Chuyên gia chia sẻ về phát triển sản phẩm tiết kiệm năng lượng

Sáng 17/10/2025, tại TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra Diễn đàn “Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình”. Sự kiện do Bộ Công Thương giao Báo Công Thương và Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công phối hợp tổ chức.

Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình phát triển xanh và bền vững, Việt Nam không đứng ngoài xu hướng đó. Với cam kết mạnh mẽ tại COP26 và định hướng chiến lược từ Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNLTK&HQ) đang trở thành một trụ cột trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Giải bài toán tiết kiệm công suất

Tại diễn đàn ông Nguyễn Duy Thịnh, Giám đốc Đầu tư và phát triển Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Năng lượng mặt trời Bách Khoa (SolarBK Group) đã chia sẻ những kinh nghiệm phát triển sản phẩm dịch vụ sử dụng năng lượng hiệu quả.

Theo ông Nguyễn Duy Thịnh, thời gian gần đây, khi EVN bắt đầu áp dụng cơ chế thí điểm về giá điện hai thành phần, bài toán tiết kiệm điện không còn đơn thuần là tiết kiệm năng lượng nữa, mà còn là bài toán tiết kiệm công suất - giảm Pmax.

“Do đó, cách tiếp cận của SolarBK Group hiện nay cũng khác hẳn so với trước. Không chỉ là hệ thống điện mặt trời nối lưới thông thường, chúng tôi còn nghiên cứu và áp dụng các giải pháp lưu trữ năng lượng, tụ điện để giảm công suất Pmax. Mục tiêu là cân bằng giữa việc giảm điện năng tiêu thụ và giảm công suất cực đại, qua đó đảm bảo độ tin cậy và an toàn cho hệ thống điện, góp phần ổn định lưới điện quốc gia”, ông Nguyễn Duy Thịnh nói.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm triển khai điện mặt trời áp mái, SolarBK cũng là doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam thực hiện mô hình này. Hiện nay, một dự án quy mô công nghiệp thường được SolarBK triển khai trong khoảng 4 - 6 tháng, tuân thủ đầy đủ các quy định mới nhất của EVN và Bộ Công Thương, từ đăng ký phát triển dự án, phòng cháy chữa cháy, đến giấy phép xây dựng.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, doanh nghiệp này cũng gặp nhiều vấn đề đáng chú ý về an toàn. Ví dụ, khi thực hiện một dự án với một nhãn hàng, trong lúc không có người thi công thì mái nhà hoàn toàn bình thường, nhưng khi có người di chuyển trên mái, trọng lực tác động khiến mái xuất hiện hiện tượng thấm dột.

Do đó, ông Nguyễn Duy Thịnh khuyến cáo, các doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý khâu xử lý chống dột, chống thấm nước trước khi thi công, thậm chí nên thử nước mái nhà để đảm bảo hệ thống vận hành hiệu quả và an toàn.

Kiểm soát chặt chẽ nguyên liệu đầu vào

Theo ông Thịnh, SolarBK hiện là doanh nghiệp Việt Nam đầu tiên và duy nhất sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời trong nước. Nhờ đó, SolarBK nắm rất rõ các vấn đề kỹ thuật có thể phát sinh, ví dụ như các vết nứt siêu nhỏ (microcrack) trên bề mặt tấm pin, nguyên nhân gây ra hiện tượng điểm nóng (hotspot), làm giảm hiệu suất và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.

“Chúng tôi kiểm soát chất lượng rất chặt chẽ, từ khâu kiểm tra nguyên liệu đầu vào, đặc tuyến I-V đầu ra, đến đánh giá suy giảm hiệu suất theo thời gian. Ngoài ra, vì điện áp trên mái nhà có thể đạt 800-1000V, các đầu nối giữa tấm pin cần được siết chặt, kiểm tra định kỳ để tránh phát sinh hồ quang điện.

Độ bền của hệ thống là 20-25 năm, nên khâu bảo trì, vệ sinh định kỳ, bảo trì phòng ngừa là vô cùng quan trọng. Mỗi lần hệ thống ngừng hoạt động đều làm mất hiệu quả tiết kiệm, nên việc quản lý vận hành phải được tính toán kỹ lưỡng”, ông Nguyễn Duy Thịnh chia sẻ.

Ở góc độ nhà sản xuất, doanh nghiệp này cũng đang nghiên cứu dây chuyền thu hồi, xử lý và tái chế tấm pin năng lượng mặt trời tại nhà máy ở Phú Mỹ - Bà Rịa - Vũng Tàu. Mục tiêu là hoàn thiện vòng đời sản phẩm: sản xuất - lắp đặt - vận hành - thu hồi - tái chế.

Về mô hình đầu tư, hiện nay có ba hình thức phổ biến: Mô hình EPC - doanh nghiệp tự đầu tư; mô hình ESCO - SolarBK đầu tư và chia sẻ lợi ích tiết kiệm điện với doanh nghiệp; các cơ chế DPPA hoặc Virtual DPPA.

Một ví dụ điển hình là dự án tại Nhà máy Perfect Van Melle, một trong ba nhà máy bánh kẹo lớn nhất thế giới. Với mô hình này, SolarBK đầu tư toàn bộ hệ thống điện mặt trời, bán lại cho nhà máy với giá thấp hơn EVN, chia sẻ 45% lợi ích tiết kiệm. Hệ thống đáp ứng 17% nhu cầu điện năng của nhà máy, và sắp tới chúng tôi sẽ đầu tư thêm hệ thống lưu trữ để giảm công suất cực đại (Pmax). Toàn bộ chi phí pháp lý, vận hành, bảo trì, SolarBK chịu trách nhiệm, đồng thời bảo đảm hiệu suất sụt giảm hàng năm trong giới hạn kiểm soát.

“Điểm đặc biệt của dự án là chúng tôi tự phát triển hệ thống điều khiển và giám sát, đáp ứng yêu cầu kết nối điều độ của EVN. Giải pháp này được phát triển hoàn toàn trong nước, từ phần cứng đến phần mềm, cho phép phát hiện sớm các bất thường về hiệu suất. Ví dụ, nếu hai nhà máy ở cùng khu vực nhưng một bên có hiệu suất thấp hơn, hệ thống sẽ cảnh báo để kiểm tra và xử lý trước khi sự cố xảy ra.

Ngoài ra, phần mềm này còn tích hợp với sàn phát hành chứng chỉ năng lượng tái tạo (I-REC). Dựa trên dữ liệu điện năng thực tế, hệ thống tự động phát hành chứng chỉ năng lượng tái tạo cho doanh nghiệp, một yêu cầu quan trọng trong xuất khẩu sang thị trường châu Âu. Nhà máy Perfect Van Melle hiện đã nhận chứng chỉ này thông qua nền tảng của chúng tôi”, ông Thịnh chia sẻ.

Diễn đàn “Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình” được tổ chức nhằm phổ biến thông tin mới về Luật Sử dụng Năng lượng tiết kiệm, hiệu quả vừa được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá XIV tại khu vực phía Nam và cả nước nói chung.

Sự kiện là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm, chủ động của Bộ Công Thương trong việc triển khai Luật, góp phần cùng Chính phủ hiện thực hoá mục tiêu xây dựng nền kinh tế năng lượng hiệu quả, bền vững và phát thải thấp.