Đại biểu Quốc hội đề nghị hợp nhất Quy hoạch tỉnh và đô thị nông thôn

Chiều ngày 28/11, Quốc hội tiến hành thảo luận tại hội trường về Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (sửa đổi). Trước thực tế các quy hoạch còn chồng chéo, vướng mắc trong phân cấp phê duyệt, thiếu tính đồng bộ và lâu dài,... việc rà soát loại bỏ những thủ tục không cần thiết, tích hợp quy hoạch tỉnh và quy hoạch đô thị nông thôn tiếp tục được đại biểu đề cập.

Loại bỏ thủ tục chồng chéo trong quy hoạch

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân – đoàn TP Hồ Chí Minh, một trong những vướng mắc lớn nhất là sự thiếu thống nhất giữa quy hoạch chung, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết, khiến quá trình triển khai dự án đầu tư bị kéo dài.

Nhiều địa phương phản ánh tình trạng “quy hoạch chờ quy hoạch”, dự án không thể triển khai vì phải chờ các cấp quy hoạch khác nhau được phê duyệt hoặc điều chỉnh.

Tại nhiều xã, đặc biệt là vùng nông thôn phát triển nhanh, quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch nông thôn mới không theo kịp sự thay đổi dân cư, sản xuất và đất đai; làm xuất hiện tình trạng quy hoạch treo, đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân cư, hoặc không bố trí được đất cho dịch vụ - thương mại.

“Nhiều xã không có nguồn lực để lập, điều chỉnh quy hoạch; hồ sơ thiếu tính cập nhật, khó áp dụng trong quản lý đầu tư và cấp phép xây dựng”- đại biểu nêu.

Ngoài ra, quy định bắt buộc lập quy hoạch chi tiết 1/500 ngay cả đối với những dự án có tính chất hạ tầng kỹ thuật rất đặc thù là chưa phù hợp.

Đại biểu phân tích, đối với các dự án xây dựng thông thường trong đô thị, việc lập 1/500 là cần thiết. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều dự án kỹ thuật đặc biệt, đặc biệt là hệ thống kho xăng dầu, kho dự trữ năng lượng quốc gia, kho LNG (khí thiên nhiên hóa lỏng), kho hóa chất, vốn đã có yêu cầu rất chặt chẽ theo quy chuẩn phòng cháy chữa cháy, an toàn kỹ thuật và khoảng cách ly lại vẫn phải lập quy hoạch chi tiết 1/500 theo thủ tục chung.

Điển hình, Quyết định 861/QĐ-TTg ngày 18/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch hạ tầng dự trữ, cung ứng xăng dầu quốc gia, trong đó cho phép triển khai nhiều dự án kho xăng dầu trọng điểm.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện ở các địa phương, việc áp dụng cứng nhắc quy định lập quy hoạch chi tiết 1/500 đã tạo ra độ trễ đáng kể trong chuẩn bị đầu tư, trong khi phần lớn các hạng mục công trình của loại dự án này đã được ràng buộc bởi hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn rất chi tiết, không gian sắp đặt công trình gần như “đóng” theo yêu cầu an toàn kỹ thuật.

“Những công trình này khi triển khai phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi rất chi tiết, kèm theo thiết kế cơ sở, thiết kế công nghệ, giải pháp kết cấu, khoảng cách an toàn, hệ thống phòng cháy chữa cháy, đánh giá tác động môi trường…”, đại biểu nêu.

Theo đại biểu, việc yêu cầu thêm một bước quy hoạch chi tiết 1/500 mang tính “bản vẽ hóa” lại nội dung đã thể hiện trong thiết kế cơ sở dẫn tới trùng lặp, tăng tải cho địa phương nhưng không tăng hiệu quả quản lý.

Đại biểu đề nghị, dự thảo luật cần bổ sung cơ chế linh hoạt hơn đối với nhóm dự án có tính đặc thù kỹ thuật cao mà không làm giảm đi mức độ quản lý nhà nước, ngược lại sẽ loại bỏ thủ tục chồng chéo, bảo đảm tiến độ triển khai các dự án phục vụ an ninh năng lượng quốc gia.

Tham gia thảo luận về Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (sửa đổi), đại biểu Phạm Văn Hòa – đoàn Đồng Tháp thông tin, theo quy định hiện hành, khi lập quy hoạch chung của một thành phố cấp tỉnh, địa phương phải đồng thời thực hiện hai loại quy hoạch: quy hoạch tỉnh và quy hoạch đô thị, nông thôn.

Tuy nhiên, hai loại quy hoạch này lại được điều chỉnh bởi hai luật khác nhau: quy hoạch chung thuộc Luật Quy hoạch; còn quy hoạch đô thị, nông thôn lại chịu sự điều chỉnh của Luật Quy hoạch đô thị.

