Địa phương chủ động thực thi các hiệp định, nâng hạng trong FTA Index

Mở rộng thị trường hàng hóa, dịch vụ
Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tính đến đầu năm 2025, có tới 328 hiệp định thương mại tự do (FTA) có hiệu lực, con số này gấp hơn ba lần so với 98 FTA vào năm 2000. Trong bức tranh đó, Việt Nam nổi lên như một trong những quốc gia đi đầu khu vực về hội nhập, khi đã ký kết và thực thi 17 FTA với nhiều đối tác lớn. Đặc biệt, các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, UKVFTA không chỉ khẳng định cam kết mở cửa sâu rộng, mà còn đưa Việt Nam bước vào “sân chơi” với những tiêu chuẩn cao nhất toàn cầu.

Tại lễ công bố Bộ Chỉ số FTA Index diễn ra tháng 4/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từng phát biểu: Việt Nam xác định hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là thông qua các FTA - chính là một cánh cửa quan trọng kết nối Việt Nam với thế giới với tinh thần lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ.

Chính vì vậy, 17 FTA đã ký kết với trên 60 nền kinh tế hàng đầu thể hiện vai trò, vị thế của Việt Nam, đồng thời cho thấy sự tin tưởng của bạn bè quốc tế đối với Việt Nam.

Đáng chú ý, việc triển khai và thực thi hiệu quả các FTA không chỉ là để thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã đưa ra, mà còn là động lực thúc đẩy cải cách trong nước, mở rộng thị trường cho hàng hóa, dịch vụ, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc, đặt ra nhiều thách thức mới.

Trong bối cảnh đó, để hỗ trợ tốt nhất doanh nghiệp thực thi các FTA, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương xây dựng Bộ chỉ số FTA Index đo lường mức độ thực thi, tận dụng những ưu đãi từ các hiệp định.

Bộ chỉ số FTA Index nhằm cung cấp cơ sở dữ liệu minh bạch và khách quan cho Chính phủ, các cơ quan Trung ương và địa phương trong chỉ đạo, giám sát, điều hành công tác hội nhập; hỗ trợ địa phương đánh giá kết quả thực thi FTA theo chương trình hành động đã đề ra; đồng thời là căn cứ để hoạch định chính sách, chiến lược phát triển phù hợp với điều kiện và tiềm năng từng địa phương.

Theo khảo sát và đánh giá kết quả thực hiện các FTA tại các địa phương được công bố, việc tiếp cận thông tin về các FTA của doanh nghiệp Việt Nam đã có những thành công nhất định về chiều rộng; các doanh nghiệp nắm được đầu mối ở cả Trung ương và địa phương trong việc cung cấp thông tin về các FTA; các hình thức cung cấp thông tin FTA tại các địa phương khá đa dạng, tiếp cận được đến các doanh nghiệp, từ các sự kiện, hội nghị, hội thảo, tập huấn đến các tài liệu, cổng/trang thông tin điện tử.

Cùng với đó, khả năng tiếp cận các văn bản pháp luật thực thi các FTA của doanh nghiệp được đảm bảo. Các doanh nghiệp đã bắt đầu tận dụng được các ưu đãi với các mức độ khác nhau phụ thuộc vào ngành hàng, vào địa phương và theo từng hiệp định. Các doanh nghiệp bước đầu nhận thức được các cam kết về phát triển bền vững, đặc biệt là các cam kết về lao động, cam kết về môi trường và đã có sự chuẩn bị nhất định cho việc thực thi các cam kết này.

Địa phương chủ động

Trong bức tranh chung, Thái Nguyên nổi lên là địa phương có cách tiếp cận chủ động các hiệp định thương mại tự do. Năm 2024, tỉnh này đã thu hút hơn 100 nhà đầu tư từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, cấp mới 25 dự án với tổng vốn 680 triệu USD. Thái Nguyên nằm trong 11 tỉnh đạt kết quả khá trong FTA Index 2024, được Bộ Công Thương trao Bằng khen.

Theo lãnh đạo tỉnh này, trong quá trình triển khai thực hiện các FTA, các cấp, ngành của tỉnh Thái Nguyên đã chủ động nghiên cứu, rà soát, góp ý đối với các dự thảo chính sách, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Trung ương; thường xuyên theo dõi, kịp thời tổng hợp thông tin về chính sách, hoạt động xuất nhập khẩu với các thị trường FTA, nhu cầu của thị trường trong nước cho cộng đồng doanh nghiệp.

