Chạy đua xe điện sẽ khơi lại cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương?

Liên minh châu Âu (EU) đang đe dọa tranh chấp nếu Washington không thay đổi các khoản tín dụng thuế mới đối với xe điện, điều này sẽ khuyến khích người tiêu dùng Mỹ "Mua hàng Mỹ" khi muốn có một chiếc xe thân thiện hơn với môi trường. Vì người châu Âu đang xác định tham vọng công nghiệp trong việc chuyển đổi sang công nghệ xe điện, nên tranh chấp sẽ là đầu voi đuôi chuột khi Cao ủy thương mại EU Valdis Dombrovskis gặp người đồng cấp Mỹ Katherine Tai tại cuộc họp trực tuyến ngày 1/9 vừa qua.

Các nhà ngoại giao thương mại EU cho biết điều này có tiềm năng trở thành một tranh chấp kiểu Airbus-Boeing mới, khi đề cập đến cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương kéo dài 17 năm về trợ cấp cho các nhà sản xuất máy bay Airbus và Boeing. Ủy ban châu Âu coi biện pháp của Mỹ là “rào cản thương mại xuyên Đại Tây Dương mới và quan trọng của Mỹ”. Một người phát ngôn của Ủy ban châu Âu cho biết EU sẽ xem xét tất cả các lựa chọn, bao gồm cả việc đưa vụ kiện chống lại Mỹ lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Sau nhiều năm cố gắng giải quyết thành công các xung đột thương mại xuyên Đại Tây Dương, các khoản trợ cấp mới đang tạo ra một chìa khóa cho các hoạt động, giống như phương Tây đang tìm cách xây dựng một mặt trận kinh tế thống nhất chống lại Nga và giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Bernd Lange, Chủ tịch Ủy ban Thương mại của Nghị viện châu Âu cho biết: EU có thể làm được mà không có thêm tác nhân gây kích thích thương mại giữa các đối tác trong bối cảnh toàn cầu rất khó khăn như vậy.

Các khoản tín dụng thuế mới dành cho xe điện là một phần của gói thuế, khí hậu và chăm sóc sức khỏe khổng lồ của Mỹ được gọi là Đạo luật Giảm lạm phát, đã được Quốc hội Mỹ thông qua vào tháng 8. Ý tưởng lớn là một người tiêu dùng Mỹ có thể đòi lại 7.500 đôla giá trị của một chiếc ô tô điện từ hóa đơn thuế của họ. Nhưng để đủ điều kiện cho khoản tín dụng đó, chiếc xe cần được lắp ráp ở Bắc Mỹ và chứa pin với tỷ lệ kim loại nhất định được khai thác hoặc tái chế ở Mỹ, Canada hoặc Mexico. Những quy tắc đó trở nên nghiêm ngặt hơn theo thời gian, cho phép các nhà sản xuất Mỹ có thời gian chuẩn bị.

Dự luật nhằm giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào các quốc gia như Trung Quốc về các nguyên liệu quan trọng trong ngành công nghiệp ô tô điện. Nó muốn giúp chuyển đổi sang xe điện và đồng thời tạo ra việc làm ở Mỹ, một mục tiêu chính sách quan trọng của Tổng thống Joe Biden.

Trên thực tế, Mỹ đã sử dụng sự cần thiết phải có một cách tiếp cận chung với Trung Quốc trong lập luận nhằm đáp trả những lời chỉ trích của EU. Adam Hodge, Người phát ngôn của Văn phòng đại diện Thương mại Mỹ cho biết, Dự luật này cung cấp các động lực mạnh mẽ để giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc đối với các nguyên liệu quan trọng sẽ cung cấp năng lượng cho ngành công nghiệp chủ chốt này và mong muốn hợp tác với các đồng minh và đối tác để thúc đẩy các mục tiêu về khí hậu, củng cố và đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giải quyết vấn đề chung.

David Kleimann, một chuyên gia thương mại tại Tổ chức tư vấn Bruegel cho rằng điều này đã đánh dấu một bước thụt lùi đối với nỗ lực của Ủy ban châu Âu nhằm khơi thông quan hệ kinh tế với Mỹ. Cơ quan vận động hành lang ô tô của EU, ACEA cho biết các biện pháp này đã làm suy yếu các quy định của WTO và cũng sẽ làm chậm sự chuyển dịch sang xe điện, vì các yêu cầu về hàm lượng nội địa đối với pin không phản ánh “kỳ vọng hợp lý” đối với việc xây dựng chuỗi cung ứng pin tại địa phương.

EU cảnh báo các khoản tín dụng thuế như vậy không nên phân biệt giữa các nhà sản xuất ô tô nước ngoài và trong nước. Ủy ban châu Âu gọi dự luật là "phân biệt đối xử", vi phạm các quy định của WTO và cho biết chúng có nguy cơ làm suy yếu tham vọng khí hậu chung của Mỹ và EU. Brussels hiện đang xem xét liệu có nên cùng với Hàn Quốc và khởi kiện tại Tổ chức Thương mại thế giới hay không, mặc dù các nhà ngoại giao thương mại của EU vẫn phải thảo luận về cách xử lý tác nhân gây khó chịu thương mại mới.

Các nghị sĩ EU về các mối quan hệ thương mại xuyên Đại Tây Dương, cho biết EU nên xem xét khởi kiện WTO nếu Mỹ không giải quyết được các mối quan ngại của EU “trong một khung thời gian hợp lý”. Nếu Brussels khởi kiện tại WTO, con đường hướng tới một giải pháp sẽ còn dài. Cơ quan Phúc thẩm của WTO, cơ quan giải quyết tranh chấp cao nhất thế giới về thương mại, vẫn đang trong tình trạng lấp lửng do lệnh cấm của Mỹ đối với việc bổ nhiệm các thẩm phán mới về các khiếu nại về cách thức hoạt động của cơ quan này. Nhưng Mỹ cũng không đăng ký tòa án tạm thời được thành lập khi vắng mặt, điều này sẽ khiến Brussels khó thực thi bất kỳ chiến thắng nào trước Washington. Chính xác để giải quyết những tình huống này, EU năm ngoái đã đưa ra các quy tắc thực thi mới, cho phép trả đũa khi tranh chấp thương mại bị chặn tại WTO.

Ủy ban châu Âu có thể sẽ tiến hành một cách thận trọng để cố gắng tìm ra một giải pháp ngoại giao như loại bỏ biện pháp này hoặc nhượng bộ trong các lĩnh vực khác. Nhưng cũng thừa nhận khả năng giải quyết như vậy là thấp và cảnh báo rằng tranh chấp này có thể "cuối cùng dẫn đến biện pháp trả đũa đơn phương đầu tiên của EU theo quy định thực thi đã được cải cách". Điều này có nguy cơ gây ra một vòng xoáy đi xuống chính trị hóa các biện pháp thuế quan trả đũa, làm gợi lại ký ức đen tối về các cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương dưới thời Trump, người từng cho rằng "chiến tranh thương mại là tốt và dễ chiến thắng".

Washington và Brussels trong những năm gần đây đã gọi một thỏa thuận ngừng chiến vì mối thù đang tan thành mây khói của họ về các khoản trợ cấp trả cho các nhà sản xuất máy bay và thuế thép được đưa ra chống lại nhau. Brussels và Washington cũng thành lập một cơ quan mới với mục đích đưa những đối thủ của thời Trump đứng sau họ để hợp tác trong các lĩnh vực như robot, vi mạch và trí tuệ nhân tạo.