Đã đến lúc các địa phương rà soát lại toàn bộ đề án smart city

Xu hướng tất yếu định hình tương lai các đô thị

Chiều 23/12, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) phối hợp cùng UBND Thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam - châu Á 2025 (Vietnam - Asia Smart City Summit 2025).

Sự kiện quy tụ hơn 1.500 lượt đại biểu là lãnh đạo cấp cao từ các Bộ, ngành Trung ương, lãnh đạo của 14 tỉnh, thành phố trên cả nước, cùng các đoàn đại biểu quốc tế đến từ 11 nền kinh tế, bao gồm Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore...

Hội nghị đánh dấu bước chuyển mình lịch sử của Smart City Việt Nam: Chấm dứt giai đoạn thí điểm rời rạc để bước vào giai đoạn "thực thi, chuẩn hóa và hiệu quả" dưới tác động của Nghị định 269/2025/NĐ-CP và làn sóng công nghệ AI.

Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch VINASA cho biết, nhìn lại hành trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam, chúng ta đã đi qua giai đoạn "khai phá" - nơi trọng tâm là định nghĩa, xây dựng hạ tầng và số hóa dữ liệu cơ bản. 

Tuy nhiên, bối cảnh năm 2025 đặt ra cho chúng ta một yêu cầu cấp thiết và hoàn toàn khác biệt. Đó là bước chuyển dịch từ "xây dựng" sang "vận hành" và từ "có dữ liệu" sang "khai thác hiệu quả dữ liệu".

Theo ông Khoa, quan sát bức tranh công nghệ khu vực châu Á, một xu hướng tất yếu đang định hình tương lai các đô thị đó là xự chuyển dịch từ "connected cities" (đô thị kết nối) sang "cognitive cities" (đô thị có nhận thức). Các thành phố tiên phong trong khu vực đã không còn dừng lại ở việc kết nối vạn vật (IoT) thụ động.

Họ đang sử dụng AI như một "hệ điều hành" thực thụ - có khả năng tự học, tự thích ứng và tự ra quyết định. Mô hình đô thị có nhận thức sử dụng dữ liệu và AI để chủ động đáp ứng nhu cầu cư dân, thay vì chỉ phản ứng, với mục tiêu 90% dữ liệu được sử dụng hiệu quả. Các hệ thống giao thông, năng lượng hay cấp thoát nước không hoạt động rời rạc, mà được điều phối theo thời gian thực dựa trên khả năng dự báo của các bản sao số (Digital Twin). 

"Đây chính là thước đo mới về sự thông minh mà các đô thị Việt Nam cần hướng tới để giải quyết các thách thức ngày càng phức tạp của quá trình đô thị hóa" - ông Khoa nói. 

Ông Hoàng Hữu Hạnh, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định, đô thị thông minh thành công không bắt đầu từ công nghệ, mà bắt đầu từ thể chế, dữ liệu và con người. Nghị quyết 57 đã mở đường và bây giờ Nghị định 269/2025/NĐ-CP chính là khung pháp lý để chúng ta phá bỏ tình trạng 'cát cứ số'.

"Đã đến lúc các địa phương phải rà soát lại toàn bộ đề án smart city, chuyển từ việc đầu tư theo phong trào sang tập trung giải quyết các bài toán bức xúc nhất của đô thị theo quy chuẩn dữ liệu quốc gia" - ông Hạnh nêu. 

TS. Trần Ngọc Linh, Cục Phát triển Đô thị (Bộ Xây dựng) đưa ra cảnh báo về việc tách rời công nghệ khỏi quy hoạch gốc. Đô thị thông minh không phải là một ‘đề án công nghệ’ độc lập đi bên cạnh quy hoạch đô thị. Nó chính là phương thức phát triển đô thị hiện đại. Chúng ta cần tránh chạy theo các mô hình thiếu bền vững, mà phải dùng công nghệ để giải quyết trực diện những điểm nghẽn lớn nhất của đô thị.

Đặt AI vào trọng tâm xây dựng smart city

Tại hội nghị, Tập đoàn Viettel đã công bố chiến lược xây dựng hạ tầng GPU và Cloud AI "Make in Vietnam" để xây dựng bộ não cho vận hành một đô thị nhận thức.

