Chợ vùng cao Lạng Sơn: Động lực phát triển kinh tế vùng biên

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Đình Đại - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn xung quanh vấn đề này.

Chợ vùng cao: Tăng cường kết nối sản xuất – tiêu dùng

- Thưa ông, chợ vùng cao đóng vai trò như thế nào trong việc kết nối sản xuất - tiêu dùng tại các xã biên giới của tỉnh Lạng Sơn?

Ông Nguyễn Đình Đại: Chợ vùng cao tại các xã biên giới của tỉnh Lạng Sơn có vai trò rất quan trọng trong việc kết nối sản xuất với tiêu dùng, đặc biệt đối với các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực miền núi. Đây không chỉ là nơi trao đổi, buôn bán hàng hóa phục vụ đời sống hằng ngày mà còn là không gian giao thương, giới thiệu, tiêu thụ nông sản địa phương, sản phẩm truyền thống của người dân bản địa.

Thông qua hoạt động của chợ, các mặt hàng nông sản, sản phẩm thủ công, hàng hóa thiết yếu được luân chuyển giữa các vùng miền, từ vùng sản xuất đến tay người tiêu dùng, góp phần thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân. Bên cạnh đó, chợ vùng cao còn đóng vai trò như một thiết chế văn hóa - xã hội, nơi gặp gỡ, giao lưu của các cộng đồng dân tộc thiểu số, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa vùng miền, đồng thời tạo môi trường thuận lợi để người dân tiếp cận thông tin thị trường, chính sách của Nhà nước.

Khai thác hiệu quả hệ thống chợ gắn với phát triển kinh tế

- Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi kinh tế nông thôn, Sở Công Thương Lạng Sơn đã triển khai những giải pháp gì để nâng cấp, khai thác hiệu quả hệ thống chợ vùng cao gắn với phát triển kinh tế biên mậu?

Ông Nguyễn Đình Đại: Trước yêu cầu đổi mới và hội nhập, Sở Công Thương Lạng Sơn đã chủ động, tích cực triển khai nhiều giải pháp để nâng cấp và khai thác hiệu quả hệ thống chợ nông thôn, gắn với phát triển kinh tế nông thôn và kinh tế biên mậu.

Để phát triển chợ khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thời gian qua, Sở Công Thương Lạng Sơn đã đẩy mạnh thực hiện dự án “Đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp mạng lưới chợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" và "Thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 (Chương trình 1719). Một số giải pháp nổi bật có thể kể đến như:

Thứ nhất, rà soát, quy hoạch phát triển mạng lưới chợ. Theo đó, Sở đã phối hợp với các địa phương rà soát hiện trạng, quy hoạch phát triển hệ thống chợ theo hướng phù hợp với quy hoạch tỉnh và định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Thứ hai, huy động nguồn lực đầu tư hạ tầng bằng cách tham mưu UBND tỉnh lồng ghép các nguồn lực từ chương trình mục tiêu quốc gia, vốn ngân sách, vốn xã hội hóa để cải tạo, xây dựng mới, nâng cấp các chợ nông thôn, đặc biệt tại những khu vực giáp biên, nơi có tiềm năng kết nối thương mại biên giới.

Trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn hiện có 82 chợ, trong giai đoạn 2021-2025 đã thực hiện nâng cấp, cải tạo, đầu tư xây mới 39 chợ/82 chợ (chiếm 47,56%) với tổng kinh phí đầu tư là 177 tỉ 189 triệu đồng. Trong đó kinh phí do ngân sách Nhà nước đầu tư là 93 tỷ 934 triệu đồng; do doanh nghiệp, HTX đầu tư là 83 tỷ 255 triệu đồng. Hiện có 10 chợ được nâng cấp, cải tạo và xây mới từ nguồn Chương trình MTQG về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Thứ ba, tăng cường liên kết vùng và liên kết sản xuất - tiêu dùng. Sở đã và đang hỗ trợ các hợp tác xã, tổ hợp tác, cơ sở sản xuất địa phương kết nối với tiểu thương, thương nhân tại chợ để tiêu thụ nông sản, sản phẩm OCOP, từ đó thúc đẩy chuỗi giá trị nông nghiệp - thương mại.

