Các giải pháp để ngành thép phát triển theo hướng “đi tắt đón đầu”

Nhu cầu thép của Việt Nam tăng ở mức 2 con số

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhìn nhận, ngành thép có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển đất nước theo định hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa. Đây là ngành công nghiệp nền tảng, vật liệu đầu vào cho các ngành kinh tế quan trọng của đất nước như cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ... Bên cạnh đó, ngành cũng đóng góp quan trọng cho quá trình chuyển dịch, đô thị hóa đất nước, tác động nhiều mặt đến sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì buổi làm việc với các doanh nghiệp ngành thép

Thẳng thắn chỉ ra những hạn chế hiện tại, Bộ trưởng cho rằng, thời gian qua, ngành thép đạt một số thành tựu cơ bản nhưng chưa đáp ứng tiềm năng hiện có. Bộ trưởng đánh giá, thép mới chỉ đáp ứng nhu cầu xây dựng, còn thép trong lĩnh vực chế tạo, chế biến, cơ khí, công nghiệp hỗ trợ vẫn chưa đáp ứng được. “Chúng ta khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của ngành công nghiệp này trong sự phát triển kinh tế, vì vậy phải đề xuất cơ chế chính sách đủ mạnh và khả thi để có hướng đi rõ ràng cho ngành thép và có cơ sở thực hiện một cách hiệu quả, hướng tới mục tiêu xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” – Bộ trưởng yêu cầu.

Báo cáo tóm tắt về tình hình của ngành thép Việt Nam giai đoạn 2016-2020, ông Trương Thanh Hoài - Cục trưởng Cục Công nghiệp - cho biết: nhu cầu thép của Việt Nam đều tăng ở mức 2 con số mỗi năm. Đáp ứng mức tăng ấy, sản lượng sản xuất thép của các doanh nghiệp trong nước tăng mạnh theo từng năm. Sản lượng phôi thép liên tục tăng từ năm 2010 đã đạt khoảng 4,3 triệu tấn và đến năm 2016 đạt 7,8 triệu tấn và năm 2020 đạt 19,9 triệu tấn (năm 2020, năng lực sản xuất toàn ngành đạt khoảng 24 triệu tấn/năm).

Năng lực sản xuất của các nhà máy trong nước đã đáp ứng đủ nhu cầu thép xây dựng thông thường. Một số sản phẩm xuất khẩu cao như: Tôn mạ, ống thép, thép cuộn cán nguội. Tuy nhiên, các chủng loại thép khác phục vụ ngành chế biến chế tạo và công nghiệp hỗ trợ như: thép cuộn cán nóng, thép hợp kim, thép chế tạo cơ khí, thép tấm cán nóng, thép tấm cán nguội… còn phải nhập khẩu.

Về vấn đề chính sách quản lý ngành thép Việt Nam, ông Trương Thanh Hoài nêu cụ thể, từ trước ngày 01/01/2019, ngành sản xuất thép được Bộ Công Thương quản lý thông qua Quy hoạch phát triển hệ thống sản xuất và hệ thống phân phối thép đến năm 2020, có xét đến năm 2025 (Quyết định số 694/QĐ-BCT ngày 31/01/2013) và các quy định pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, từ ngày 01/01/2019, thực hiện theo quy định tại Luật Quy hoạch số 21/2017/QH14, quy hoạch ngành sản phẩm (trong đó có ngành thép) đã được bãi bỏ. Hiện tại, các sản phẩm thép tiêu thụ trên thị trường tuân thủ theo các quy chuẩn và tiêu chuẩn.

