Tin Khu Vực 
Đảm bảo mục tiêu bảo vệ môi trường và nhận diện khó khăn
Trong những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội, ngày càng trở thành mối quan tâm hàng đầu. Nồng độ bụi mịn nhiều thời điểm vượt mức khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Vì thế, việc chuyển đổi phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện xanh là một bước đi phù hợp với xu thế, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế về mục tiêu giảm phát thải.
Ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg, yêu cầu Hà Nội triển khai lộ trình giảm dần và tiến tới cấm phương tiện chạy xăng tại khu vực nội đô. Theo đó, từ ngày 1/7/2026, xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ không được lưu thông trong Vành đai 1; Từ 1/1/2028, phạm vi sẽ mở rộng tới việc không còn xe mô tô, xe gắn máy và hạn chế ô tô cá nhân chạy xăng, dầu trong Vành đai 1 và Vành đai 2; đến năm 2030 sẽ tiến thêm bước nữa trong phạm vi Vành đai 3.
Chuyển đổi phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện xanh là một bước đi phù hợp với xu thế, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế về mục tiêu giảm phát thải. Ảnh minh hoạ
Đây là một quyết định thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong việc hiện thực hóa cam kết tại COP26, hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, như bất kỳ cuộc chuyển đổi lớn nào, điều này cũng đi kèm nhiều thách thức cần được tính toán kỹ lưỡng để bảo đảm tính khả thi và sự đồng thuận xã hội.
Hà Nội hiện có khoảng 9,2 triệu phương tiện lưu thông, trong đó 6,9 triệu xe máy, 1,1 triệu ô tô và khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh khác thường xuyên ra vào. Phần lớn trong số đó vẫn là phương tiện sử dụng xăng, dầu, được xem là một trong những nguyên nhân phát thải khí CO₂ và bụi mịn PM2.5, ảnh hưởng đến chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, giảm số lượng phương tiện chạy xăng ở khu vực nội đô sẽ giúp hạ mức ô nhiễm đáng kể, cải thiện môi trường sống cho hàng triệu người dân. Việc thực hiện Chỉ thị 20 không chỉ mang ý nghĩa môi trường, mà còn là hành động cụ thể để Việt Nam thực hiện trách nhiệm với cộng đồng quốc tế tại COP26: giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050.
Dù mục tiêu là rõ ràng và cần thiết, nhưng để đạt được, Hà Nội và các bên liên quan phải giải quyết hàng loạt thách thức như hạ tầng trạm sạc, phương tiện công cộng, năng lực lưới điện... Hiện nay, mạng lưới trạm sạc xe điện tại Hà Nội còn phân bố thưa thớt, thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất về công suất, an toàn và kết nối. Nhiều khu dân cư, đặc biệt là chung cư cũ, không có điều kiện lắp đặt trạm sạc, dẫn tới chênh lệch trong khả năng tiếp cận giữa các nhóm dân cư. Bên cạnh đó, hệ thống vận tải công cộng mới đáp ứng khoảng 17% nhu cầu đi lại, đường sắt đô thị mới chỉ có một tuyến Cát Linh - Hà Đông đi qua Vành đai 1, chưa đủ để thay thế phương tiện cá nhân.
Nếu số lượng xe điện tăng nhanh trong thời gian ngắn, có thể xảy ra quá tải cục bộ tại lưới điện, đặc biệt ở khu vực đông dân cư và giờ cao điểm. Bên cạnh đó, vấn đề xử lý rác thải pin cũng cần được giải quyết đồng bộ, tránh phát sinh rủi ro môi trường mới.
Hướng đi hài hòa cho mục tiêu lớn
Với hàng triệu xe máy xăng đang lưu thông, việc thay thế trong vòng chưa đến hai năm sẽ là gánh nặng lớn, nhất là với nhóm thu nhập thấp và người lao động phụ thuộc vào phương tiện cá nhân để mưu sinh. Các doanh nghiệp sản xuất xe máy, nhà cung cấp và hệ thống đại lý cũng sẽ chịu áp lực lớn trong việc điều chỉnh dây chuyền sản xuất, tiêu thụ tồn kho và tái cấu trúc kinh doanh.
Giới trẻ Việt đang dẫn đầu xu hướng chuyển đổi hình thức tham gia giao thông từ phương tiện cá nhân sang các phương tiện giao thông công cộng xanh. Ảnh minh hoạ
Nhìn ra thế giới, không ít quốc gia đã thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, hầu hết đều áp dụng lộ trình dài hạn, song song với việc nâng cấp hạ tầng và hỗ trợ tài chính. Đơn cử, tại Trung Quốc, nhiều thành phố đã cấm xe máy từ nhiều năm trước, nhưng trước đó chính quyền đầu tư mạnh mẽ vào giao thông công cộng, hạ tầng trạm sạc và chính sách hỗ trợ để đảm bảo người dân có lựa chọn thay thế.
Hay như một số quốc gia châu Âu như Na Uy, Hà Lan đặt mục tiêu chấm dứt bán xe xăng mới vào năm 2025-2030, nhưng lộ trình đã được chuẩn bị hơn một thập kỷ trước, tạo điều kiện cho thị trường và người dân thích nghi.
