Trong hành trình hội nhập sâu rộng, ngành Công Thương Gia Lai không chỉ dựa vào lợi thế nông sản hay công nghiệp chế biến, mà còn nhìn xa hơn với trụ cột năng lượng tái tạo. Từ nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, tỉnh đã hình thành “thủ phủ điện xanh” với hàng loạt dự án gió, mặt trời, thủy điện và sinh khối, mỗi năm sản xuất trên 12 tỷ kWh, đóng góp quan trọng cho ngân sách và an ninh năng lượng quốc gia.
Mặc dù vẫn còn đối diện nhiều thách thức về hạ tầng, chính sách và nguồn lực, Gia Lai vẫn kiên định hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của khu vực, coi đây là động lực bứt phá để ngành Công Thương vững vàng trên con đường hội nhập và phát triển bền vững.
Gia Lai có diện tích tự nhiên hơn 21.500 km², là tỉnh có diện tích lớn thứ hai cả nước; dân số hơn 3,5 triệu người. Nằm ở vị trí chiến lược trung tâm các trục Đông - Tây, Bắc - Nam, Gia Lai là cầu nối giữa duyên hải miền Trung, Tây Nguyên và các nước Lào, Campuchia, tiểu vùng Mekong. Với hệ sinh thái phong phú, 134 km bờ biển, 80 km đường biên giới, cùng tiềm năng về nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo, công nghiệp, dịch vụ và logistics, Gia Lai được ví như “Việt Nam thu nhỏ”, là nền tảng để phát triển toàn diện, hướng tới một tỉnh hiện đại, năng động và bền vững.
Gia Lai là vùng đất hội tụ nhiều tiềm năng để phát triển năng lượng tái tạo.
Với vị trí địa chiến lược, tỉnh Gia Lai mới sau sáp nhập đang vươn lên như một cực tăng trưởng năng lượng tái tạo của khu vực Nam Trung Bộ. Tại hội thảo: “Khơi nguồn năng lượng tương lai” tổ chức hôm 16/9, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, Gia Lai vừa có vùng Tây Nguyên đầy nắng và gió, vừa có vùng ven biển ngập tràn nắng, bức xạ mặt trời cao, cùng hệ thống thác, sông, hồ phong phú. Đây là nền tảng để phát triển toàn diện các loại hình năng lượng tái tạo: điện gió trên bờ và trên biển, điện mặt trời mặt đất và nổi, thủy điện, điện sinh khối, điện rác, điện địa nhiệt.
Cường độ bức xạ mặt trời cao, trung bình đạt 4,6-5,2 kWh/m²/ngày, với 1.900–2.200 giờ nắng/năm. Ngoài điện mặt trời mặt đất, tỉnh hướng đến phát triển mô hình điện mặt trời nổi tại các hồ thủy lợi, hồ thủy điện lớn như Ia Ly, Sê San, Ia Mơr…
Đối với điện gió, tốc độ gió trung bình 6–7 m/s, tiềm năng phát triển mạnh tại Kông Chro, Chư Prông, Mang Yang… Cùng với lợi thế 134 km bờ biển, Gia Lai có điều kiện thuận lợi để phát triển điện gió trên biển quy mô lớn. Gia Lai còn có hệ thống sông Sê San, Sông Ba cùng nhiều phụ lưu tạo nguồn năng lượng thủy điện dồi dào.
Tổng tiềm năng năng lượng tái tạo toàn tỉnh ước đạt 23.000 MW, đủ sức đưa Gia Lai trở thành trung tâm công nghiệp năng lượng tái tạo của Nam Trung Bộ - Tây Nguyên. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, công suất năng lượng tái tạo của Gia Lai dự kiến hơn 9.600 MW, tạo nền tảng vững chắc để bứt phá.
Những năm qua, nhiều dự án năng lượng tái tạo đã đi vào vận hành, cung cấp nguồn điện đáng kể cho hệ thống lưới quốc gia, đóng góp quan trọng cho an ninh năng lượng, đồng thời tạo hàng chục nghìn việc làm và nguồn thu ngân sách lớn.
Hiện, toàn tỉnh có 17 dự án điện gió (916 MW).