Thứ tư, tăng cường quản lý, nâng cao hiệu quả vận hành chợ: Hướng dẫn, đào tạo đội ngũ tổ chức quản lý chợ, áp dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý và giám sát hoạt động kinh doanh, bảo đảm vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm và văn minh thương mại.

Tháo gỡ nút thắt, tạo động lực phát triển kinh tế

- Thực tế, ở nhiều địa phương, hệ thống chợ vùng cao hiện nay vẫn còn tồn tại tình trạng thiếu hạ tầng, vệ sinh kém, chưa phát huy đúng vai trò trung tâm thương mại nông thôn. Theo ông, đâu là nút thắt cần tháo gỡ để chợ thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế vùng biên?

Ông Nguyễn Đình Đại: Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn nói riêng và vùng cao nói chung, vẫn còn một số các chợ có quy mô nhỏ, cơ sở vật chất kỹ thuật lạc hậu, hoạt động chưa thực sự hiệu quả; chưa phát huy được vai trò trung tâm thương mại – dịch vụ tại địa phương. Nguyên nhân xuất phát từ nhiều “nút thắt” tồn tại kéo dài như thiếu nguồn lực đầu tư đồng bộ; Vị trí quy hoạch chưa phù hợp; Thiếu sự liên kết trong chuỗi tiêu thụ; Nhận thức và thói quen tiêu dùng thay đổi.

Để tháo gỡ các nút thắt này, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và chính quyền địa phương. Trong đó, Sở Công Thương xác định việc nâng cao hiệu quả quy hoạch, tăng cường đầu tư hạ tầng, thúc đẩy liên kết vùng, và chuyên nghiệp hóa công tác quản lý chợ gắn với chuyển đổi số chợ truyền thống là những giải pháp trọng tâm trong thời gian tới.

- Trong thời gian tới, Sở Công Thương Lạng Sơn sẽ định hướng phát triển hệ thống chợ vùng cao ra sao để không chỉ phục vụ nhu cầu dân sinh mà còn trở thành “trạm trung chuyển” nông sản, hàng hóa qua biên giới?

Ông Nguyễn Đình Đại: Trong thời gian tới, Sở Công Thương Lạng Sơn xác định việc phát triển hệ thống chợ nông thôn không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu giao thương, sinh hoạt hàng ngày của người dân mà còn đóng vai trò như một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị lưu thông hàng hóa khu vực biên giới. Trên cơ sở đó, Sở định hướng tập trung vào một số nội dung trọng tâm sau:

Thứ nhất, quy hoạch phát triển đồng bộ, có tầm nhìn liên kết vùng: Ưu tiên rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển mạng lưới chợ nông thôn tại các xã biên giới theo hướng gắn với cụm dân cư, điểm dân sinh ổn định, gần các cửa khẩu, đường giao thông huyết mạch, bảo đảm tính kết nối giữa sản xuất – tiêu dùng.

Thứ hai, huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng, nâng cấp hạ tầng chợ. Đa dạng hóa hình thức đầu tư (nhà nước, xã hội hóa) để cải tạo, nâng cấp các chợ xuống cấp; xây dựng mới các chợ nông thôn theo hướng chợ dân sinh kết hợp với trung tâm thu mua, sơ chế, bảo quản nông sản hàng hóa tại chỗ.

Thứ ba, phát triển chợ theo mô hình chợ đầu mối - chợ biên giới. Khuyến khích thí điểm các mô hình chợ đầu mối nhỏ quy mô xã, liên xã.

Thứ tư, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, kết nối tiêu thụ. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động của các chợ nông thôn, từng bước hình thành sàn giao dịch nông sản điện tử; hỗ trợ tiểu thương, hợp tác xã tiếp cận thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, liên kết tiêu thụ qua nền tảng số.

Thứ năm, tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng kinh doanh. Tổ chức các lớp tập huấn cho các tổ chức quản lý chợ và tiểu thương về kỹ năng quản lý chợ, nghiệp vụ thương mại biên giới, hiểu biết pháp luật về xuất nhập khẩu, tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm.

Xin cảm ơn ông!

Thực hiện Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 - 2025, trong giai đoạn 2021-2025, tỉnh Lạng Sơn thực hiện xây mới 02 chợ và cải tạo, sửa chữa, nâng cấp 08 chợ vùng dân tộc thiểu số và miền núi.