Nhiều chuyên gia cho rằng, tương lai chắc chắn thuộc về xe điện. Việc chuyển đổi giao thông xanh tại Việt Nam dự kiến được áp dụng tại Hà Nội vào năm 2026 là đúng với xu hướng toàn cầu. Nhưng nên cẩn trọng xem xét lại nguồn lực, điều kiện tài chính, hạ tầng, tiêu chuẩn an toàn để có lộ trình phù hợp.
TS. Nguyễn Sơn, Giảng viên ngành Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT Việt Nam, nhận định: “Quá trình chuyển đổi sang xe điện vẫn sẽ tiếp tục, thậm chí với tốc độ nhanh, nhưng cần thời gian để các yếu tố quan trọng, như độ bền, độ an toàn, giá bán, điểm tiếp năng lượng được tiếp tục tối ưu hóa và cho thấy thuyết phục đối với nhóm người tiêu dùng khó tính hơn, ở các địa bàn khác”.
Mới đây, Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) đã có văn bản gửi Chính phủ về việc đề xuất giãn lộ trình cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Hà Nội thêm 2 -3 năm để người dân và doanh nghiệp có thời gian để chuẩn bị. VAMM cho biết, đồng thuận với chủ trương giảm phát thải của Nhà nước, nhưng cho rằng thời điểm hạn chế xe máy xăng cần được tính toán lại.
Theo VAMM, việc chuyển đổi sang sử dụng xe điện đặt ra không ít thách thức đối với người dân, đặc biệt là những nhóm thu nhập thấp. Bên cạnh khó khăn về chi phí, hạ tầng hỗ trợ cho xe điện, đặc biệt là hệ thống trạm sạc công cộng, hiện vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Ngoài ra, mối lo ngại về an toàn cháy nổ khi sạc xe điện, nhất là tại các chung cư cũ có hệ thống điện đã xuống cấp, cũng ngày càng gia tăng.
Việc chuyển đổi quá nhanh cũng có thể gây xáo trộn lớn trong chuỗi cung ứng và hoạt động thương mại hiện tại. Thiếu thời gian thích nghi có thể gây ra thiệt hại tài chính đáng kể cho nhiều doanh nghiệp, dẫn đến việc không thể tái đầu tư, gia tăng nguy cơ phá sản, kéo theo hệ lụy dây chuyền ảnh hưởng đến hơn 2.000 đại lý, 200 nhà cung cấp và hàng chục nghìn lao động.
Vì vậy, để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả và bền vững, cần có thêm thời gian để hoàn thiện hệ thống quy chuẩn kỹ thuật, chính sách hỗ trợ phù hợp cũng như cải tạo và phát triển cơ sở hạ tầng đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc này cần xây dựng một lộ trình chuyển đổi phù hợp với ít nhất 2–3 năm chuẩn bị, giúp các bên liên quan chủ động thích ứng, đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra an toàn, hiệu quả và bền vững.
Liên quan đến vấn đề này, tại phiên họp Thường vụ Quốc hội vừa qua, cho ý kiến về báo cáo dân nguyện tháng 7, Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết những ngày qua, người dân đặc biệt quan tâm đến lộ trình giảm và cấm xe máy xăng tại vành đai 1 Hà Nội. Theo Phó chủ tịch Quốc hội, Hà Nội phải xây dựng lộ trình, chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe điện, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Mới đây, TP.Hồ Chí Minh đã công bố đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông và xây dựng vùng phát thải thấp (LEZ). Theo lộ trình, từ năm 2026, một số nhóm phương tiện sẽ bắt đầu được áp dụng quy định về tiêu chuẩn khí thải khi ra vào các khu vực này, trong khi những phương tiện đạt chuẩn vẫn lưu thông bình thường. Từ giai đoạn 2027 – 2032, phạm vi áp dụng sẽ được mở rộng dần. Mục tiêu của đề án là từng bước giảm thiểu tác động của khí thải, đồng thời tạo khoảng thời gian để người dân và doanh nghiệp có sự chuẩn bị, thích ứng.
Dưới góc độ chuyên gia, PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp tại Đại học Kinh tế Quốc dân, cũng cho rằng Chỉ thị 20 phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại Hà Nội là “một bước đi mang tính đột phá về điều hành và tiêu chuẩn môi trường”. “Hà Nội hiện có hàng triệu xe máy. Nếu không có lộ trình cụ thể, minh bạch, không phân loại rõ phương tiện và không dự báo kỹ tác động, thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế và quyền tiếp cận giao thông của người dân” ông nêu rõ.
Chuyển đổi phương tiện xanh ở Hà Nội là một quyết định chiến lược, thể hiện tầm nhìn vì môi trường và sức khỏe cộng đồng. Đây không chỉ là một chính sách giao thông, mà còn là lời khẳng định Việt Nam đang chủ động hành động vì một tương lai bền vững. Tuy nhiên, để biến tầm nhìn thành hiện thực, rất mong một lộ trình hợp lý, đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
