Cần bổ sung cơ chế kiểm soát năng lực doanh nghiệp thẩm định giá

Tránh tạo sự chồng chéo về pháp lý

Phát biểu tại phiên thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá tại phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 9/10, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng bày tỏ sự thống nhất với sự cần thiết phải sửa đổi Luật Giá, nhất là trong bối cảnh thực hiện chủ trương sắp xếp bộ máy và phân cấp, phân quyền.

Tuy nhiên, 2 nội dung cần cơ quan soạn thảo xem xét kỹ để tránh tạo ra sự thiếu hụt hoặc chồng chéo về pháp lý.

Thứ nhất, về thanh tra chuyên ngành về giá: Dự thảo luật đề xuất lược bỏ nội dung thanh tra chuyên ngành về giá nhằm đồng bộ với Luật Thanh tra mới sửa đổi năm 2025.

Ông Tùng lưu ý, việc Bộ Tài chính không còn thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về giá không có nghĩa là nhiệm vụ này biến mất, mà chỉ chuyển sang Thanh tra Chính phủ.

Do đó, nếu Luật Giá lược bỏ toàn bộ quy định liên quan, Thanh tra Chính phủ sẽ không có cơ sở pháp lý để thực hiện hoạt động thanh tra chuyên ngành giá.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị giữ phạm vi điều chỉnh liên quan đến thanh tra, nhưng thay cụm từ "thanh tra chuyên ngành về giá" bằng "thanh tra trong lĩnh vực giá" để cấp cơ sở pháp lý cho Thanh tra Chính phủ.

Thứ hai, về điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá: Dự thảo đề xuất loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp phải "được thành lập đăng ký ngành nghề kinh doanh dịch vụ thẩm định giá theo quy định pháp luật về doanh nghiệp" để nới lỏng điều kiện kinh doanh.

Tuy nhiên, ông Tùng nhận định, việc bỏ quy định này trong Luật Giá là "rất hình thức" và không mang lại lợi ích thực chất, bởi các doanh nghiệp vẫn phải tuân thủ quy định tương tự theo Luật Doanh nghiệp.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp kiến nghị, nếu muốn cắt giảm điều kiện, cần rà soát, sửa đổi đồng thời cả Luật Doanh nghiệp để đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch…

Nghiên cứu cơ chế ủy quyền, liên thông quản lý giá

Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nêu mối lo ngại  về tính khả thi của việc phân cấp, đặc biệt là việc chuyển thẩm quyền tổ chức bình ổn giá từ cấp huyện (cũ) xuống cấp xã.

Bà Hải chỉ ra, việc chuyển thẩm quyền này phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, nhưng lại đối diện với thực tế khắc nghiệt về nhân sự: Theo báo cáo của Bộ Nội vụ năm 2024, bình quân mỗi xã chỉ có khoảng 0,6 cán bộ tài chính kế toán chuyên trách.

Việc giao trách nhiệm bình ổn giá - một vấn đề được cử tri đặc biệt quan tâm sau thiên tai, dịch bệnh hay dịp lễ tết - cho cấp xã trong khi thiếu nhân lực có thể dẫn đến "tình trạng quá tải" và sự "chưa chuyên nghiệp". Hơn nữa, bình ổn giá thường cần được thực hiện trên một vùng rộng lớn thay vì chỉ trong phạm vi một xã.

Để giải quyết vấn đề này, bà Hải kiến nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu về cơ chế ủy quyền hoặc liên thông quản lý giá giữa cấp xã và cấp tỉnh. Đồng thời, cần bổ sung quy định hướng dẫn cụ thể về trách nhiệm phối hợp giữa các sở ngành và cấp xã trong tổ chức bình ổn giá.

Về quản lý dịch vụ thẩm định giá, bà Hải nhấn mạnh số liệu đáng báo động: Có tới 20% doanh nghiệp thẩm định giá bị xử lý vi phạm. Do đó, đề nghị cần bổ sung cơ chế kiểm soát năng lực chuyên môn của tổ chức góp vốn để ngăn chặn tình trạng "hợp thức hóa các doanh nghiệp mượn tên hành nghề".

Để đảm bảo giám sát chặt chẽ thị trường theo xu hướng chuyển đổi số, theo bà Hải, cần nghiên cứu bổ sung hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử quốc gia về thẩm định giá, liên thông với cơ quan thuế và đăng ký doanh nghiệp.

Nhà nước phải luôn luôn quản lý thị trường

Phát biểu cho ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, trách nhiệm quản lý giá của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh quan điểm cốt lõi, Nhà nước phải luôn luôn quản lý thị trường. Mục tiêu của việc sửa đổi luật là hoàn thiện cơ chế thị trường, tăng cường quản lý nhà nước về giá và ổn định, điều tiết giá thông qua các công cụ như bình ổn giá, định giá Nhà nước và cơ sở dữ liệu giá.

Đối với vấn đề phân cấp, phân quyền, Chủ tịch Quốc hội ủng hộ việc chuyển các công việc cấp huyện đã kết thúc về cho cấp xã. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội đặc biệt lưu ý: "Nếu xã không gánh nổi thì tỉnh phải với tay xuống, chứ không phải giao hết trách nhiệm".

Theo Chủ tịch Quốc hội, để đảm bảo tính khả thi của việc phân cấp, cần tăng cường hỗ trợ công nghệ cho cấp xã, chủ yếu thông qua số hóa, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI).

Về việc dự thảo luật đề nghị kéo dài thời gian thanh tra chấp hành pháp luật về giá (từ 10 ngày lên 15 ngày), Chủ tịch Quốc hội yêu cầu làm rõ lý do, đồng thời cho rằng việc kéo dài này "cũng khó cho doanh nghiệp" và thậm chí nên xem xét giảm thời gian kiểm tra.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị mở rộng Quỹ bình ổn giá, cho phép sử dụng nguồn ngoài ngân sách Nhà nước. Đặc biệt, cần đo lường hiệu quả thông qua báo cáo định kỳ hàng quý về biến động giá và khảo sát mức độ hài lòng của người dân qua khảo sát trực tuyến.

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu xây dựng và quản lý Cơ sở dữ liệu giá quốc gia để quản lý danh mục định giá và kết nối với các bộ ngành, địa phương…

Phát biểu tiếp thu, giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cam kết tiếp thu tối đa các ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội và các ý kiến thảo luận, góp ý của các ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đặc biệt, cơ quan soạn thảo xin tiếp thu và cam kết không kéo dài thời hạn thanh, kiểm tra để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng sẽ tiếp tục nghiên cứu cơ chế phân cấp định giá dịch vụ vận chuyển khí thiên nhiên, cũng như tăng cường đào tạo cán bộ để nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ ở cấp xã, nhằm đảm bảo tính khả thi của việc phân cấp.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu Chính phủ rà soát để đảm bảo tính đồng bộ của dự thảo Luật với Luật Thanh tra và Luật Doanh nghiệp. Đồng thời, rà soát kỹ việc phân cấp cho cấp tỉnh và cấp xã để đảm bảo phù hợp với năng lực thực hiện…