Điện Biên: Nâng tầm thương hiệu cà phê Mường Ảng, chè Shan Tủa Chùa

Điện Biên: Vùng đất của những nông sản đặc hữu

Điện Biên là tỉnh miền núi biên giới còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, trong đó phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Thái, Dao. Việc phát triển những sản phẩm nông nghiệp đặc thù, có giá trị kinh tế cao, đã trở thành hướng đi then chốt để cải thiện sinh kế cho người dân.

Trong bức tranh đó, cà phê Mường Ảng và chè Shan tuyết Tủa Chùa nổi bật như hai “cây trụ cột”. Không chỉ đơn thuần là nông sản, đây còn là biểu tượng văn hóa - kinh tế, gắn với truyền thống canh tác lâu đời và bản sắc địa phương.

Đối với Mường Ảng, cà phê Arabica được trồng trên vùng đất cao từ 900-1.200 m, khí hậu mát mẻ quanh năm, tạo nên hạt cà phê có hương vị đặc trưng, hậu ngọt dịu. Từ vài chục ha thử nghiệm cách đây gần 20 năm, đến nay diện tích cà phê Mường Ảng đã đạt hơn 3.000 ha, sản lượng hàng nghìn tấn mỗi năm.

Với Tủa Chùa, những cây chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi mọc trên núi cao, quanh năm mây phủ, là báu vật thiên nhiên. Người dân tộc Mông, Dao gắn bó với cây chè như một phần đời sống. Chè Shan tuyết có vị chát dịu, ngọt hậu, búp phủ lông tơ trắng mịn - đặc điểm không vùng nào có.

Việc được công nhận chỉ dẫn địa lý theo Quyết định số 1851 sẽ trở thành “tấm hộ chiếu” giúp hai sản phẩm này vươn xa hơn, khẳng định giá trị đặc hữu gắn liền với vùng đất Điện Biên.

Ông Tô Trọng Thiện, Bí thư Đảng ủy xã Mường Ảng cho biết, cây cà phê là cây chủ lực trong xóa đói, giảm nghèo cho bà con huyện Mường Ảng (cũ), chất lượng cà phê Arabica trồng tại Mường Ảng đã được các chuyên gia đánh giá cao do có hương vị đặc trưng riêng biệt mà không vùng nào có được. Cà phê là cây chủ lực trong phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện Mường Ảng cũ, sản lượng năm 2024 đạt khoảng 50.000 tấn quả tươi, tổng doanh thu ước tính gần 600 tỷ đồng. Mùa thu hoạch tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn người lao động, với thu nhập từ 7,5 - 9 triệu đồng/người/tháng. Từ đó, cà phê Arabica Mường Ảng được gọi là cây “xóa đói, giảm nghèo” cho người dân nông thôn miền núi.

Sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

Điểm nổi bật nhất của cà phê Mường Ảng và chè Shan Tủa Chùa không chỉ nằm ở chất lượng, mà còn ở vai trò giúp cải thiện đời sống người dân vùng cao.

Tại Mường Ảng, cà phê đã trở thành cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập chính cho hàng nghìn hộ dân. Nếu trước đây, người dân chủ yếu dựa vào trồng ngô, sắn với thu nhập bấp bênh, thì nay cà phê đã thay thế, giúp nhiều gia đình thoát nghèo. Các hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và thu mua đã hình thành, tạo chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ ổn định. Một số hộ tham gia sản xuất cà phê hữu cơ, cà phê đặc sản còn đạt giá cao gấp đôi, gấp ba so với cà phê thông thường.

Ở Tủa Chùa, những cây chè Shan tuyết cổ thụ không chỉ cho sản phẩm giá trị cao mà còn tạo việc làm quanh năm. Người dân thu hái chè, bán cho hợp tác xã hoặc sơ chế tại chỗ, mỗi hộ có thể có thêm vài chục triệu đồng mỗi năm - con số không nhỏ ở vùng cao. Quan trọng hơn, cây chè Shan tuyết đã trở thành “cây bảo tồn”, giữ đất, giữ rừng, gắn kết cộng đồng dân tộc Mông, Dao trong phát triển kinh tế bền vững.

