉ đối với các nhà máy quy mô lớn mà còn với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Theo Giáo sư Rick Bennett, câu hỏi đặt ra hiện nay không còn là “có nên ứng dụng AI hay không”, mà là “làm thế nào để triển khai AI hiệu quả, có trách nhiệm và phù hợp với mức độ sẵn sàng của từng doanh nghiệp”.

Đại diện BUV nhấn mạnh, AI không chỉ đơn thuần là công nghệ, mà là một hệ sinh thái được xây dựng trên ba trụ cột cốt lõi: con người - quy trình - công nghệ. Nếu thiếu đội ngũ nhân lực phù hợp và một lộ trình triển khai rõ ràng, ngay cả những ứng dụng công nghệ tiên tiến nhất cũng khó có thể tạo ra giá trị bền vững.

Phân tích sâu hơn về thực trạng và thách thức của doanh nghiệp Việt Nam, PGS. Ali Al-Dulaimi, Trưởng khoa Khoa học Máy tính và Công nghệ, BUV, cho rằng Việt Nam có tiềm năng dịch chuyển từ chiến lược “Trung Quốc cộng một” sang mô hình phát triển dựa trên “Việt Nam cộng trí tuệ”.

Minh chứng thực tiễn được nêu tại một nhà máy lắp ráp điện tử quy mô vừa ở Bắc Ninh, nơi hệ thống thị giác máy tính sử dụng AI mã nguồn mở đã giúp tăng 400% tốc độ phát hiện lỗi và giảm 15% tỷ lệ phế phẩm, giải quyết hiệu quả bài toán lỗi trong các thao tác hàn vi mạch.

Một điểm nhấn quan trọng khác là vai trò của AI trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn xanh quốc tế, đặc biệt là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu có hiệu lực từ năm 2025. AI được xem là giải pháp khả thi để theo dõi mức tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực trên từng đơn vị sản phẩm, tạo điều kiện cho việc cung cấp “hộ chiếu xanh” cho hàng hóa xuất khẩu.

Theo các phân tích, mức tiết kiệm năng lượng trung bình từ 15-20% nhờ AI chính là đòn bẩy giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn xanh ưu đãi, từ đó tái đầu tư vào công nghệ cho chu trình sản xuất mới.

Nâng cao năng suất, "bài toán" dài hạn của nền kinh tế

Ở góc độ doanh nghiệp công nghệ, ông Hoàng Văn Tam, nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Công ty Digitech Solutions, cho rằng các doanh nghiệp sản xuất hiện đang chịu áp lực lớn trong việc đảm bảo tiến độ giao hàng, kiểm soát chất lượng, tinh gọn phân phối và giải quyết bài toán nhân lực, an toàn lao động.

Giải pháp được ông Hoàng Văn Tam đề xuất là mô hình phối hợp giữa con người - máy móc - AI, trong đó AI không thay thế con người mà hỗ trợ ra quyết định nhanh và chính xác hơn, giám sát máy móc, dự báo hỏng hóc, tối ưu công suất và quản lý nguyên vật liệu nhằm giảm tồn kho.

Việc tích hợp AI với các hệ thống quản trị hiện hữu như ERP và MES giúp doanh nghiệp dự báo rủi ro trễ đơn hàng, phát hiện điểm nghẽn quy trình và chủ động điều chỉnh kế hoạch. AI cũng hỗ trợ chuẩn hóa quy trình, chuyển từ kiểm tra thủ công sang kiểm tra thông minh, góp phần nâng cao an toàn lao động và bảo vệ tài sản.

Theo TS. Dương Hồng Loan, cố vấn Chiến lược cấp cao BUV, Viện trưởng Viện Sáng kiến Việt Nam, cải thiện năng suất lao động thông qua công nghệ là yêu cầu cấp thiết để Việt Nam bắt kịp đà tăng trưởng khu vực. Hiện, GDP trên mỗi giờ lao động của Việt Nam chỉ đạt 12, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu (23) và các quốc gia phát triển.

Khoảng 95% lao động ngành sản xuất cần được bồi dưỡng thêm về chuyên môn, đặc biệt là kỹ năng phân tích dữ liệu và ứng dụng công nghệ. Theo bà Dương Hồng Loan, doanh nghiệp vừa và nhỏ nên tập trung vào các giải pháp AI thực tiễn, chi phí hợp lý, trong khi doanh nghiệp lớn cần hướng tới tự động hóa toàn diện và quản trị dựa trên dữ liệu. Yếu tố con người vẫn là trung tâm, với lộ trình nâng cao năng lực số theo hướng “bước nhỏ, tăng dần”, gắn đào tạo dài hạn với thực hành thực tế.

Thông qua hội thảo, ITPC kỳ vọng hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp sản xuất tại TP. Hồ Chí Minh nắm bắt xu hướng, xác định lộ trình ứng dụng AI hiệu quả. Qua đó, tối ưu hóa quy trình sản xuất và tận dụng cơ hội bứt phá trong bối cảnh siêu đô thị đa trung tâm mới.