Chiến lược mới của EU và liên kết ASEAN ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Sau đó, đại diện cấp cao của Liên minh về Chính sách an ninh và Đối ngoại đã cung cấp thêm cơ sở lý luận cho cách tiếp cận và chiến lược này. Điều này mở đường cho EU tham gia cùng những nước khác của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, chủ yếu là các thành viên của Đối thoại An ninh Tứ giác (QUAD), tức là Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ, và các quốc gia khác các nước có mức độ cam kết Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thấp hơn như các nước thành viên ASEAN, cũng như New Zealand, Hàn Quốc và Vương quốc Anh - tất cả đều là các đối tác đối thoại của ASEAN.

Mặc dù khó có thể dung hòa các lợi ích và nguyện vọng đa dạng của các đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhưng một số hợp tác thực tế giữa các đối tác có thể giúp hình thành một số chuẩn mực hướng tới hợp tác.

EU chắc chắn rằng, sự tham gia của họ ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương sẽ mang tính nguyên tắc và lâu dài, đồng thời đặt trọng tâm vào quan hệ đối tác, thương mại và an ninh hàng hải là cốt lõi của chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

EU đã xác định 7 lĩnh vực ưu tiên, đó là thịnh vượng bền vững và bao trùm; chuyển đổi xanh; quản trị đại dương; quản trị kỹ thuật số và quan hệ đối tác; sự kết nối; quốc phòng an ninh; và an ninh con người. Những điều này phù hợp với một số lĩnh vực ưu tiên được tìm thấy trong các cách tiếp cận của Pháp, Đức và Hà Lan liên quan đến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Cụ thể, EU có kế hoạch (i) ký kết các Hiệp định Đối tác và hợp tác (PCA) với một số quốc gia, bao gồm Malaysia và Thái Lan; (ii) hoàn thành hoặc nối lại các cuộc đàm phán thương mại với một số quốc gia bao gồm một FTA giữa các khu vực với ASEAN; (iii) hình thành các liên minh xanh trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu; (iv) tăng cường quản trị đại dương; (v) thiết lập các thỏa thuận đối tác kỹ thuật số; (vi) triển khai các quan hệ đối tác kết nối bao gồm cả với Ấn Độ và Nhật Bản; (vii) tăng cường triển khai hải quân ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và đảm bảo an ninh hàng hải; (viii) tăng cường hợp tác về nghiên cứu và đổi mới với các đối tác cùng chí hướng; và (ix) tăng cường hỗ trợ cho các hệ thống chăm sóc sức khỏe và sự chuẩn bị sẵn sàng cho đại dịch.

Về mặt chiến lược, EU dành lợi ích cho các tuyến đường thủy của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương; 40% thương mại nước ngoài của EU đi qua Biển Đông. Do đó, an ninh hàng hải và quản trị là nguyên lý chính trong chiến lược của EU.

Ngoài sự hỗ trợ của EU đối với việc quản lý nghề cá của các nước Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và cuộc chiến chống đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), còn có thể có các mục tiêu an ninh khác. Như vậy, chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Liên minh châu Âu có thể bổ sung thêm một khía cạnh quy chuẩn mạnh mẽ cho khu vực, cũng cho phép EU hợp tác chặt chẽ với các đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong việc giải quyết các thách thức chung, xây dựng lòng tin, đặt ra các tiêu chuẩn và thúc đẩy các thông lệ quản lý tốt trong khu vực. Giống như ASEAN, quan hệ đối tác và tăng cường hợp tác đa phương là cốt lõi trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của EU.

ASEAN và EU thường được coi là những đối tác lớn trong hội nhập. Cả hai tổ chức đều được công nhận là các tổ chức khu vực thành công. Tiền đề quan trọng cho quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - EU là các giá trị chung liên quan đến chủ nghĩa đa phương hiệu quả và bền vững, trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, cũng như thương mại tự do và công bằng. Nơi ASEAN và EU hội tụ mạnh mẽ thực sự là những giá trị mạnh mẽ làm nền tảng cho trật tự Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Ngoài ra, hai bên cũng tập trung vào việc thiết lập quan hệ đối tác, làm việc với các đối tác cùng chí hướng trong việc giải quyết các thách thức chung và xây dựng lòng tin. Trong diễn giải của EU về chiến lược của mình, ASEAN đã được đề cập tới 31 lần và có một phần cụ thể về “Vị trí trung tâm của ASEAN”. EU nhấn mạnh tính năng động và hơi thở của quan hệ đối tác với ASEAN và nhấn mạnh sự ủng hộ của khối này đối với vai trò trung tâm của ASEAN và các tiến trình khác do ASEAN dẫn dắt.

