Bữa ăn bán trú: Trách nhiệm minh bạch từ hợp đồng đến bữa ăn

Trong những năm gần đây, mô hình tổ chức bữa ăn bán trú tại các trường học, đặc biệt là bậc mầm non và tiểu học diễn ra phổ biến, phần nào đáp ứng nhu cầu của học sinh và hỗ trợ phụ huynh trong việc chăm sóc con em mình. Tuy nhiên, bên cạnh việc đề cao vai trò của mô hình này vẫn còn những lo ngại về vấn đề an toàn thực phẩm.

Từ những vụ ngộ độc tập thể, thực phẩm không rõ nguồn gốc, điều kiện chế biến không đảm bảo đã làm dấy lên những băn khoăn, lo lắng, thậm chí là bức xúc từ phía phụ huynh và dư luận xã hội.

Còn đó những lo ngại, bức xúc

Trong vài năm trở lại đây, không ít vụ việc mất an toàn thực phẩm đã xảy ra tại các trường học, gây bức xúc dư luận như: Hàng chục học sinh nhập viện sau bữa ăn trưa tại trường do nghi ngộ độc thực phẩm; thực phẩm giao đến bếp ăn có dấu hiệu ôi thiu, không rõ nguồn gốc; nhân viên chế biến không mang đầy đủ bảo hộ vệ sinh theo quy định... đã khiến nhiều bậc cha mẹ không khỏi hoang mang.

Mới đây, một số phụ huynh có con học tại trường Tiểu học Ngọc Tảo, Mầm non Ngọc Tảo (xã Hát Môn, Hà Nội) và trường Tiểu học Võng Xuyên B (xã Phúc Lộc, Hà Nội) có ý kiến liên quan đến sản phẩm sữa của Công ty Cổ phần Chế biến sữa Ba Vì cung cấp cho học sinh vào bữa ăn bán trú.

Các phụ huynh băn khoăn, khi nhà trường quyết định lựa chọn loại sữa không có “tên tuổi” trên thị trường với cái tên rất mới “Công ty Cổ phần Chế biến sữa Ba Vì”.

Theo các phụ huynh, công ty mới thành lập vào tháng 11/2024 nhưng trên bao bì sản phẩm lại in dòng chữ “Since 2003”, tức là ra mắt sản phẩm cách ngày thành lập công ty hơn hai thập kỷ. Đây là một điểm hết sức vô lý. Đó là chưa kể tìm khắp các siêu thị tại Hà Nội cũng không thấy loại sữa này góp mặt cùng kệ với những loại sữa có thương hiệu lâu năm.

Thông tin trên càng làm dấy lên sự nghi ngờ về uy tín và thương hiệu của nhà cung cấp, khiến phụ huynh lo lắng về chất lượng sản phẩm mà con em họ đang sử dụng hàng ngày tại trường học.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Kiều Thị Thanh Tuyên - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Võng Xuyên B cho biết: “Lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của phụ huynh khi băn khoăn về loại sữa 'mới' nên hết tháng 9 nhà trường chấm dứt hợp đồng với Công ty Cổ phần Chế biến sữa Ba Vì và từ đầu tháng 10 sẽ đổi sữa Vinamilk để phụ huynh yên tâm”.

Bà Nguyễn Thị Thanh Huệ - Hiệu trưởng Mầm non Ngọc Tảo cũng cho hay: “Ngay sau khi tiếp nhận ý kiến về vấn đề sữa học đường, ngày 16/9 nhà trường đã quyết định đổi sang sữa Vinamilk theo nguyện vọng của phụ huynh”.

Tuy nhiên, khi trao đổi với phóng viên Báo Công Thươngông Lê Hoàng Vinh, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Chế biến sữa Ba Vì cho biết, ông là người sáng lập cửa hàng sữa Vinh Nga từ năm 1998 – 2003; giai đoạn 2004 - 2008 thì thành lập Công ty TNHH Vinh Nga và năm 2009 đổi tên thành Công ty Cổ phần sữa Ba Vì. Ngày nay, công ty và các dòng sản phẩm của công ty đều được đánh dấu năm hình thành mang thương hiệu gia đình là năm 2003 (since 2003), còn địa chỉ tại xã Suối Hai, Hà Nội là văn phòng của công ty. Ông Vinh mong muốn nhận được sự tin tưởng của nhà trường và phụ huynh. Việc tiêu thụ sản phẩm sẽ giúp người chăn nuôi tại địa phương có việc làm ổn định, đồng thời mang lại lợi ích hài hoà cho Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Vụ việc trên cho thấy, ngay cả khi sản phẩm của nhà cung cấp đảm bảo nhưng không thông tin đầy đủ, không có được sự đồng thuận của các bên, nhất là vai trò của các phụ huynh thì cũng có thể dẫn đến sự mất lòng tin, bất hợp tác.

