Chữa lành vết thương Brexit: EU và Anh khởi đầu mới vào năm 2023

Các quan chức ở London và Brussels thừa nhận nhu cầu cấp thiết phải chữa lành vết thương của Brexit và bắt đầu hàn gắn những rạn nứt trong mối quan hệ giữa hai bên sau cuộc bỏ phiếu của Anh rời khỏi EU vào tháng 6/2016 và bất ổn chính trị sau đó ở London.

Tuy nhiên, cuộc chiến Ukraine của Nga vào tháng 2/2022 và sự ra đi của ông Boris Johnson với tư cách là Thủ tướng Vương quốc Anh sáu tháng sau đó đã thay đổi động lực, tạo ra cả nhu cầu hợp tác chặt chẽ hơn - về các vấn đề như năng lượng, quốc phòng và an ninh và khoảng không chính trị cho một khởi đầu mới.

Phố Downing hiện đang thể hiện sự sẵn sàng kết thúc các cuộc đàm phán gai góc về cách Gibraltar và Bắc Ireland - cả hai lãnh thổ của Anh có biên giới đất liền với EU - sẽ tiến hành kinh doanh với khối 27 quốc gia. Các thỏa thuận về cả hai vấn đề có thể được ký kết vào đầu năm 2023, đề cập đến giao thức gây tranh cãi của thỏa thuận Brexit đối với thương mại giữa Bắc Ireland và phần còn lại của Vương quốc Anh.

Các nỗ lực nhằm đạt được một hiệp ước quốc tế về mối quan hệ trong tương lai của Gibraltar với EU có thể đưa ra một giải pháp trong vài tuần đầu tiên của năm 2023, theo các quan chức của tất cả các bên tham gia đàm phán. Những người liên quan tin rằng, một thỏa thuận Gibraltar có thể mang lại tác động lan tỏa tích cực đến các cuộc đàm phán nghị định thư lâu đời ở Bắc Ireland, đồng thời loại bỏ nguy cơ Tây Ban Nha từ chối giải quyết vấn đề sau cho đến khi vấn đề trước được giải quyết.

Tuy nhiên, việc đạt được thành công một thỏa thuận với Gibraltar vào năm 2023 sẽ yêu cầu thông điệp thông minh từ cả London và Madrid, do sự nhạy cảm trong nước. Tại Vương quốc Anh, Nhóm nghiên cứu châu Âu (ERG) của các nghị sĩ lo ngại thỏa thuận này có thể làm suy yếu các liên kết lịch sử của Gibraltar với Anh.

Ở Tây Ban Nha, các đảng đối lập cánh hữu - dự kiến sẽ vận động tranh cử cho một người theo chủ nghĩa dân tộc Tây Ban Nha trong cuộc tổng tuyển cử năm 2023 - có khả năng coi bất kỳ thỏa thuận nào do chính phủ liên minh cánh tả ở Madrid ký kết là một cơ hội bị bỏ lỡ.

Tại Bắc Ireland, các quan chức đang hướng tới việc đưa ra một số sự đồng thuận về các vấn đề chính trước ngày 10 /4 - kỷ niệm 25 năm của Thỏa thuận thứ Sáu tuần Thánh/Thỏa thuận Belfast năm 1998 giúp mang lại hòa bình cho khu vực và có thể được đánh dấu bằng chuyến thăm châu Âu của Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Ủy ban châu Âu trong tháng này đã đẩy lùi 3 năm việc thực thi các quy tắc quản lý mới về thuốc thú y ở Bắc Ireland, tạo thêm không gian cho một thỏa thuận. Và cựu Thủ tướng Ireland Bertie Ahern, người đang hỗ trợ các cuộc đàm phán đằng sau hậu trường, tin rằng tranh cãi về nghị định thư “có thể được giải quyết” trong “những tuần đầu năm tới”.

Tuy nhiên, một số lo ngại rằng bất kỳ thỏa thuận nhanh chóng nào cũng sẽ chỉ là một thứ thạch cao dính khác, do khoảng thời gian hạn chế của Thủ tướng Anh Rishi Sunak khi quản lý những người ủng hộ Đảng Bảo thủ của ông, và khoảng cách đáng kể giữa London và Brussels trong các lĩnh vực quan trọng như kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu và ra khỏi Bắc Ireland.

EU và Vương quốc Anh có thể thay vào đó đồng ý một thỏa thuận tạm thời vào năm 2023 để giúp cả hai bên thoát khỏi bế tắc hiện tại, với Dự luật Nghị định thư Bắc Ireland gây tranh cãi của Anh vẫn đang được thông qua quốc hội Vương quốc Anh và với việc London tiếp tục đơn phương gia hạn thời gian về các quy tắc điều chỉnh việc buôn bán hàng hóa qua Biển Ireland. Đến lượt mình, một thỏa thuận như vậy có thể tạo cơ sở cho Ủy ban tạm dừng nhiều thủ tục tố tụng pháp lý chống lại Vương quốc Anh về các vi phạm giao thức bị cáo buộc - điều này sẽ tiếp tục trong năm mới.

