Theo bà Valentina Barcucci - Chuyên gia Kinh tế lao động của ILO Việt Nam, tác giả chính của nghiên cứu - Trước đại dịch Covid-19, cả phụ nữ và nam giới đều tiếp cận việc làm khá dễ dàng, nhưng nhìn chung, chất lượng việc làm của phụ nữ thấp hơn nam giới.
Lao động nữ chiếm tỷ lệ lớn song ít người đảm nhận vị trí lãnh đạo |
Lao động nữ chiếm đa số trong những việc làm dễ bị tổn thương, đặc biệt là công việc gia đình. Thu nhập của họ thấp hơn nam giới (tiền lương tháng thấp hơn 13,7% trong năm 2019) bất luận thời giờ làm việc tương đương với nam giới, cũng như chênh lệch giới về trình độ học vấn đã được thu hẹp đáng kể.
Tỷ lệ phụ nữ đảm nhận các vị trí ra quyết định còn quá thấp. Phụ nữ chiếm gần một nửa lực lượng lao động nhưng chỉ đảm nhận chưa đến một phần tư vị trí lãnh đạo, quản lý chung.
“Bất bình đẳng đối với phụ nữ về chất lượng việc làm và phát triển nghề nghiệp cũng bắt nguồn từ trách nhiệm kép mà họ phải gánh vác. Phụ nữ phải dành thời gian làm việc nhà nhiều hơn gấp đôi so với nam giới” - bà Barcucci cho biết, đồng thời phân tích: Phụ nữ dành trung bình mỗi tuần 20,2 giờ để dọn dẹp nhà cửa, giặt quần áo, nấu ăn, đi chợ, chăm sóc gia đình và con cái; trong khi nam giới chỉ dành 10,7 giờ cho những công việc này. Gần một phần năm nam giới thậm chí không hề dành chút thời gian nào cho việc nhà.
Đáng nhấn mạnh, đại dịch Covid-19 đã gây nên hệ quả: Tổng số thời giờ làm việc sụt giảm đáng kể trong quý II/2020 và mới chỉ được phục hồi trong nửa cuối năm. Phụ nữ là đối tượng chịu tổn thất về thời giờ làm việc nặng nề nhất. Tổng số giờ làm hàng tuần của phụ nữ trong quý II/2020 chỉ bằng 88,8% tổng số giờ làm của họ trong quý IV/2019, con số này ở nam giới là 91,2%. Tuy nhiên, số giờ làm việc của phụ nữ lại phục hồi nhanh hơn. Ba tháng cuối năm 2020, phụ nữ đã làm việc nhiều hơn 0,8% số giờ so với cùng kỳ năm 2019, trong khi nam giới chỉ làm nhiều hơn 0,6%.
“Những phụ nữ làm việc nhiều giờ hơn bình thường trong nửa cuối năm 2020 có lẽ để bù đắp cho các khoản thu nhập bị mất trong quý II. Những giờ làm tăng thêm này khiến gánh nặng kép họ vốn phải gánh vác càng nặng nề hơn, do họ vẫn phải dành quá nhiều thời gian làm việc nhà so với nam giới” - bà Barcucci nhận định.
Đại dịch không chỉ gia tăng những bất bình đẳng vốn hiện hữu trong thị trường lao động Việt Nam mà còn tạo nên bất bình đẳng mới. Trước đại dịch, hầu như không có sự chênh lệch trong tỷ lệ thất nghiệp giữa nam giới và phụ nữ nhưng tình trạng này đã xuất hiện từ quý III/2020. “Căn nguyên của bất bình đẳng trên thị trường lao động chính là vai trò truyền thống mà phụ nữ được kỳ vọng phải đảm nhận, và những kỳ vọng này được củng cố bằng các chuẩn mực xã hội” - tiến sỹ Chang-Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam, cho biết.
Mặc dù ở cấp độ chính sách, Bộ luật Lao động 2019 đã mở ra nhiều cơ hội để thu hẹp khoảng cách giới, chẳng hạn như thu hẹp khoảng cách trong độ tuổi nghỉ hưu hay xóa bỏ việc hạn chế phụ nữ tham gia một số ngành nghề nhất định... Việt Nam vẫn còn một số nhiệm vụ khó khăn hơn cần phải hoàn thành. Đó là, thay đổi tư duy của nam giới và của cả chính người phụ nữ, để từ đó thay đổi hành vi của họ trên thị trường lao động.
Không chỉ ở góc độ của chuyên gia, giờ đây, nhiều chị em cũng lên tiếng: Bản thân những người phụ nữ phải tự đặt mình ngang hàng với nam giới. Đó là chấp nhận phân công công việc, khối lượng, vị trí làm việc như nam giới và phấn đấu để đạt được hiệu quả công việc tốt. Có như vậy, mới tạo ra sự thay đổi về cách nhìn nhận vị trí, năng lực của phụ nữ trong xã hội.