Các chuyên gia quốc tế lý giải nền kinh tế Nga tiếp tục tăng trưởng bất chấp các lệnh trừng phạt

Các lệnh trừng phạt đối với Nga "có thể không có tác động như phương Tây đã hy vọng”. Đó là nhận định của các chuyên gia tài chính sau dự báo mới nhất đưa ra cuối tháng 1 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa dự đoán nền kinh tế Anh sẽ tăng trưởng sau Nga, quốc gia đã bị trừng phạt bởi cuộc chiến Ukraine. Điều đó đã đặt ra câu hỏi liệu các biện pháp trừng phạt có gây tổn hại cho Điện Kremlin nhiều như mong muốn hay không. IMF cho biết sản lượng kinh tế của Nga sẽ tăng 0,3% trong năm nay và 2,1% trong năm tới, bất chấp những dự đoán trước đó.

Nga đã được coi là một nền kinh tế mới nổi khi nước này tiếp tục giao thương với các quốc gia khác và dự đoán rằng sự suy giảm không nghiêm trọng như họ lo ngại. Người phát ngôn của IMF cho biết: ở mức trần giá dầu hiện tại của G7, khối lượng xuất khẩu dầu thô của Nga dự kiến sẽ không bị ảnh hưởng đáng kể, với thương mại của Nga tiếp tục được chuyển hướng từ các nước bị trừng phạt sang các nước không bị trừng phạt.

Santa Zvaigzne-Sproge, nhà phân tích tài chính tại dịch vụ tài chính Conotoxia, cho biết: xét về các biện pháp trừng phạt, tác động tức thời đối với nền tài chính và quân sự của Nga dường như không mạnh như phương Tây mong đợi. Nga đã tìm thấy thị trường mới cho sản xuất dầu khí của mình để đáp ứng những hạn chế của EU nhưng có thể có những tác động lâu dài hơn, chẳng hạn như “chảy máu chất xám” trong các công việc hàng đầu.

Trong khi đó, Vương quốc Anh, tương tự như các nước EU, vẫn đang phải chống lại lạm phát đang hoành hành. Khi các quốc gia này phải đối mặt với mức sống giảm mạnh nhất được ghi nhận, việc giảm giá xăng có thể không được phản ánh đầy đủ trong sức mua của các hộ gia đình. Chỉ số nhà quản lý mua hàng (PMI) của Vương quốc Anh cho thấy ngành xây dựng đầy bất ổn về triển vọng kinh tế và khiến nhu cầu chậm lại do rủi ro giảm và chi phí vay cao hơn.

Hơn nữa, sự giúp đỡ về tài chính và quân sự cho Ukraine có thể gây thêm áp lực lên ngân sách của Vương quốc Anh. Cũng cần chỉ ra rằng tất cả những khó khăn trên mà Vương quốc Anh phải đối mặt bên cạnh những lo ngại khác nhau liên quan đến Brexit.

Vương quốc Anh cho biết họ đã trừng phạt hơn 1.200 người và 120 doanh nghiệp kể từ khi xảy ra chiến sự Ukraine. Điều này bao gồm việc trừng phạt các ngân hàng lớn của Nga, bao gồm Sberbank và Credit Bank of Moscow, cũng như loại bỏ dần hoạt động nhập khẩu dầu mỏ và cấm xuất khẩu các công nghệ quan trọng. Ngoài ra, chính phủ đã loại bỏ các ngân hàng được chọn khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT mà họ cho rằng sẽ làm tê liệt chế độ tiếp cận tài chính của Nga. Ở châu Âu và Mỹ, các chính phủ đã giới hạn giá xuất khẩu dầu của Nga ở mức 60 USD/thùng.

Tiến sĩ Margaryta Klymak, chuyên gia giảng dạy về kinh tế tại Đại học Oxford, cho biết tuy nhiên có “một số bằng chứng” cho thấy Nga đã bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt. Đặc biệt, đã có những tác động tiêu cực đến lĩnh vực tài chính của Nga, làm giảm nhập khẩu nhất là các sản phẩm công nghệ cao và xuất khẩu, cũng như dòng vốn FDI ròng được ghi nhận là âm. Tác động của các biện pháp trừng phạt có thể không nhanh chóng hoặc hiệu quả như mong đợi nhưng tác động tiêu cực của các biện pháp trừng phạt đối với Nga được dự đoán sẽ tăng dần theo thời gian.

Fred Winchar - Giám đốc điều hành của công ty tài chính Mỹ Max Cash, nói rằng mặc dù các số liệu chưa thể hiện điều đó - nhưng vẫn có áp lực đối với nền tài chính Nga. Tăng trưởng kinh tế trung bình của nước này đã giảm từ 2 đến 3%. Điều này đã gây áp lực lên các hóa đơn nhập khẩu và hạn chế tài chính công, gây khó khăn cho đất nước trong việc tài trợ cho chiến tranh. Với các biện pháp trừng phạt được áp dụng, vẫn còn phải xem liệu nền kinh tế Nga có sớm phục hồi hay không. Các biện pháp trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu này đã cắt đứt khả năng tiếp cận của Nga đối với các công nghệ then chốt và đầu vào công nghiệp cần thiết cho các hoạt động quân sự của nước này.

IMF hiện dự đoán rằng nền kinh tế Nga, sau khi suy giảm 2,2% vào năm ngoái, sẽ bắt đầu tăng trưởng trở lại vào năm 2023, với mức tăng trưởng 0,3% và sau đó là 2,1% vào năm 2024. Các biện pháp trừng phạt của phương Tây được thiết kế để gây áp lực với Moscow cả trong nước và quốc tế; ý tưởng là “làm rối tung” nền kinh tế trong nước của Nga và các mối quan hệ thương mại của nước này.