Bất kỳ thỏa thuận nào về giao thức này sẽ ngay lập tức loại bỏ nguồn căng thẳng lớn nhất giữa Brussels và London, có khả năng mở ra sự hợp tác trong các lĩnh vực chính sách khác đã bị đóng băng, chẳng hạn như các chương trình khoa học chung. Các nhà nghiên cứu và công ty có trụ sở tại Anh hiện đang bị chặn tham gia vào các chương trình của EU, chẳng hạn như chương trình nghiên cứu và khoa học khổng lồ Horizon Europe, với việc Ủy ban châu Âu từ chối ký kết hiệp hội của Anh cho đến khi tranh chấp Bắc Ireland được giải quyết.

Nói một cách dễ hiểu, Vương quốc Anh đã quyết định tiếp tục tài trợ cho những ứng viên người Anh thành công đến Horizon Europe bằng tiền riêng của mình trong ba tháng nữa trong khi các cuộc đàm phán về giao thức này vẫn tiếp tục, thay vì chỉ đơn giản là từ bỏ hiệp hội vì những điều tốt đẹp và theo đuổi các giải pháp thay thế trong nước.

Các nhà ngoại giao tin rằng, rộng hơn, giải pháp về vấn đề nghị định thư sẽ cho phép một cuộc đối thoại trôi chảy hơn giữa London và Brussels về những thách thức toàn cầu khác từ vấn đề di cư đến Nga và Trung Quốc. Đồng thời tạo không gian cho các cuộc thảo luận về những cải tiến hơn nữa đối với Thỏa thuận Hợp tác và Thương mại Brexit lần đầu tiên, dự kiến điểm rà soát vào năm 2026.

Sam Lowe, một chuyên gia thương mại và đối tác tại công ty tư vấn Flint Global, cho biết trước thời điểm đó, Vương quốc Anh sẽ xem xét tăng cường quan hệ thương mại với EU trong năm tới, nhưng thông qua những cải thiện “biên lợi” thay vì thay đổi toàn bộ quan hệ. Chính trị ở Vương quốc Anh vẫn không có lợi cho việc từ bỏ cách tiếp cận cứng rắn coi bất kỳ hình thức hội nhập nào với châu Âu là sự phản bội. Các lĩnh vực thảo luận thương mại chính vào năm 2023 sẽ bao gồm quy tắc xuất xứ đối với xe điện, với các quy định của EU sẽ trở nên hạn chế hơn vào đầu năm 2024.

Lowe dự đoán thời hạn có thể sẽ được gia hạn vào phút cuối. EU và Vương quốc Anh cũng có thể mở các cuộc thảo luận để liên kết các hệ thống mua bán khí thải tương ứng của họ nhằm đảm bảo Anh không bị vướng vào cơ chế điều chỉnh biên giới carbon mới của EU (còn gọi là CBAM), sẽ có hiệu lực từ năm 2026. Anh cũng sẽ theo dõi chặt chẽ bất kỳ phản ứng nào của EU đối với Đạo luật giảm lạm phát của Mỹ.

Trong khi chờ đợi, một số điều luật đã được lên kế hoạch của Vương quốc Anh có thể trở thành điểm nóng trong năm mới.Hai luật được đề xuất có khả năng gây phản cảm đối với các đối tác EU đang chờ đợi tiến triển tại Hạ viện: Luật EU được giữ lại, nhằm cho phép các bộ trưởng loại bỏ các quy tắc của EU khỏi quy chế của Vương quốc Anh; và Tuyên ngôn Nhân quyền, có thể bao gồm các điều khoản đưa Anh ra khỏi Tòa án Nhân quyền Châu Âu. Tuy nhiên, cả hai phần của pháp luật vẫn có thể bị trì hoãn.

Về phần đảng Lao động, năm 2023 sẽ là năm củng cố chính sách cải thiện quan hệ với EU, đồng thời cố gắng tránh mọi cáo buộc phản bội từ những người đã bỏ phiếu cho Brexit. Sau bài phát biểu gần đây nhất về Brexit của nhà lãnh đạo Lao động Keir Starmer, các quan chức Lao động hiện đang thảo luận về mức độ liên kết chính xác mà họ sẽ sẵn sàng chấp nhận để giảm xung đột thương mại.

Bộ trưởng Văn phòng Nội các Jenny Chapman cho biết, đảng này cũng muốn cải thiện khả năng di chuyển xuyên biên giới cho những người làm trong các ngành công nghiệp sáng tạo, cũng như hợp tác an ninh và quốc phòng chặt chẽ hơn với EU. Trong chính phủ, đảng sẽ tìm cách giải quyết nhanh chóng mọi vấn đề còn tồn đọng chưa được giải quyết vào thời điểm diễn ra cuộc bầu cử tiếp theo.