Đo lường đóng góp của khu vực kinh tế chưa được quan sát: Những khuyến nghị

Kinh tế cá thể - một dạng NOE cần thận trọng khi thống kê vào GDP

Khu vực kinh tế chưa được quan sát là gì?

Trong thuật ngữ của Hệ thống các tài khoản quốc gia (SNA) “Khu vực kinh tế chưa được quan sát (NOE), bao gồm các hoạt động: Kinh tế ngầm; kinh tế phi pháp; kinh tế phi chính thức; kinh tế tự sản, tự tiêu của các hộ gia đình… Bên cạnh đó, các hoạt động kinh tế bị bỏ sót do thiếu sót trong chương trình điều tra thống kê cũng được coi là các hoạt động kinh tế chưa được quan sát với 4 khu vực: Sản xuất ngầm - hoạt động sản xuất hợp pháp nhưng có chủ ý giấu giếm các cơ quan chức năng để giảm thuế phải nộp hoặc giảm đóng góp cho bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật, hoặc trốn tránh đăng ký, ghi chép vào các điều tra hành chính hoặc các bảng hỏi thống kê. Khu vực sản xuất không định hình - các hoạt động sản xuất hợp pháp nhưng với trình độ tổ chức sản xuất ở mức thấp, không có tư cách pháp nhân, không có đăng ký kinh doanh, sản phẩm sản xuất ra có thể đem bán trên thị trường. Sản xuất bất hợp pháp - các hoạt động sản xuất tạo ra các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ bị luật pháp cấm hoặc sản phẩm hàng hóa và dịch vụ trở thành bất hợp pháp do các nhà sản xuất không hợp pháp sản xuất ra. Các hoạt động chưa được quan sát khác - hoạt động chưa được quan sát vì nhiều lý do khác nhau và thường phổ biến ở các nước có nền kinh tế chuyển đổi. Các chuyên gia cho rằng, NOE là một bộ phận của nền kinh tế quốc gia cần được đo lường vào hệ thống tài khoản quốc gia, trong đó có chỉ tiêu GDP, tuy nhiên, đo lường khu vực kinh tế này là một việc khó khăn không chỉ đối với Việt Nam.

Cần thận trọng trong tính toán

Các chuyên gia phân tích, với cách thức tiếp cận thông tin của cơ quan thống kê là từ báo cáo quyết toán đã có con dấu của cơ quan thuế, do đó, bỏ sót nhiều khoản doanh thu thực tế của doanh nghiệp. Trong khi đó, cách tính chỉ tiêu GDP của Việt Nam hoàn toàn dựa vào số liệu từ phía cung sau đó “trộn” lại và phân bổ cho sử dụng cuối cùng. Nếu tính toán trực tiếp từ phía cầu như bản chất của GDP thì sẽ hạn chế được phần thiếu này.

Trước thực tế đó, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm cho biết, sẽ trình Chính phủ phê duyệt Đề án thống kê đóng góp của NOE vào tổng thu nhập quốc nội (GDP) trong quý I/2018. Tuy nhiên, chuyên gia Viện Chính sách và Phát triển truyền thông (IPS) Nguyễn Quang Đồng - lưu ý, khi GDP tăng (do cộng thêm đóng góp của NOE) thì trần nợ công, tỷ lệ bội chi cũng sẽ tăng thêm, đẩy ngưỡng nợ công tăng cao, gây rủi ro về an ninh tài chính quốc gia trong bối cảnh khả năng trả nợ còn hạn chế. Hơn nữa, “khi GDP tăng thì trần nợ công sẽ tăng thêm, đẩy ngưỡng nợ công tăng cao, rủi ro rất lớn. Như vậy, việc đưa khu vực kinh tế “ngầm” này vào không đem lại lợi ích chung cho nền kinh tế, do đó cần phải thận trọng trong tính toán” - ông Đồng cảnh báo.