Hiện, toàn tỉnh có 61 dự án thủy điện (2.736 MW), 17 dự án điện gió (916 MW), 7 dự án điện mặt trời (590 MWp) và 2 dự án điện sinh khối (130 MW) đã vận hành thương mại. Sản lượng điện sản xuất hàng năm trên 12 tỷ kWh, đóng góp khoảng 1.400 tỷ đồng cho ngân sách địa phương.
Định hướng đến năm 2035, tỉnh sẽ phát triển thêm hàng chục dự án điện gió, mặt trời, thủy điện nhỏ, sinh khối, rác thải và địa nhiệt, nâng tổng công suất lên hàng chục nghìn MW.
Bên cạnh tiềm năng, Gia Lai cũng đối diện nhiều thách thức: hạ tầng truyền tải điện chưa đồng bộ, nhiều dự án phải chờ giải tỏa công suất; cơ chế, chính sách còn trong quá trình hoàn thiện; tiến độ một số dự án chậm; yêu cầu về công nghệ, vốn lớn và nhân lực chất lượng cao vẫn là rào cản.
Định hướng đến năm 2035, tỉnh sẽ phát triển thêm hàng chục dự án điện gió, mặt trời, thủy điện nhỏ, sinh khối, rác thải và địa nhiệt, nâng tổng công suất lên hàng chục nghìn MW.
Để tháo gỡ, tỉnh xác định các nhóm giải pháp trọng tâm: Rà soát, bổ sung các dự án tiềm năng vào quy hoạch điện lực quốc gia; tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò năng lượng tái tạo; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; khuyến khích doanh nghiệp và tư nhân tham gia mạnh mẽ; thúc đẩy nghiên cứu, đổi mới công nghệ, ứng dụng chuyển đổi số, hình thành các khu công nghiệp xanh, trung hòa carbon. Đồng thời, hỗ trợ nhà đầu tư tháo gỡ vướng mắc đất đai, thủ tục, giải phóng mặt bằng; đảm bảo tiến độ triển khai; kêu gọi các tập đoàn lớn, có kinh nghiệm triển khai các dự án điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối, điện rác, điện khí và năng lượng biển.
Sở Công Thương Gia Lai cho biết, theo kế hoạch đến năm 2026, tỉnh Gia Lai sẽ tổ chức đấu thầu 57 dự án điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ và điện sinh khối với tổng công suất hơn 3.000 MW. Đặc biệt, dự án điện gió trên biển với tổng mức đầu tư 48.000 tỷ đồng với quy mô công suất 750 MW đã được trình đề xuất, cho thấy tầm nhìn lớn và khát vọng vươn lên thành trung tâm năng lượng tái tạo của cả khu vực.
Không chỉ dừng lại ở sản xuất điện, tỉnh còn định hướng tích hợp năng lượng sạch vào các lĩnh vực khác như: công nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao, logistics và chuyển đổi số. Qua đó, hình thành các khu công nghiệp trung hòa carbon, khu dân cư sinh thái và mạng lưới điện thông minh, từng bước xây dựng mô hình nền kinh tế xanh toàn diện.
Theo kế hoạch đến năm 2026, tỉnh Gia Lai sẽ tổ chức đấu thầu 57 dự án điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ và điện sinh khối với tổng công suất hơn 3.000 MW.
Lợi thế năng lượng cũng là cơ sở để thu hút đầu tư các ngành sử dụng điện xanh như sản xuất vật liệu mới, công nghệ thông tin, chế biến nông sản khử carbon. Việc phát triển điện gió còn giúp hình thành các chuỗi cung ứng kỹ thuật - thi công - bảo trì, tạo ra hàng ngàn việc làm kỹ thuật tại chỗ.