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, như quy trình lựa chọn nhà cung cấp chưa chặt chẽ. Nhiều trường chọn nhà thầu thực phẩm thông qua hình thức "thuận mua vừa bán", thiếu cơ chế đấu thầu công khai, minh bạch; thiếu giám sát thường xuyên. Một số trường phó mặc hoàn toàn cho đơn vị cung cấp suất ăn, thiếu sự kiểm tra định kỳ, đột xuất.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất còn hạn chế. Nhiều bếp ăn tại trường học không đáp ứng đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm diện tích nhỏ hẹp, thiết bị lạc hậu, quy trình chế biến thủ công. Thiếu sự phối hợp từ phụ huynh và cơ quan chức năng. Việc tham gia giám sát của phụ huynh thường mang tính chất hình thức, không có cơ chế phản hồi hiệu quả hoặc bị giới hạn tiếp cận thông tin.

Yêu cầu minh bạch và trách nhiệm

Trước những lo ngại chính đáng từ phụ huynh và xã hội, vấn đề được đặt ra là cần minh bạch và trách nhiệm trong toàn bộ chuỗi tổ chức bữa ăn bán trú: Từ chọn nhà cung cấp, kiểm định chất lượng nguyên liệu, chế biến, phân phối, đến giám sát sau ăn.

Đầu tiên, đó là minh bạch trong lựa chọn và ký hợp đồng với nhà cung cấp. Việc lựa chọn doanh nghiệp cung cấp sản phẩm thực phẩm, suất ăn cần thông qua hình thức đấu thầu công khai, minh bạch có sự tham gia của đại diện phụ huynh, nhà trường và cơ quan chức năng.

Hợp đồng ký kết cần quy định rõ các tiêu chí bắt buộc: Nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện vận chuyển, tiêu chuẩn nhân sự chế biến, chế độ hậu kiểm... hay công khai quy trình và thực đơn hàng ngày.

Một số trường học đã áp dụng hình thức công khai thực đơn hàng tuần, hình ảnh món ăn thực tế và cả nguồn cung ứng thực phẩm cho phụ huynh qua website hoặc nhóm truyền thông (Zalo, Facebook...). Đây là cách làm đáng khuyến khích, góp phần tăng niềm tin của phụ huynh và nâng cao trách nhiệm của nhà cung cấp.

Để đảm bảo những bữa ăn an toàn, cần có sự phối hợp chặt chẽ ba bên: Nhà trường, doanh nghiệp và phụ huynh. Trong đó, nhà trường giữ vai trò trung tâm trong việc tổ chức và giám sát bữa ăn. Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về chất lượng thực phẩm, đảm bảo đúng quy trình bảo quản, chế biến và giao hàng theo tiêu chuẩn. Vi phạm cần bị xử lý nghiêm, kể cả việc chấm dứt hợp đồng. Phụ huynh học sinh đóng vai trò giám sát, phản biện tích cực thông qua các kênh chính thống để kịp thời xử lý.

Ngoài ra, cần xây dựng bộ tiêu chí, ứng dụng công nghệ trong giám sát bữa ăn học đường phù hợp với từng cấp học. Ban giám sát an toàn thực phẩm nên bao gồm: Đại diện phụ huynh, giáo viên, cán bộ y tế học đường, đại diện chính quyền địa phương.

Nhiều trường học đã bắt đầu ứng dụng camera trong khu bếp ăn, truyền hình ảnh trực tiếp cho ban giám hiệu và đại diện phụ huynh; giúp phát hiện sai phạm kịp thời và nâng cao tính minh bạch; hay xây dựng app theo dõi thực đơn, nguồn cung cấp, phản hồi phụ huynh...

Cùng với đó, là trách nhiệm của những người trực tiếp chế biến thức ăn cho học sinh - phải là những người được đào tạo chuyên sâu về an toàn thực phẩm, dinh dưỡng học đường, có giấy chứng nhận hành nghề và khám sức khỏe định kỳ. Nhà trường cần giám sát chặt quy trình làm việc của đội ngũ này, tránh tình trạng nhân viên thời vụ không được đào tạo bài bản.

Các cơ quan chức năng như Phòng Giáo dục, Y tế và Quản lý thị trường cần tăng cường tổ chức các đợt kiểm tra liên ngành một cách đột xuất, đặc biệt vào đầu năm học và các dịp lễ, Tết. Những sai phạm phát hiện phải được xử lý nghiêm, công khai và mang tính răn đe, nhằm chấm dứt tình trạng "phạt cho tồn tại" gây bức xúc trong dư luận.

Vấn đề an toàn bữa ăn bán trú tại trường học không chỉ là mối quan tâm của riêng phụ huynh mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Việc đảm bảo mỗi bữa ăn cho học sinh không, chính là đảm bảo sức khỏe thể chất, là sự tôn trọng, yêu thương và đầu tư cho thế hệ tương lai. Đã đến lúc tất cả các bên: Nhà trường, doanh nghiệp, phụ huynh và cơ quan chức năng cần chung tay hành động, minh bạch và có trách nhiệm hơn để không còn những nỗi lo, những vụ việc đáng tiếc xảy ra.