Còn đó nông nghiệp... ngẫu hứng

Ảnh minh họa

Câu chuyện thứ nhất: Chương trình sản xuất thanh long an toàn VietGap được tỉnh Bình Thuận triển khai từ năm 2009. Song đến nay, nông dân Bình Thuận đang có xu hướng rời xa VietGap, lý do: Sản xuất thanh long theo chuẩn VietGAP tốn nhiều công sức, chi phí đầu tư lớn, quy trình chăm sóc nghiêm ngặt… nhưng giá chỉ như thanh long bình thường, thậm chí thấp hơn.

Đến nay, thanh long Bình Thuận chủ yếu xuất khẩu qua Trung Quốc - thị trường dễ dãi, không đòi hỏi các tiêu chuẩn an toàn, chỉ cần quả to đẹp, mã bóng bẩy. Thương lái Trung Quốc không phân loại thanh long VietGap hay bình thường, chỉ “đánh đồng” mua với một giá nhất định.

Hệ lụy nhãn tiền. Tỉnh Bình Thuận có khoảng 8.000ha thanh long được công nhận đạt chuẩn VietGap, chiếm gần 30% diện tích thanh long toàn tỉnh.

Diện tích thanh long VietGap bị hủy bỏ năm 2014 là 650ha, năm 2015 là 485ha; 6 tháng đầu năm 2016 tới hơn 1.150ha. Tương lai thanh long Bình Thuận đang là dấu hỏi lớn.

Câu chuyện thứ hai: Một kỹ sư nông nghiệp sau khi đi thực tế tại các tỉnh Tây Nam bộ đã rất băn khoăn khi thấy thanh long - cây duy nhất có giá trị kinh tế, phù hợp với điều kiện tự nhiên khô hạn vùng Bình Thuận, Ninh Thuận (đã được các nhà khoa học nghiên cứu và đưa vào quy hoạch nông nghiệp cũ thành công) - đang trồng tràn lan ở nhiều địa phương khác. Hiện cả nước có 32 tỉnh trồng thanh long với diện tích trên 40.000ha, sản lượng mỗi năm hơn 600.000 tấn. Các tỉnh Long An, Tiền Giang mỗi tỉnh có trên 1.500ha thanh long. Tỉnh Cà Mau ngập mặn mà người dân cũng đua nhau trồng thanh long ruột đỏ…

Thực tế đó khiến những người từng tham gia quy hoạch nông nghiệp trước đây rất tâm tư. Miền Tây Nam bộ có thể trồng nhiều cây nhiệt đới có giá trị kinh tế cao hơn, nhưng vẫn tranh giành trồng thanh long của những tỉnh có thời tiết khắc nghiệt như Bình Thuận, Ninh Thuận, gây dư thừa lớn, làm giảm giá trị thanh long trên thương trường? Chẳng hạn, Tiền Giang có thể trồng được vài chục loại cây ăn trái nhiệt đới như xoài cát Hòa Lộc, bưởi Năm Roi, vú sữa Lò Rèn, ổi, mận, chanh, quýt. Tỉnh Cà Mau có thể khôi phục rừng tràm nước để phát triển mật ong rừng tràm tự nhiên - một sản vật quý (hiện nay, 1 lít mật ong nguyên chất rừng tràm Cà Mau giá không dưới 1 triệu đồng)…

Từ cây thanh long cho thấy quy hoạch nông nghiệp của các địa phương không theo bài bản. Sản xuất nông nghiệp “ngẫu hứng” theo “đặt cọc” của thị trường “ngẫu hứng” làm sao có thể bền vững?