| FTA Index: Cú hích để Việt Nam bứt tốc trên đường đua hội nhập Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: FTA Index không chỉ để 'so sánh' mà là động lực thúc đẩy thực thi FTA tốt hơn |
Từ bảng xếp hạng FTA Index 2024 được Bộ Công Thương công bố vào chiều ngày 8/4/2025 tại Hà Nội cho thấy, một thực tế hiện lên rõ nét đó là bên cạnh những tỉnh bay cao thì vẫn còn một vùng trũng - nơi một số địa phương vẫn loay hoay trước làn sóng hội nhập, đứng ngoài cuộc chơi FTA dù đã được mở đường 2 thập kỷ.
Câu chuyện của những người đi sau
Tỉnh Quảng Trị có điểm FTA tổng hợp thấp nhất nước với 14,49/40 điểm. Một con số không chỉ là kết quả xếp hạng, mà là tiếng chuông cảnh báo. Không thể lấy lý do khó khăn ngân sách hay vị trí địa lý bởi trên thực tế Quảng Trị có lợi thế logistics, cửa khẩu, nông nghiệp sạch… và cũng có đầy đủ công cụ song lại rớt hạng toàn diện ở cả truyền thông, pháp luật, hỗ trợ doanh nghiệp và phát triển bền vững.
Cùng với Quảng Trị, các tỉnh như Lào Cai, Lạng Sơn, Thừa Thiên Huế, Bắc Ninh, Đà Nẵng, Hà Nam, Hưng Yên..nằm ở nhóm dưới một số bảng. Điều đáng ngạc nhiên hơn, là nhiều địa phương ở trên từng có dự án ODA lớn, từng được kỳ vọng trở thành điểm sáng trong thu hút đầu tư. Nhưng thực tế FTA Index cho thấy rằng, vẫn còn những hạn chế đáng tiếc.
Nguyên nhân ở đâu khi doanh nghiệp không có lỗi?
Nhiều tỉnh nhóm cuối vẫn có các Sở Công Thương, Trung tâm Xúc tiến, Phòng Kinh tế – nhưng các hoạt động FTA gần như là “bị động”. Qua theo dõi, chưa có chương trình tập huấn bài bản, chưa có bản đồ thị trường FTA theo ngành, chưa có quy trình rà soát văn bản phù hợp FTA hoặc có thì cũng làm theo kiểu cho xong. Vì thế, khi được hỏi “EVFTA là gì?”, doanh nghiệp địa phương vẫn lắc đầu.
Điểm số dưới 5 ở tiêu chí hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh của Quảng Trị, Lào Cai, Hà Tĩnh không chỉ nói lên hạn chế kỹ thuật, mà còn cho thấy FTA vẫn còn là “câu chuyện của Trung ương”, chứ chưa phải “câu chuyện của tỉnh nhà”.
Để lý giải, một số lãnh đạo địa phương than thở rằng: “Doanh nghiệp không quan tâm FTA”. Nhưng thử hỏi ngược lại, chính quyền đã làm gì để doanh nghiệp quan tâm? Có tỉnh chưa từng tổ chức hội thảo EVFTA – CPTPP trong suốt 2 năm dù đã có chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc, nhắc nhở. Thậm chí có nơi còn ban hành văn bản chưa sát tinh thần FTA, buộc doanh nghiệp nộp thêm thủ tục không có trong cam kết.
Giải pháp không thể chờ đợi
Có lẽ sẽ không thiếu giải pháp để nâng cao hiệu quả FTA Index, chỉ cần sự quyết tâm với một chiến lược, kế hoạch bài bản và tinh thần trách nhiệm vì doanh nghiệp, vì sự phát triển của địa phương và của đất nước thì không có việc gì khó.
Nhiều ý kiến cho rằng, nên chăng, Chính phủ cần đưa FTA Index vào báo cáo đánh giá công vụ như vậy mới gắn được trách nhiệm của lãnh đạo, cán bộ, công chức. Đi kèm với đó, mỗi tỉnh cần có một “FTA officer” chuyên trách.
Bên cạnh đó, để nâng cao hiệu quả triển khai FTA, các Bộ chức năng có thể xây dựng bộ chỉ số cải cách FTA theo ngành hàng – gắn thẳng vào quy hoạch vùng.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng toàn cầu, FTA không phải là thời vụ mà là hạ tầng mềm, là “bộ xương chính sách” của hội nhập. Một tỉnh, thậm chí địa phương cấp nhỏ hơn nếu không cải thiện FTA, không chỉ mất cơ hội phát triển, mà còn bị doanh nghiệp rời đi.
Chắc chắn rằng, không ai chờ đợi mãi một vùng trũng không chịu vươn lên.
FTA không thiếu cơ hội – chỉ thiếu sự đánh thức. Và đánh thức cần lời nói mạnh, hành động thật, quyết tâm cao. Nếu không, sẽ có những mùa xuân đến mà không một cánh én nào bay qua vùng trũng ấy.
