Chính phủ số đóng vai trò dẫn dắt nền kinh tế số

Yếu tố pháp lý cần được cải thiện

Tại hội thảo tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân, GS.TS Nguyễn Thành Hiếu - Phó Giám đốc Trường Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra mạnh mẽ, kinh tế số đã trở thành động lực tăng trưởng quan trọng, góp phần nâng cao năng suất, đổi mới mô hình phát triển và thúc đẩy chuyển đổi nền kinh tế theo hướng sáng tạo, hiện đại, bền vững.

“Việt Nam đã sớm xác định chuyển đổi số là xu thế tất yếu, với nhiều chính sách chiến lược được ban hành như Nghị quyết 52-NQ/TW năm 2019 và Quyết định 749/QĐ-TTg năm 2020, đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030”- vị chuyên gia này nói.

Tuy nhiên, theo GS.TS Nguyễn Thành Hiếu, quá trình triển khai kinh tế số ở nước ta vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, khi thể chế, pháp lý chưa theo kịp tốc độ phát triển công nghệ, năng lực thực thi chính sách còn hạn chế và công cụ quản lý các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn hay blockchain chưa đồng bộ.

Thực tiễn đó đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ trong mô hình quản lý nhà nước, hoàn thiện vai trò của Chính phủ trong kiến tạo thể chế, dẫn dắt đổi mới và đồng hành cùng doanh nghiệp, người dân trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Tại hội thảo, TS. Nguyễn Hữu Xuyên - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Khoa học và Công nghệ đã chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong chính sách đầu tư hạ tầng và kết nối số ở Việt Nam hiện nay.

Về ưu điểm, Việt Nam có chính sách rõ ràng với quy hoạch hạ tầng số quốc gia đến năm 2030 gắn với Chiến lược “Make in Vietnam” giúp huy động nguồn lực trong nước và quốc tế (theo QĐ 942/QĐ-TTg, 2021). Đầu tư trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây mạnh mẽ với hơn 30 trung tâm dữ liệu đạt chuẩn, thúc đẩy chuyển đổi số trong khu vực công và tư (MIC, 2024).

Cùng đó, hạ tầng viễn thông phát triển nhanh. Việt Nam có tỷ lệ phủ sóng 4G đạt trên 99% dân số, đang triển khai 5G tại hơn 40 tỉnh, thành phố, tạo nền tảng cho kinh tế số. Liên quan đến những hạn chế, TS. Nguyễn Hữu Xuyên chỉ ra rằng, Việt Nam hiện đầu tư chưa tương xứng quy mô kinh tế. Chi tiêu cho hạ tầng số còn thấp, thấp hơn mức trung bình 2,5% của ASEAN (WB, 2023).

Trong khi đó, hiện tỷ lệ hộ gia đình có Internet ở đô thị đạt 93%, trong khi vùng sâu chỉ 65%. Việt Nam cũng còn thiếu chuẩn kết nối và dữ liệu mở. Hiện, mới có 45% bộ, ngành, địa phương hoàn thành tích hợp hệ thống dữ liệu quốc gia, gây phân mảnh trong chia sẻ thông tin.

Để khắc phục những hạn chế này chuyên gia đề xuất cần hoàn thiện đồng bộ chính sách về hạ tầng, dữ liệu, kỹ năng số, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và hợp tác quốc tế, nhằm nâng cao năng suất lao động, thu hẹp khoảng cách số và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Cùng đó quan tâm tạo vốn cho startup và có giải pháp tăng cường liên kết sâu giữa nghiên cứu và doanh nghiệp.

Trong khi đó, PGS.TS Lưu Bích Ngọc - Chánh Văn phòng Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực nhấn mạnh, phát triển nguồn nhân lực số là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế số. Đồng thời cho rằng giáo dục và đào tạo cần đi đầu trong việc trang bị kỹ năng số cho lực lượng lao động, thu hẹp khoảng cách kỹ năng, đồng thời gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và xã hội nhằm hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia.

Chuyển đổi số nhìn từ doanh nghiệp nhỏ và vừa

Cũng tại hội thảo, ông Bùi Tuấn Minh, Uỷ viên Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh nêu vấn đề doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp cả nước, đóng góp khoảng 40% GDP và hơn một nửa việc làm xã hội. Chuyển đổi số thành công có thể giúp khu vực này tiết kiệm 20 - 30% chi phí vận hành và tăng gấp đôi năng suất.

Từ kết quả khảo sát doanh nghiệp, ông Minh đã đề xuất các nhóm giải pháp cần phải được thực hiện đồng bộ, giải quyết cả rào cản nội tại của doanh nghiệp và những hạn chế mang tính hệ thống từ phía Chính phủ. Bởi theo ông Minh, sự phát triển của Chính phủ số có vai trò đầu tàu, dẫn dắt và tạo không gian phát triển cho kinh tế số và xã hội số.

Chính phủ tiếp tục tập trung đầu tư, nâng cấp hạ tầng viễn thông, mạng lưới phủ4G/5G, Internet băng rộng cáp quang, trung tâm dữ liệu quốc gia đáp ứng với nhu cầu chuyển đổi số quốc gia không chỉ ở các thành phố lớn mà còn ở các địa phương vùng sâu, vùng xa.

Thực hiện các chương trình, chiến dịch truyền thông quốc gia mạnh mẽ, hiệu quả và liên tục trong một thời gian dài nhằm giúp nâng cao nhận thức của các cơ quan chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp và người dân về lợi ích của chuyển đổi số.

Tiếp tục xây dựng, sửa đổi và cụ thể hóa các quy định pháp luật về đầu tư, quản lý dữ liệu quốc gia, an toàn an ninh mạng như Luật Giao dịch điện tử, Luật An toàn thông tin, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, tạo dựng niềm tin, sự an toàn cho doanh nghiệp và người dân trong môi trường số. Khuyến khích, sẵn sàng và tạo điều kiện các sản phẩm, giải pháp, mô hình kinh doanh số (sandbox) khi quy định pháp lý chưa đầy đủ bên cạnh việc nghiên cứu, hoàn thiện các quy định pháp lý.

“Cần xây dựng mạng lưới tư vấn chuyển đổi số đáng tin cậy. Để giải quyết vấn đề doanh nghiệp không biết lựa chọn đối tác nào và không biết bắt đầu từ đâu, Chính phủ cần giao một cơ quan làm đầu mối chuyên trách xây dựng và vận hành một cổng thông tin chất lượng cao. Đồng thời, thiết lập mạng lưới chuyên gia tư vấn đáng tin cậy”, ông Minh đề xuất.

Hội thảo nhằm tạo diễn đàn học thuật - chính sách để các nhà khoa học, chuyên gia và nhà quản lý cùng đánh giá thực trạng, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp hoàn thiện vai trò của Chính phủ Việt Nam phù hợp với đặc trưng của nền kinh tế số, phục vụ quá trình chuyển đổi số quốc gia hiệu quả và bền vững.