Tương tự như chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của EU, Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP) được hình dung là mang tính bao trùm và thúc đẩy các nguyên tắc chính. Bốn lĩnh vực hợp tác chính đã được xác định, đó là: (i) hợp tác hàng hải; (ii) kết nối; (iii) Các mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc (SDGs) 2030; (iv) kinh tế và các lĩnh vực hợp tác khác. Triển vọng ASEAN ghi nhận tính bổ sung của các khuôn khổ hợp tác hiện có như Cấp cao Đông Á, Diễn đàn khu vực ASEAN. Do đó, việc thiết lập các cơ chế hoặc cơ sở hạ tầng mới là không cần thiết.

ASEAN hiện đang nỗ lực tìm cách tiếp tục lồng ghép hợp tác trong khuôn khổ AOIP với các đối tác bên ngoài. EU đã nhiều lần bày tỏ sự ủng hộ đối với AOIP và thể hiện sự quan tâm của mình trong việc khám phá sức mạnh tổng hợp giữa chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của EU và AOIP.

Có một số lĩnh vực hội tụ tiềm năng giữa AOIP và Chiến lược hợp tác của EU ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Điều này bao gồm những điều sau: (i) Hướng tới các cam kết đã được thống nhất chung như Chương trình Nghị sự 2030 và các Mục tiêu phát triển bền vững, cũng như Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu, bao gồm thông qua các cuộc đối thoại cấp cao;

(ii) Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bao trùm và hướng tới một hiệp định thương mại giữa các khu vực. Điều này bao gồm việc thu hẹp mức độ tham vọng giữa hai khu vực và tìm ra các lĩnh vực trọng tâm chung;

(iii) Thúc đẩy hơn nữa kết nối, bao gồm cả việc thông qua Hiệp định Vận tải hàng không toàn diện ASEAN - EU (CATA) bao gồm 37 quốc gia (hiệp định đầu tiên giữa các khu vực), cũng như sự hỗ trợ của EU đối với Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN 2025. Kết nối là một thành phần cốt lõi của quan hệ ASEAN-EU;

(iv) Tăng cường đối thoại về an ninh hàng hải cũng như các lĩnh vực an ninh khác như tội phạm xuyên quốc gia, cướp biển, chống khủng bố, an ninh mạng, không phổ biến vũ khí hạt nhân và giải trừ quân bị.

(v) Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh và kỹ thuật số, bao gồm hỗ trợ Kế hoạch tổng thể kỹ thuật số ASEAN 2025 và phát triển các tiêu chuẩn trong các công nghệ mới nổi. Điều này sẽ giúp thúc đẩy sự hội tụ giữa các chế độ bảo vệ dữ liệu để đảm bảo các luồng dữ liệu an toàn và miễn phí.

Một lĩnh vực hợp tác tiềm năng khác là tăng cường khả năng sẵn sàng và năng lực của cả hai khu vực để ứng phó với các tình huống khẩn cấp về sức khỏe hiện tại và trong tương lai. Tầm quan trọng của việc cùng nhau chống lại đại dịch Covid-19 và “xây dựng trở lại tốt hơn” đã được nhấn mạnh trong tất cả các cuộc họp giữa ASEAN và EU.

Sự ủng hộ mạnh mẽ của EU đối với Khuôn khổ Phục hồi Toàn diện ASEAN cũng được ASEAN hoan nghênh. ASEAN và EU điều chỉnh hợp tác của mình ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và xem xét các lợi ích đa dạng của các quốc gia thành viên. ASEAN và EU sẽ kỷ niệm 45 năm quan hệ đối thoại vào năm 2022 tại Brussels. Sự kiện này sẽ tạo cơ hội cho ASEAN và EU thảo luận sâu hơn về sự liên kết ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và nhấn mạnh các giá trị mạnh mẽ của cả hai khối.