“Dù đều cùng xác định không gian phát triển của thành phố nhưng lại tồn tại dưới hai bộ hồ sơ khác nhau, dẫn tới kéo dài thời gian, gia tăng thủ tục hành chính và nguy cơ mâu thuẫn trong định hướng phát triển”- đại biểu nêu.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, cần rà soát để xem xét hợp nhất hai loại quy hoạch này thành một quy hoạch tổng thể duy nhất cho thành phố. Một bản quy hoạch chung, bao quát định hướng kinh tế - xã hội, sử dụng đất, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng đô thị sẽ giúp thống nhất quản lý, rút ngắn quy trình và nâng cao tính khả thi.

Về thẩm quyền, có thể giao cho tỉnh chủ trì lập và phê duyệt, dưới sự giám sát chặt chẽ của Chính phủ và bộ, ngành quản lý, bảo đảm đúng phân cấp, phân quyền.

Liên quan đến quy hoạch đô thị, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, không gian đô thị ngầm hiện chưa được quy hoạch đầy đủ và sử dụng hiệu quả. Các hệ thống kỹ thuật như điện, cấp, thoát nước, viễn thông… đều nằm dưới lòng đất nhưng chưa có quy hoạch đồng bộ, dẫn đến tình trạng quá tải, thiếu khả năng thoát nước, gây ngập úng nghiêm trọng ở nhiều thành phố lớn.

Do đó, đề nghị dự thảo luật phải quy định rõ yêu cầu lập quy hoạch không gian ngầm, coi đây là một cấu phần bắt buộc của đồ án quy hoạch đô thị; cho phép triển khai ngay các hạng mục thoát nước và trữ nước cần thiết để giảm ngập úng.

“Nếu không làm rõ phần này, khi triển khai sẽ rất khó khăn vì hạ tầng ngầm là lĩnh vực phức tạp, liên quan đến an toàn kỹ thuật và chi phí lớn”- đại biểu khẳng định.

Đầu tư, nâng cao chất lượng quy hoạch

Chia sẻ bên lề hành lang Quốc hội về chất lượng quy hoạch đại biểu Trần Văn Lâm - đoàn Bắc Ninh cho hay, chất lượng nhiều quy hoạch trong thời gian qua chưa đáp ứng kỳ vọng. Không ít nơi xây dựng quy hoạch chỉ nhằm “hoàn thành thủ tục”, thiếu đầu tư về trí tuệ, thời gian, kinh phí; nội dung chưa tối ưu, không dựa trên phân tích sâu về rủi ro thiên tai, môi trường, dân số hay hạ tầng.

Hệ quả là quy hoạch vừa ban hành đã phải điều chỉnh nhiều lần khiến quy hoạch mất tính ổn định trong phát triển không gian. Việc vi phạm quy hoạch, điều chỉnh cục bộ không tuân thủ nguyên tắc diễn ra khá phổ biến: nhiều khu đất ban đầu được xác định làm công viên, công trình công cộng, sau lại xuất hiện các tòa nhà cao tầng, làm tăng mật độ dân cư, gây quá tải hạ tầng.

Theo đại biểu, những bất cập trong chất lượng quy hoạch và kỷ luật thực thi là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thực trạng ngập úng tại nhiều đô thị và vùng nông thôn vừa qua. 

Không chỉ TP. Hồ Chí Minh, các đô thị miền núi, ven biển và cả đồng bằng đều đối mặt nguy cơ ngập lụt. “Mưa ở gần biển mà nước không ra được biển, lại dồn vào phố để gây ngập”, đó là biểu hiện của quy hoạch thiếu tầm nhìn và hệ thống thoát nước không được tính toán đồng bộ.

Đại biểu Trần Văn Lâm phân tích, ngập úng, ùn tắc, ô nhiễm không phải là "sự cố" tự nhiên, mà là "hậu quả" quy hoạch. Khi đầu tư ban đầu cho quy hoạch không tương xứng, chi phí khắc phục sau này luôn lớn gấp nhiều lần, thậm chí có những lỗi không thể sửa chữa.

Liên quan đến quy hoạch nông thôn, đây là khu vực đang phát triển mạnh, yêu cầu về chất lượng quy hoạch cũng phải được nâng lên như đô thị. Theo đại biểu, các vấn đề thoát nước, xử lý nước thải, hạ tầng công cộng, bố trí mặt bằng sản xuất… nếu không tính toán từ đầu sẽ tạo ra hệ lụy dài hạn, làm cản trở phát triển bền vững.

Do đó, phải có đầu tư thỏa đáng cho công tác quy hoạch. Quy hoạch tốt rồi thì quá trình thực thi phải tuân thủ nghiêm quy hoạch đã được phê duyệt, hạn chế tối đa điều chỉnh tùy tiện. Các quy hoạch phải có tầm nhìn dài hạn, 30 năm thậm chí 50 năm, tránh tình trạng quy hoạch ngắn hạn dẫn tới “vừa làm xong đã lạc hậu”; cần thu hút các chuyên gia, tổ chức tư vấn có năng lực, kinh nghiệm để xây dựng quy hoạch.

Đại biểu Trần Văn Lâm nhấn mạnh: “Xây nhà mà tiếc tiền thuê bản vẽ thì sau này đập đi sửa lại còn tốn kém hơn nhiều. Quy hoạch cũng như vậy: nếu không đầu tư đúng mức thì cái giá phải trả sẽ vô cùng lớn.”