Mobifone cũng chia sẻ về kế hoạch xây dựng smart city 3.0 với điểm cốt lõi không nằm ở việc có bao nhiêu thiết bị thông minh hay cảm biến hiện đại mà nằm ở cách thức đô thị được vận hành - chủ động, dự báo trước và liên tục tối ưu hóa dựa trên dữ liệu thực tế. Trí tuệ nhân tạo (AI) được tích hợp sâu để tối ưu vận hành, mô phỏng kịch bản, dự báo sớm, chủ động và hỗ trợ ra quyết đinh.

Tập đoàn FPT cũng đề xuất các giải pháp AI giải quyết trực tiếp các vấn đề về giao thông và môi trường và mong muốn đưa Hà Nội thành thành phố AI đầu tiên của Việt Nam. Tập đoàn VNPT đề xuất công nghệ GEO AI để quản lý về tài nguyên môi trường, chống ngập lụt một cách chủ động.

Đặc biệt, tại sự kiện này, bà Hong Sin Kwek, Chủ tịch ACXOA (Hiệp hội Lãnh đạo Công nghệ ASEAN) đã chính thức công bố Sáng kiến “ONE ASEAN - 100 Digital Livable Cities” (Mạng lưới 100 đô thị đáng sống số ASEAN).

Theo bà Hong Sin Kwek, tương lai của ASEAN không nằm ở các quốc gia riêng lẻ, mà nằm ở sự kết nối của mạng lưới các siêu đô thị. ACXOA đặt mục tiêu trong 5 năm tới sẽ kết nối 100 thành phố tiêu biểu, nơi công nghệ được sử dụng để tạo ra sự thịnh vượng bao trùm (Inclusive Prosperity).

"Các đô thị Việt Nam như Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, với tốc độ chuyển đổi số ấn tượng, sẽ là những mắt xích (Hub) quan trọng nhất của mạng lưới này để thu hút nguồn vốn xanh và chia sẻ dữ liệu cấp khu vực” - bà Hong Sin Kwek cho hay. 

Sáng kiến này mở ra cơ hội to lớn để các giải pháp smart city "Make in Vietnam" không chỉ phục vụ trong nước mà còn xuất khẩu sang thị trường ASEAN đầy tiềm năng.

Ông Trương Việt Dũng, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội cam kết, Hà Nội kiên định đặt con người ở vị trí trung tâm, coi mức độ hài lòng, cảm nhận hạnh phúc và chất lượng đời sống của người dân là những thước đo quan trọng nhất.

Trên cơ sở các cơ chế đặc thù, Hà Nội sẽ quyết liệt thu thập và triển khai các giải pháp giải quyết các điểm nghẽn của thành phồ, đồng thời xác định sứ mệnh tiên phong trong việc nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình Sandbox, qua thực tiễn triển khai để đóng góp cơ sở tham khảo cho quá trình nhân rộng tại các địa phương khác.

Thời gian qua, Hà Nội đã đột phá với  "nhân sự AI" giải quyết điểm nghẽn thủ tục hành chính. Mô hình tổng đài AI và trợ lý ảo sử dụng Gen AI hỗ trợ thủ tục hành chính hoạt động 24/7, giúp giảm tải tới 30 - 40% khối lượng công việc giải đáp lặp lại cho cán bộ. Hà Nội đã chứng minh AI có thể trở thành cầu nối nhân văn, minh bạch, xóa bỏ rào cản "giờ hành chính" giữa chính quyền và người dân của Hà Nội được đánh giá là điểm sáng nhất về ứng dụng AI phục vụ dân sinh.

Theo VINASA, đối với Việt Nam, năm 2025 được xem là thời điểm "bản lề" về mặt thể chế. Những nút thắt lớn làm chậm sự phát triển của đô thị thông minh nhiều năm qua đang dần được tháo gỡ. Sự ra đời của Nghị định 269/2025/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển đô thị thông minh mở ra hành lang pháp lý thông thoáng cho việc đầu tư, thuê dịch vụ công nghệ thông tin và chia sẻ dữ liệu.