CôngThương - Sau 30 năm hiện hữu, đến năm 2013, theo chỉ số phát triển của Down Jones, Thâm Quyến đứng thứ 15 trong bảng xếp hạng các trung tâm tài chính toàn cầu. Sự giàu có của Thâm Quyến được các kinh tế gia mô tả: Tổng tài sản, thu nhập, quy mô lãi đứng đầu, số lượng công ty quỹ đứng thứ hai toàn quốc. Nơi đây tập trung những “gã khổng lồ” tài chính Trung Quốc. Tổng giá trị gia tăng ngành tài chính chiếm 13,8% GDP...
Nhìn Thâm Quyến mà... “khao khát”, đồng thời cũng “mủi lòng” với các mô hình mang danh “khu kinh tế” ở nước ta. Đến nay, trải dài trên hơn 3.000 cây số bờ biển, Việt Nam đã có 18 khu kinh tế ven biển, song quá bé nhỏ, vắng bóng những nhà đầu tư chiến lược nước ngoài.
Một hình ảnh điển hình: Năm 2003, Khu kinh tế mở Chu Lai (Quảng Nam) được “mở” thử nghiệm. Thế nhưng, do cơ chế ưu đãi và thể chế vượt trội không được như mong đợi, tỉnh Quảng Nam quyết “tự lực cánh sinh” xây dựng Chu Lai thành một khu kinh tế tổng hợp ven biển. Sau 10 năm hiện hữu, đến cuối năm 2013, Chu Lai chỉ có 89 dự án được cấp phép đầu tư với tổng vốn đăng ký 1,514 tỷ USD (8.809ha), trong đó chỉ có vẻn vẹn 21 dự án FDI với tổng vốn đăng ký gần 187 triệu USD (188ha). Hiện mới có 62 dự án đang hoạt động, vốn thực hiện hơn 783 triệu USD- con số quá bé nhỏ. Tại Chu Lai, Tổ hợp Khu công nghiệp cơ khí ôtô Trường Hải chiếm vị thế “độc tôn”, gần đây mới có thêm “người bạn lớn”- dự án “tỷ đô” cảng quốc tế Dr.Thanh Chu Lai. Chu Lai chưa thể vươn tới tầm quốc gia.
Tại một hội thảo khoa học quốc tế về phát triển đặc khu kinh tế diễn ra cuối tháng 3/2014, TS. Trần Đình Thiên nhận xét: Đa số các khu kinh tế đều chưa thành công theo nghĩa kỳ vọng tạo ra những “bàn đạp phát triển”, những “tọa độ đột phá”... Một trong những nguyên nhân là tư duy phát triển đột phá nói chung, đột phá vùng nói riêng, chưa thống nhất, không cho phép các địa phương mạnh dạn áp dụng “hệ thống thể chế” vượt trội để tạo đột phá.
Đó là chuyện cũ để... rút ra bài học. Gần đây, có ba khu kinh tế được đưa vào “tầm ngắm” để “nâng cấp” thành đặc khu kinh tế là Vân Đồn (Quảng Ninh), Phú Quốc (Kiên Giang), Vân Phong (Khánh Hòa). Liệu những khu kinh tế đó có trở thành những “tổ phượng hoàng”? Tương lai sẽ trả lời.