Đánh giá về những thách thức của ngành sản xuất thép thời gian tới, ông Trương Thanh Hoài cho rằng, nguồn nguyên liệu sản xuất đầu vào của ngành này đa phần phải nhập khẩu, như quặng sắt, thép phế liệu, than mỡ luyện cốc, điện cực graphite… Do đó, giá thành sản phẩm sẽ phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố thị trường nước ngoài.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải khẳng định, Bộ sẽ ưu tiên xây dựng chính sách để các doanh nghiệp phát triển lành mạnh và có nhiều đóng góp cho sự phát triển của đất nước

Ưu tiên xây dựng chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp

Tại buổi làm việc, các doanh nghiệp ngành thép đồng loạt chia sẻ những vấn đề nội tại của bản thân doanh nghiệp cũng như ngành thép Việt Nam.

Nêu cụ thể vấn đề, ông Nghiêm Xuân Đa - Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam - nhấn mạnh, trong 5 năm gần đây, ngành thép có sự phát triển vượt bậc, số liệu nhập khẩu theo đó cũng giảm dần theo từng năm. “Chúng ta đứng số 1 Đông Nam Á về sản xuất, tiêu thụ thép. Trên bản đồ thế giới, sản xuất thép thô đứng thứ 14. Chính vì vậy các doanh nghiệp ngành thép đề xuất Bộ Công Thương xây dựng chiến lược phát triển ngành thép thời gian tới gắn với nền kinh tế tuần hoàn, kinh tế số…”, ông Nghiêm Xuân Đa chỉ ra.

Là một trong những doanh nghiệp lớn của ngành thép Việt Nam, bên cạnh những thành công đạt được, Tập đoàn Hoà Phát cũng gặp một số khó khăn nhất định. Ông Trần Đình Long - Chủ tịch Tập đoàn Hòa Phát - cũng đề xuất: Bộ Công Thương quan tâm đến vấn đề nhập khẩu quặng sắt và thép cuộn cán nóng HRC của doanh nghiệp thép, trong đó có tập đoàn. Trên cơ sở đó, đề xuất Bộ Công Thương ủng hộ doanh nghiệp ngành thép trong việc có ý kiến góp ý xây dựng bộ chỉ tiêu phù hợp, sát tình hình thực tế.

Đại diện tiếng nói của doanh nghiệp nhà nước, ông Nguyễn Đình Phúc – Tổng giám đốc Tổng công ty Thép Việt Nam - cũng mong muốn Bộ Công Thương hỗ trợ Tổng công ty phê duyệt sớm Quyết toán cổ phần hoá để hoàn thành việc quyết toán, đảm bảo tiến độ theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

Trước những kiến nghị, đề xuất của các doanh nghiệp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải khẳng định, Bộ sẽ ưu tiên xây dựng chính sách để các doanh nghiệp phát triển lành mạnh và có nhiều đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Thứ trưởng cho biết, Bộ Công Thương đã rất chủ động vào cuộc, tiếp nhận và giải quyết các khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp ngành thép.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải đồng tình và đánh giá cao các ý kiến tại buổi làm việc, đặc biệt là những đề xuất liên quan đến việc xây dựng chính sách phát triển ngành thép. Thứ trưởng cho biết, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã chỉ đạo các đơn vị liên quan thuộc Bộ nhanh chóng nghiên cứu, triển khai đồng bộ các văn bản trên cơ sở hỗ trợ hiệu quả cho doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghiệp.

Gợi mở hướng phát triển cho ngành thép, Cục Công nghiệp cũng đề xuất xây dựng Nhà sản xuất thép thương hiệu Việt xứng tầm với quy mô trong khu vực cũng như trên thế giới; khuyến khích các Nhà đầu tư mới đầu tư Khu liên hợp sản xuất gang thép tại các vùng duyên hải, có cảng nước sâu (đảm bảo nguồn cung thép HRC cho tiêu thụ trong nước). Đối với vấn đề thị trường, Cục Công nghiệp hy vọng mở rộng các thị trường nước ngoài đối với các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh; xuất khẩu các sản phẩm thép có giá trị gia tăng trong nước cao…