Nhờ vào tầm nhìn về năng lượng sạch hàng thập kỷ qua, Gia Lai đã thu hút được rất nhiều nhà đầu tư, tập đoàn lớn về kinh tế xanh, tuần hoàn. Các tập đoàn công nghệ như FPT hay TMA là những cánh chim đầu đàn đặt nên móng cho công nghiệp bán dẫn, AI tại đây. Cùng với đó, nhiều tập đoàn lớn trên thế giới cũng đã chọn vùng “đất Võ - trời Văn” để đầu tư cho các lĩnh vực kinh tế xanh, kinh tế tri thức, quy tụ hoạt động về nghiên cứu và phát triển R&D, về khoa học dữ liệu, AI, Big Data, IoT, Blockchain…
Ngoài ra, chính quyền tỉnh Gia Lai mới đang thúc đẩy xây dựng các khu công nghiệp trung hòa carbon, khu dân cư sinh thái sử dụng năng lượng mặt trời, đồng thời tích hợp chuyển đổi số trong giám sát tiêu thụ và quản lý lưới điện thông minh. Hệ sinh thái năng lượng sạch ở đây đang mở rộng ra toàn nền kinh tế, phù hợp với định hướng Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero đến 2050.
Bảo dưỡng trang thiết bị tại Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển điện Sê San 3A.
Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn cho biết: Trong bối cảnh toàn cầu bước vào kỷ nguyên chuyển dịch năng lượng, nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết. Gia Lai xác định đây là lợi thế cạnh tranh chiến lược, là chìa khóa để thu hút các tập đoàn lớn, tạo dựng thương hiệu tỉnh như một trung tâm nhân lực năng lượng tái tạo tầm khu vực và quốc tế. Với tầm nhìn dài hạn, tỉnh không chỉ đặt mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của Việt Nam, mà còn quyết tâm vươn lên thành địa chỉ đào tạo và cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho khu vực Đông Nam Á và thế giới.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó, tỉnh đang tập trung đầu tư đồng bộ vào hạ tầng giáo dục, mở rộng hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu uy tín trong và ngoài nước, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào quá trình đào tạo, thực hành, chuyển giao công nghệ.
Với tiềm năng tài nguyên dồi dào, quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn chiến lược rõ ràng và các giải pháp nêu trên, tỉnh đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu của khu vực. Phát triển năng lượng sạch chính là nền tảng cho tăng trưởng xanh, là cơ hội để tái định hình cấu trúc kinh tế - đô thị - công nghiệp một cách bền vững, hiệu quả và công bằng cho các thế hệ tương lai, góp phần quan trọng vào thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
"Gia Lai không chỉ là một địa phương giàu tiềm năng, mà còn là một đối tác đáng tin cậy, một điểm đến chiến lược của các nhà đầu tư nói chung, trong lĩnh vực năng lượng tái tạo nói riêng", Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai nhấn mạnh.
Tỉnh Gia Lai đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu của khu vực.
Ông Tăng Thế Hùng, Phó cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết: Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70 ngày 20/8/2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Nghị quyết nhấn mạnh: năng lượng phải đi trước một bước, cung ứng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và đời sống nhân dân; đồng thời phát triển đồng bộ, đa dạng hóa các loại hình, ưu tiên năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Đây chính là kim chỉ nam cho ngành điện lực và tất cả các địa phương.
Song song, Quy hoạch điện VIII điều chỉnh cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2030, tổng công suất nguồn điện cả nước đạt 183-236 GW, trong đó năng lượng tái tạo chiếm 25-30% tổng cung năng lượng sơ cấp. Đến năm 2050, Việt Nam phấn đấu đạt mục tiêu Net Zero, đưa phát thải ròng khí nhà kính về “0”.
“Trong bức tranh ấy, Gia Lai nổi lên như một địa phương chiến lược, hội tụ đầy đủ điều kiện để trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của miền Trung – Tây Nguyên và cả nước. Thành công của các dự án năng lượng tái tạo tại Gia Lai sẽ lan tỏa ra cả nước, góp phần thực hiện mục tiêu an ninh năng lượng quốc gia, tăng trưởng xanh và Net Zero 2050. Cục Điện lực sẽ luôn đồng hành, ưu tiên, cam kết hỗ trợ và tạo điều kiện tối đa giải quyết mọi đề xuất của Gia Lai liên quan đến ngành điện năng lượng tái tạo”, ông Tăng Thế Hùng nhấn mạnh.
Bài 2: Kiến tạo không gian mới đưa công nghiệp bứt phá
Từ đại ngàn lộng gió đến những hồ nước mênh mang, Gia Lai đang viết tiếp câu chuyện “điện xanh” của mình. Con đường phía trước còn nhiều thử thách, nhưng với quyết tâm, sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, người dân, mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu khu vực sẽ không còn xa.
