Dán nhãn năng lượng: Minh bạch tiêu dùng, thúc đẩy tiết kiệm điện

Lộ trình mới từ 2025

Tiết kiệm năng lượng từ lâu không chỉ là khẩu hiệu, mà là một yêu cầu sống còn trong phát triển bền vững. Một trong những công cụ quan trọng để đạt được mục tiêu này chính là chương trình dán nhãn năng lượng, trong đó việc gắn nhãn trên thiết bị, phương tiện nhằm cho người tiêu dùng biết sản phẩm đó tốn hay tiết kiệm điện đến mức nào.

Theo đó, bắt đầu từ Quyết định 51/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ quy định danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng, áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu và lộ trình thực hiện, khi lần đầu tiên đưa ra danh mục các phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng và áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu. Danh mục khi đó gồm 10 sản phẩm gia dụng (tủ lạnh, điều hòa, nồi cơm điện, quạt điện…), 4 sản phẩm thương mại, 2 sản phẩm công nghiệp và 1 phương tiện giao thông.

Đến năm 2013, chương trình dán nhãn chính thức khởi động. Người tiêu dùng bắt đầu quen dần với những chiếc nhãn dán trên sản phẩm có ngôi sao, có thông tin hiệu suất, để từ đó biết đâu là thiết bị tốn điện và đâu là sản phẩm tiết kiệm điện.

Năm 2017, Quyết định 04/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Quy định danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng, áp dụng mức hiệu suất năng lượng tối thiểu và lộ trình thực hiện tiếp tục bổ sung thêm nhiều sản phẩm mới như đèn LED, bình nước nóng, máy tính xách tay, ô tô con, mô tô và xe gắn máy. Từ đây, chương trình được mở rộng, chạm tới hầu hết những sản phẩm phổ biến trong gia đình và đời sống.

Ngày 18/6/2025, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (số 77/2025/QH15), có hiệu lực từ 1/1/2026. Luật mới phân cấp rõ Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng sẽ trực tiếp ban hành danh mục thiết bị, phương tiện, vật liệu xây dựng phải dán nhãn năng lượng, dưới hình thức Thông tư hướng dẫn.

Kế hoạch này nối tiếp Quyết định 280/QĐ-TTg (2019) của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 - 2030, với mục tiêu xây dựng thị trường thiết bị hiệu suất cao cho ít nhất 5 nhóm sản phẩm phổ biến giai đoạn 2025. Theo Quyết định 1526/QĐ-TTg (2025) của Thủ tướng Chính phủ về ban hành danh mục và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9, theo kế hoạch Bộ Công Thương phải ban hành thông tư mới về danh mục và lộ trình dán nhãn trước ngày 15/11/2025.

“Tấm thẻ chỉ đường” cho người tiêu dùng

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Đỗ Đức Tiến, đồng sáng lập & CEO Công ty NAYAN Sustainability cho biết, dán nhãn năng lượng không đơn thuần là một quy định kỹ thuật hay một miếng giấy dán trên sản phẩm. Đó là một thông điệp gửi đến cả người tiêu dùng, doanh nghiệp và quốc gia về trách nhiệm sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

Trước hết, đối với người tiêu dùng, nhãn năng lượng giống như một tấm thẻ chỉ đường. Trong vô vàn thiết bị trên thị trường, từ điều hòa, tủ lạnh, nồi cơm điện cho đến máy giặt, quạt điện… người mua thường khó phân biệt đâu là sản phẩm tiết kiệm điện, đâu là loại tiêu tốn nhiều chi phí vận hành. Nhãn năng lượng giúp người tiêu dùng dễ dàng so sánh giữa các sản phẩm cùng loại, lựa chọn được thiết bị vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng, vừa giảm hóa đơn tiền điện hàng tháng. Lợi ích thiết thực nhất chính là tiết kiệm chi tiêu lâu dài cho mỗi gia đình, từ đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Cũng theo ông Tiến, với doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh, chương trình dán nhãn tạo nên sức ép cạnh tranh lành mạnh. Một chiếc điều hòa hay tủ lạnh đạt mức hiệu suất cao hơn sẽ được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn. Điều đó buộc doanh nghiệp phải liên tục cải tiến công nghệ, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm tiết kiệm năng lượng.

“Cạnh tranh bằng chất lượng và hiệu suất sẽ giúp thị trường lành mạnh, doanh nghiệp trong nước có cơ hội vươn lên, từng bước tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Đây cũng là động lực quan trọng để nâng tầm công nghiệp sản xuất, không chỉ đáp ứng thị trường trong nước mà còn mở rộng ra xuất khẩu”, ông Tiến nhận định.

Bên cạnh đó, ở tầm quốc gia, ý nghĩa của dán nhãn năng lượng còn lớn hơn. Việt Nam là nước đang phát triển, nhu cầu năng lượng tăng nhanh theo tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hóa. Nếu không có những giải pháp tiết kiệm từ gốc, áp lực đối với an ninh năng lượng sẽ ngày càng nặng nề, đồng thời gây ra hệ lụy môi trường.

Khi hàng triệu thiết bị tiêu thụ điện trong gia đình và doanh nghiệp đều chuyển dần sang loại có hiệu suất cao, tổng lượng điện năng quốc gia phải sản xuất sẽ giảm đi đáng kể. Điều này đồng nghĩa với việc giảm phát thải khí nhà kính, tiết kiệm chi phí đầu tư cho hệ thống điện, góp phần thực hiện cam kết về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải ròng.

Để đưa chính sách dán nhãn năng lượng đi vào thực chất, Bộ Công Thương đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết là ban hành và cập nhật bộ tiêu chuẩn thử nghiệm, đánh giá hiệu suất cho từng nhóm sản phẩm, phù hợp với điều kiện kỹ thuật và kinh tế của Việt Nam.

Song song với đó, thủ tục hành chính cũng được đơn giản hóa để doanh nghiệp dễ dàng đăng ký nhãn năng lượng trước khi sản phẩm ra thị trường. Việc hậu kiểm cần chú trọng nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của chương trình, tránh tình trạng dán nhãn cho có hoặc gian lận thông tin. Trong thời gian tới, Bộ Xây dựng cũng sẽ tham gia mạnh mẽ hơn trong việc đưa các vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng vào danh mục phải dán nhãn, góp phần hình thành những công trình xanh, hiệu quả.

Nhìn lại chặng đường vừa qua, có thể thấy dán nhãn năng lượng không chỉ là biện pháp kỹ thuật, mà còn là một chính sách vì lợi ích của toàn xã hội. Giúp từng hộ gia đình tiết kiệm, giúp doanh nghiệp đổi mới và giúp quốc gia bảo đảm an ninh năng lượng. Trên hết, đó là bước đi quan trọng để Việt Nam tiến tới một nền kinh tế xanh, phát triển bền vững và trách nhiệm hơn với thế hệ tương lai.