Đánh giá tiềm năng mở rộng khu vực bảo tồn đa dạng sinh học tại chỗ

Hội thảo tham vấn đánh giá tiềm năng và định hướng phát triển “Khu vực có biện pháp bảo tồn hiệu quả khác ngoài khu bảo tồn thiên nhiên" (OECM) tại Việt Nam do Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường) phối hợp với Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (WWF) đã tổ chức.

OECM là một khu vực được xác định về mặt địa lý, không phải là Khu bảo tồn, được quản trị và quản lý theo những phương thức nhằm đạt được kết quả tích cực và bền vững lâu dài về bảo tồn đa dạng sinh học tại chỗ. OECM có các chức năng và dịch vụ hệ sinh thái liên quan và đôi khi bảo tồn cả các giá trị văn hóa, tinh thần, kinh tế xã hội và các giá trị có liên quan khác tại địa phương. Trong khi quốc tế đã công nhận khái niệm OECM, Việt Nam đang tiếp tục nghiên cứu và xây dựng khung pháp luật quy định việc thành lập và quản lý OECM như một cách tiếp cận bảo tồn mang tính sáng tạo.

Ông Nguyễn Văn Tài, Cục trưởng Cục Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết: Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh – Montreal kêu gọi thế giới đạt được mục tiêu đến năm 2030, 30% diện tích đất liền và biển của trái đất được bảo tồn thông qua việc thành lập các khu bảo tồn và các OECM - hay còn được biết đến là mục tiêu 30x30. Đây cũng là một trong những ưu tiên Chiến lược đa dạng sinh học của Việt Nam.

"Việt Nam là nơi có nhiều khu vực có giá trị đa dạng sinh học cao như các vùng đất ngập nước quan trọng, cảnh quan thiên nhiên quan trọng, những khu vực là đối tượng phục hồi hoặc tái thiết lập các chức năng hệ sinh thái tự nhiên... Các khu vực này có cơ hội để công nhận là các OECM" - ông Tài cho hay.

Với vai trò là cơ quan giúp chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về đa dạng sinh học, quản lý và bảo vệ môi trường di sản thiên nhiên, đồng thời là cơ quan đầu mối quốc gia của Công ước Đa dạng sinh học, trong thời gian qua, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học đã tham mưu xây dựng và trình ban hành, góp phần kiện toàn hành lang pháp lý về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học của Việt Nam. Ông Nguyễn Văn Tài bày tỏ mong muốn các đối tác, tổ chức quốc tế tiếp tục phối hợp chặt chẽ cùng thực hiện các sáng kiến để triển khai hiệu quả Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học, cũng như thúc đẩy triển khai OECM trên toàn quốc nhằm góp phần đạt được mục tiêu 30x30 nói riêng và mục tiêu của Khung đa dạng sinh học toàn cầu nói chung,

Theo ông Jake Brunner, Giám đốc IUCN, Khu vực Hạ lưu Mekong, khác với khu bảo tồn phải có mục tiêu chính là bảo tồn, các OECM có thể được quản lý với nhiều mục đích khác nhau nhưng phải đạt được mục tiêu bảo tồn hiệu quả và dài hạn. Việc thành lập các OECM phù hợp với chức năng nhiệm vụ của Bộ Tài nguyên và Môi trường và góp phần thúc đẩy bảo tồn nguyên vị đa dạng sinh học. Thể chế hóa các OECM sẽ không chỉ giúp Việt Nam thực hiện cam kết quốc tế mà còn bảo vệ đa dạng sinh học của các sinh cảnh bị đe dọa như những vùng núi đá vôi độc lập, các vùng đồng cỏ ngập lũ theo mùa, các vùng bãi triều ven biển. Điều này hiện nay còn chưa xuất hiện nhiều trong hệ thống các khu bảo tồn.

Bà Anja Barth - Cố vấn trưởng Dự án (GIZ) Việt Nam - chia sẻ: Thời gian qua, GIZ Việt Nam đã phối hợp cùng với Cục Bảo tồn Thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Tài nguyên và Môi trường), Vụ Quản lý Rừng đặc dụng, phòng hộ (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tiến hành một nghiên cứu. Kết quả đã xác định được 9 hạng mục các khu vực tiềm năng trở thành OECM. Trong giai đoạn tới, Việt Nam cần xây dựng bản đồ của những khu vực này và đề xuất các cơ chế quản lý và quản trị tổng thể. Với việc công nhận các OECM, Việt Nam sẽ đạt được bước tiến đáng kể đối với hệ thống các khu bảo tồn và bảo vệ. Đây chính là nền tảng để thực hiện các cam kết đầy tham vọng của Việt Nam trong Công ước Đa dạng sinh học và thực hiện Mục tiêu 30x30 tại Việt Nam.

Đại diện WWF Việt Nam, ông Nguyễn Văn Trí Tín, Giám đốc Chương trình Bảo tồn các loài hoang dã cho rằng: Việc thực hiện OECM tại Việt Nam cần được tiếp cận một cách toàn diện, đảm bảo sự tham gia chủ động của cấp cơ sở và cộng đồng địa phương. WWF mong muốn phối hợp với các bên liên quan trong việc lựa chọn, thí điểm một vài mô hình OECM ở khu vực Trung Trường Sơn, đóng góp cho việc hoàn thiện Khung pháp lý và các chính sách cho các OECM của Việt Nam trong những năm tới.

Tại hội thảo, gần 100 chuyên gia đến từ các tổ chức trong nước và quốc tế đã chia sẻ thông tin về tiềm năng và định hướng phát triển, các tiêu chí và quy trình xác định, các kinh nghiệm xây dựng, quản lý và vận hành các OECM của các quốc gia, đánh giá thuận lợi, khó khăn, và thảo luận nhiều ý kiến có giá trị cho việc phát triển OECM trong tương lai tại Việt Nam.