Ấn tượng hơn cả là Thanh Hóa, địa phương đạt 34,13 điểm FTA Index, chỉ đứng sau Cà Mau (cũ) (34,90 điểm) và vượt qua nhiều trung tâm công nghiệp lớn của cả nước. Thanh Hóa hiện có 304 doanh nghiệp xuất khẩu sang 68 quốc gia và vùng lãnh thổ, với trên 50 chủng loại hàng hóa. Các thị trường xuất khẩu lớn của tỉnh bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Thanh Hóa đạt giá trị cao, bao gồm giầy dép đạt 2,2 tỷ USD (chiếm 36,3% tổng giá trị xuất khẩu), dệt may đạt 2,1 tỷ USD (chiếm 34,5%) và sản phẩm sau lọc hóa dầu đạt trên 1,1 tỷ USD (chiếm 18,1%).

Số liệu cụ thể về hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Thanh Hóa trong năm 2024 đối với một số hiệp định thương mại tự do tiêu biểu cho thấy sự tăng trưởng đáng kể.

Đối với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), tổng giá trị xuất nhập khẩu đạt 3,522 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 2,236 tỷ USD (tăng 17,6%) và nhập khẩu đạt 1,286 tỷ USD (tăng 19,15%), với 111 doanh nghiệp tham gia.

Đối với Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), tổng giá trị xuất nhập khẩu đạt 2,362 tỷ USD. Trong đó xuất khẩu đạt 1,59 tỷ USD (tăng 10,26%) và nhập khẩu đạt 772 triệu USD (tăng 4,2%), với 104 doanh nghiệp tham gia.

Đối với Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA), tổng giá trị xuất nhập khẩu đạt 135,727 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt 126,272 triệu USD (tăng 2,16%) và nhập khẩu đạt 9,455 triệu USD (tăng 11,25%), với 24 doanh nghiệp tham gia.

Đối với Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), tổng giá trị xuất nhập khẩu đạt 5,277 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt 1,859 tỷ USD (tăng 19,34%) và nhập khẩu đạt 3,417 triệu USD (tăng 11,42%), với 303 doanh nghiệp tham gia.

FTA Index - công cụ mới để đo lường hiệu quả

Trong lễ công bố Bộ chỉ số FTA Index, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: “FTA Index không chỉ là để so sánh, mà là động lực thúc đẩy các địa phương, doanh nghiệp thực thi tốt hơn FTA”. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một bộ chỉ số minh bạch, khách quan nhằm đánh giá kết quả thực hiện FTA ở cấp quốc gia, bộ ngành và từng địa phương.

FTA Index được thiết kế như một hệ thống dữ liệu động, giúp:Chính phủ, bộ ngành có cơ sở giám sát, điều hành công tác hội nhập; địa phương đánh giá hiệu quả triển khai chương trình hành động FTA; doanh nghiệp định hướng chiến lược sản xuất, xuất khẩu phù hợp với từng thị trường.

Nói cách khác, FTA Index là “bản đồ chỉ đường” để Việt Nam thực thi hiệu quả cam kết quốc tế, biến cam kết thành lợi ích cụ thể cho nền kinh tế.

FTA Index là một bước tiến lớn, nhưng quan trọng hơn là biến kết quả đánh giá thành hành động. Nếu không, chỉ số dù đẹp cũng không giúp hàng hóa Việt Nam vượt rào cản kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh mới, để nâng cao hiệu quả thực thi FTA, cũng như nâng hạng trong Bộ chỉ số FTA Index, các địa phương trên cả nước cần nâng cao nhận thức doanh nghiệp nhỏ và vừa về cam kết phi thuế quan; đẩy mạnh đào tạo, hỗ trợ về quy tắc xuất xứ, lao động, môi trường; phát huy vai trò hiệp hội ngành hàng làm cầu nối giữa chính sách và thực tiễn.

FTA Index không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là thước đo niềm tin – niềm tin của cộng đồng quốc tế vào Việt Nam, và niềm tin của doanh nghiệp Việt vào chính sách hội nhập của Nhà nước.

Từ những con số khô khan, có thể thấy một điều giản dị: Hội nhập đã, đang và sẽ tiếp tục là con đường tất yếu để Việt Nam vươn lên. Khi các địa phương, doanh nghiệp đồng lòng biến FTA thành lợi ích cụ thể, thì khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 sẽ ngày càng gần hiện thực.

Bộ chỉ số FTA Index nhằm cung cấp cơ sở dữ liệu minh bạch và khách quan cho Chính phủ, các cơ quan Trung ương và địa phương trong chỉ đạo, giám sát, điều hành công tác hội nhập; hỗ trợ địa phương đánh giá kết quả thực thi FTA theo chương trình hành động đã đề ra. Đồng thời là căn cứ để hoạch định chính sách, chiến lược phát triển phù hợp với điều kiện và tiềm năng từng địa phương.