Ông Trương Thanh Hoài - Cục trưởng Cục Công nghiệp - phát biểu tại buổi làm việc

Xây dựng thương hiệu thép Việt Nam xứng tầm với quy mô

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, về quan điểm, chúng ta cần phải bám sát định hướng chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội 10 năm và mục tiêu cơ bản mà Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ 13 của Đảng đã đề ra, đó là phấn đấu xây dựng theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Bộ trưởng yêu cầu, kế thừa những thành tựu trong công nghiệp sản xuất thép thời gian qua, ngành thép phải đẩy mạnh phát triển theo hướng “đi tắt đón đầu”, ứng dụng những công nghệ mới, đáp ứng nhu cầu trong xây dựng, vừa đáp ứng nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các ngành công nghiệp cơ khí chế tạo…

Với mục tiêu trên, Bộ trưởng nêu các giải pháp: Thứ nhất, tập trung nghiên cứu, xây dựng chiến lược, quy hoạch và chính sách đủ mạnh, đồng bộ, khả thi để thực hiện cho được các mục tiêu phát triển ngành thép, tạo tiền đề cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Thứ hai, tập trung phát triển công nghiệp khai thác, chế biến quặng và hình thành thị trường nguyên liệu thép lành mạnh.

Thứ ba, Hiệp hội Thép Việt Nam phải vươn lên làm vai trò “bà đỡ” cho các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước, đồng thời đóng vai trò trọng tài để góp phần bình ổn thị trường thép, bảo đảm quyền lợi của 3 bên: Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Thứ tư, từng doanh nghiệp trong ngành sản xuất thép phải mạnh mẽ hơn trong tái cấu trúc doanh nghiệp của mình, xây dựng được các chiến lược phát triển trong ngắn hạn và dài hạn.

Thứ năm, từng bước hình thành quỹ đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, nguồn xã hội hóa, sự đóng góp của các doanh nghiệp trong ngành thép để nghiên cứu đầu tư vào các phòng thí nghiệm, sản xuất ra những mặt hàng thép đặc biệt, đáp ứng được nguyên liệu đầu vào của các ngành công nghiệp chế tạo khác.

Thứ sáu, đẩy mạnh hình thành chuỗi doanh nghiệp sản xuất sản phẩm sau thép đặc biệt, không chỉ dừng lại nguyên liệu mà còn có thể là thành phẩm.

Đối với các đơn vị thuộc Bộ, Bộ trưởng giao nhiệm vụ, Cục Công nghiệp nghiên cứu, đề xuất các chính sách để xây dựng chiến lược, định hướng phát triển ngành thép trong giai đoạn tiếp theo. Cụ thể, phối hợp với Hiệp hội Thép Việt Nam trong việc đề xuất, báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam. “Đồng thời theo dõi sát tình hình thị trường và sản xuất của ngành thép, kịp thời báo cáo lãnh đạo Bộ để tìm cách tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của các danh nghiệp sản xuất thép” - Bộ trưởng lưu ý.

Đối với Cục Phòng vệ thương mại cần chủ động tiến hành triển khai các giải pháp phòng vệ thương mại đối với sản phẩm thép phù hợp với các quy định thương mại và luật pháp quốc tế.

Vụ Khoa học và công nghệ tập trung nghiên cứu, đề xuất xây dựng các hàng rào kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh; nghiên cứu, đề xuất hỗ trợ cho các doanh nghiệp hoặc phòng thí nghiệm để sản xuất ra các mặt hàng thép đặc biệt.

Riêng với Cục Xuất nhập khẩu, tiếp tục theo dõi các thông tin xuất nhập khẩu, đặc biệt với các mặt hàng, sản phẩm tăng đột biến để đề xuất các chính sách kịp thời điều tiết thị trường sản xuất trong nước.

Về phía Tổng cục Quản lý thị trường làm tốt công tác kiểm soát thị trường thép, ngăn chặn các hiện tượng đầu cơ, găm hàng, sốt giá …