Với chè Shan tuyết Tủa Chùa, hiện Công ty TNHH Hương Linh đang liên kết 32 ha diện tích trồng chè tập trung của 391 hộ dân tại xã Sính Phình, thu mua ngoài liên kết hơn 100 ha chè của hơn 500 hộ dân trên địa bàn xã, đồng thời thu mua búp chè tươi của hơn 7.000 gốc chè shan tuyết cổ thụ của hơn 300 hộ dân tại các xã Tả Phìn, Tả Sìn Thàng, Sín Chải. Đặc biệt, một vài hộ dân sở hữu nhiều cây chè shan tuyết cổ thụ được công ty mua lại có mức thu nhập hằng năm từ 200-400 triệu đồng, tạo việc làm cho thanh niên và một số người già, phụ nữ, trẻ em, người bị mất sức lao động.

Mỹ Linh cho biết, hiện nay mỗi năm công ty sản xuất khoảng gần 4 tấn chè khô chất lượng cao với mức giá trung bình hơn 500 nghìn đồng/kg, đặc biệt có sản phẩm trà cao cấp giá trị lên đến 20 triệu đồng/kg. Tổng doanh thu mỗi năm trung bình hơn 2 tỷ đồng, lợi nhuận đạt khoảng 400 triệu đồng, đặc biệt giá trị của cây chè đã tăng từ 2 đến 3 lần so với ngày trước, góp phần vào phát triển kinh tế ở huyện miền núi Tủa Chùa.

Ngoài giá trị kinh tế, hai sản phẩm này còn mở ra hướng phát triển du lịch nông nghiệp - trải nghiệm, khi du khách đến tham quan đồi cà phê, thưởng thức hương vị cà phê Arabica nguyên chất, hoặc men theo sườn núi Tủa Chùa để tự tay hái chè Shan tuyết. Đây là cơ hội để gia tăng thu nhập, lan tỏa hình ảnh vùng cao Điện Biên đến bạn bè quốc tế.

Quyết định số 1851 của UBND tỉnh Điện Biên phê duyệt bản đồ vùng chỉ dẫn địa lý cho cà phê Mường Ảng và chè Shan Tủa Chùa không chỉ mang ý nghĩa pháp lý. Đó còn là nền tảng để tỉnh triển khai hàng loạt giải pháp nâng tầm thương hiệu nông sản.

Cụ thể, về bảo hộ thương hiệu, chỉ dẫn địa lý giúp chống hàng giả, hàng nhái, bảo vệ danh tiếng của sản phẩm; khẳng định nguồn gốc xuất xứ, chất lượng. Có chỉ dẫn địa lý, sản phẩm dễ dàng tiếp cận các thị trường cao cấp, xuất khẩu; đồng thời thuận lợi trong chương trình OCOP, thương mại điện tử. Thêm nữa, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia chế biến sâu, xây dựng chuỗi giá trị; nông dân được hưởng lợi từ giá trị gia tăng. Bảo tồn cây chè Shan tuyết cổ thụ, phát triển cà phê bền vững, góp phần gìn giữ môi trường, đa dạng sinh học, bản sắc địa phương.

Để tận dụng cơ hội, tỉnh Điện Biên đã và đang triển khai các dự án hỗ trợ nông dân về kỹ thuật, vốn, giống, xây dựng nhãn hiệu, tem truy xuất nguồn gốc, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ trong và ngoài nước.

Việc phê duyệt bản đồ chỉ dẫn địa lý cho cà phê Mường Ảng và chè Shan tuyết Tủa Chùa là bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển nông sản chủ lực của Điện Biên. Nhưng hơn thế, đây là niềm hy vọng về một sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao.

Cây cà phê Mường Ảng, cây chè Shan Tủa Chùa không chỉ là nguồn thu nhập, mà còn là “cây đổi đời”, gắn với bản sắc, văn hóa và khát vọng vươn lên của người dân Tây Bắc. Khi được bảo hộ, quảng bá và đầu tư đúng hướng, hai sản phẩm này hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu quốc gia, góp phần đưa Điện Biên tiến gần hơn tới mục tiêu xóa đói giảm nghèo, phát triển bền vững.