Các hạn chế bao gồm các biện pháp cắt đứt ngân hàng trung ương của Nga khỏi hệ thống tài chính quốc tế, ngăn chặn khả năng tiếp cận của ngân hàng này với hệ thống tài chính quốc tế hàng tỷ đô la tài sản ở nước ngoài và trục xuất ngành ngân hàng tư nhân khỏi hệ thống SWIFT cho phép nó giao dịch với các đối tác toàn cầu. Nhưng bằng chứng hiện nay cho thấy rằng Nga đã trải qua một sự phục hồi trong nước vào nửa cuối năm 2022. Và nghịch lý là chính cuộc chiến đã giúp thúc đẩy sự thay đổi.

Trong khi chi tiêu cho nhiều chương trình trong nước khác giảm khoảng một phần tư và một số ngành công nghiệp đã chịu tổn thất lớn (theo một ước tính, doanh số bán ô tô của Nga có thể sẽ kết thúc vào năm 2022 với mức giảm đáng kinh ngạc là 60%), nền kinh tế trong nước đã mở rộng đáng kể tạo nên sự khác biệt. Trong ngân sách năm nay, khoảng một phần ba tổng chi tiêu được dành cho lĩnh vực an ninh, theo một phân tích gần đây của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế.

Theo đó, chi tiêu quân sự của Nga dự kiến sẽ tăng gần 5 nghìn tỷ rúp (71 tỷ USD) vào năm 2023, trong đó chi tiêu cho an ninh nội địa và thực thi pháp luật dự kiến cũng tăng gần tương đương. Tháng trước, tập đoàn quốc phòng nhà nước Nga Rostec cho biết, sau khi đẩy mạnh sản xuất vào năm ngoái, họ đang tiếp tục “tăng tốc độ và khối lượng sản xuất vũ khí”. Chi tiêu cho nhân sự cũng tăng lên: vào tháng 12, Moscow cho biết họ sẽ mở rộng quy mô quân đội từ 1 triệu binh sĩ lên 1,5 triệu - một dấu hiệu cho thấy cuộc đấu tranh của họ ở Ukraine, nhưng cũng xác nhận việc tăng chi tiêu trong lĩnh vực quốc phòng của đất nước. Sản lượng tăng đột biến trong lĩnh vực quốc phòng có nghĩa là số liệu thống kê tổng thể cho ngành công nghiệp Nga không quá thảm khốc như người ta có thể mong đợi. Bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế, sản xuất công nghiệp trong 10 tháng đầu năm 2022 chỉ giảm 0,1%. Và bây giờ dự kiến ​​sẽ phát triển.

Nếu bức tranh trong nước được hỗ trợ bởi chi tiêu chiến tranh, thì bên ngoài biên giới của mình, Nga vẫn tiếp tục giao dịch tương đối tự do và trị giá hàng chục tỷ đôla - ngay cả khi các lệnh trừng phạt khiến các công ty Nga khó kinh doanh với các đối tác nước ngoài hơn. Có hai lý do chính cho điều này: Khả năng của Nga trong việc thuyết phục các đối tác thương mại lớn phớt lờ các biện pháp trừng phạt của phương Tây; và tài nguyên thiên nhiên rộng lớn và đa dạng của Nga. Nga tiếp tục giữ vị trí thống lĩnh trên thị trường dầu mỏ và khí đốt thế giới.

Đây cũng là nước xuất khẩu phân bón lớn nhất thế giới. Và đối với nhiều quốc gia, việc chuyển hướng đột ngột từ nguồn cung cấp của Nga đã tỏ ra quá tốn kém - bất kể quan điểm của họ về cuộc chiến Ukraine. Kết quả là ảnh hưởng của Moscow tại các thị trường này có nghĩa là, bất chấp những nỗ lực của Mỹ và các đối tác châu Âu, một số quốc gia vẫn tiếp tục giao dịch với khối lượng lớn với Moscow. Ấn Độ là một ví dụ điển hình: Trong khi các quốc gia phương Tây đã chuyển sang cắt giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, Ấn Độ đã tăng mạnh mức tiêu thụ dầu của Nga. Ấn Độ hiện được ước tính đang nhập khẩu 1,2 triệu thùng dầu của Nga mỗi tháng - gấp 33 lần so với mức được thấy một năm trước đó, theo dữ liệu của Bloomberg.

Đồng minh NATO Thổ Nhĩ Kỳ cũng tiếp tục giao dịch với Moscow. Ví dụ, vào tháng 12, họ đã nhập khẩu 213.000 thùng dầu diesel của Nga mỗi ngày, mức cao nhất kể từ ít nhất là năm 2016. Nhập khẩu vào Nga cũng tỏ ra kiên cường hơn so với các lệnh trừng phạt, khi Moscow tăng cường quan hệ với các nước như Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ. Ví dụ, nhập khẩu vào Nga từ Thổ Nhĩ Kỳ trong tháng 12 đạt 1,3 tỷ USD, cao hơn gấp đôi so với mức một năm trước đó.

Và ở chính châu Âu, ngay cả khi lục địa này gấp rút chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, các nhà lãnh đạo đã xác định rằng họ không thể đơn giản tắt đường ống khi chiến tranh nổ ra. Nhóm chiến dịch khí hậu Europe Beyond Coal ước tính rằng, bất chấp chiến tranh, các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu đã chi hơn 150 tỷ USD cho nhiên liệu hóa thạch của Nga kể từ khi bắt đầu cuộc chiến Ukraine.