Tin Khu Vực 
Chưa đến 1% rau đạt chứng nhận VietGAP
Chia sẻ tại tọa đàm Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước, chinh phục người tiêu do Báo Tiền phong tổ chức sáng 23/9, tại Hà Nội, ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), thông tin, hiện công tác quản lý an toàn thực phẩm hiện nay được phân công cho ba Bộ: Bộ Y tế, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Toàn cảnh tọa đàm.
Đối với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất là yếu tố quan trọng nhất trong bảo đảm an toàn thực phẩm. Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau 1,15 triệu ha và cây ăn quả khoảng 1,3 triệu ha. Nguồn cung này không chỉ phục vụ tiêu dùng trong nước mà còn dành cho xuất khẩu, nên chất lượng sản phẩm luôn được cả người tiêu dùng nội địa và các thị trường nhập khẩu đặc biệt quan tâm.
Theo ông Dương, muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất. Từ năm 2008, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành quy định và khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sau đó Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ. Hiện nay, có hai hệ thống chứng nhận chính là VietGAP và GlobalGAP, tuy nhiên đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái.
Tuy vậy, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn hiện nay còn rất khiêm tốn. Theo kết quả điều tra 5 năm một lần, công bố năm 2024, tổng diện tích được chứng nhận VietGAP mới đạt khoảng 150.000 ha cho 6 nhóm cây trồng, trong đó riêng rau chỉ đạt hơn 8.000 ha trên tổng số 1,15 triệu ha - tức chưa đến 1% (khoảng 0,5 - 0,6%). Với cây ăn quả, diện tích trồng theo tiêu chuẩn VietGAP đạt khoảng 76.000 ha; chè khoảng 5.200 ha.
Nếu tính cả các chứng nhận khác, bao gồm GlobalGAP, tổng diện tích đạt khoảng 440.000 ha. Trong đó, rau cũng chỉ có hơn 8.400 ha, còn cây ăn quả đạt khoảng 78.000 ha. Đây là con số rất khiêm tốn so với quy mô sản xuất và nhu cầu tiêu thụ hiện nay. Rau - mặt hàng được người dân sử dụng hằng ngày, chủ yếu tiêu thụ nội địa - có tỷ lệ sản xuất theo chuẩn an toàn cực thấp. Với trái cây, diện tích có chứng nhận nhiều hơn nhưng chủ yếu phục vụ xuất khẩu.
Ông Dương cho rằng, từ năm 2012 đến nay, mặc dù đã có chính sách khuyến khích phát triển VietGAP và các tiêu chuẩn tương tự, nhưng sau hơn 10 năm, diện tích thực tế vẫn còn quá ít. Ngoài VietGAP, hiện nay cũng có một hình thức cam kết sản xuất an toàn do nông dân ký trực tiếp với bên tiêu thụ sản phẩm, song quy mô còn nhỏ lẻ, phân tán.
Sản phẩm bảo vệ thực vật phải được quản lý theo đơn
Để đảm bảo an toàn thực phẩm, ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho hay, yếu tố cơ bản nhất là phải có quy trình sản xuất chuẩn, trong đó VietGAP là yêu cầu tối thiểu. Tuy nhiên, theo báo cáo, hiện chỉ khoảng 5-6% rau đạt tiêu chuẩn này. Khi tiêu chuẩn tối thiểu không được đáp ứng, chúng ta đang buông lỏng chất lượng và người tiêu dùng phải gánh chịu hậu quả. Đã đến lúc cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để kiểm soát hàng hóa lưu thông trên thị trường.
Điều người tiêu dùng quan tâm nhất là dư lượng hóa chất, điều mà cơ quan bảo vệ thực vật cần nâng cao trách nhiệm. Các sản phẩm bảo vệ thực vật phải được quản lý theo đơn, không thể mua tùy tiện. Tùy từng loại thuốc, thời gian cách ly có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Nếu người sản xuất không có ý thức, người tiêu dùng sẽ là người chịu thiệt. Do đó, cần tăng cường tuyên truyền và quản lý.
Về thị trường, hiện chúng ta có ba kênh tiêu thụ chính: Bán lẻ hiện đại, chợ truyền thống và các cửa hàng rải rác. Trong khi chợ và hệ thống siêu thị còn có thể quản lý, các cửa hàng nhỏ lẻ thì rất khó kiểm soát. Vì vậy, cần phát triển các điểm bán tập trung để dễ quản lý, giảm rủi ro cho người tiêu dùng. Cần hạn chế hình thức bán hàng rải rác, tràn lan trên vỉa hè, lề đường. Hoạt động bán lẻ cần được chú trọng hơn trong sự quản lý chặt chẽ với quy định nghiêm ngặt.
Các cơ sở sản xuất cũng cần đáp ứng tiêu chuẩn trước khi đưa sản phẩm ra thị trường. Một nông dân mỗi năm có thể cung cấp hàng chục, thậm chí hàng trăm tấn rau, nhưng hiện vẫn chưa có biện pháp quản lý an toàn tương xứng. Đây chính là lỗ hổng quản lý cần được chú trọng siết chặt.
Tình trạng mất an toàn thực phẩm là vấn đề lớn, lãnh đạo Chính phủ, bộ, ban, ngành cũng rất lo lắng. PGS. TS. Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia công nghệ sinh học và thực phẩm nhận định, việc nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm, nông sản trong nước nếu chỉ áp dụng bằng cơ chế kiểm soát thì không thể biến chuyển được, và nước ta không đủ nhân lực để kiểm soát hết. Vì thế, theo tôi hãy để người nông dân tự kiểm soát mình. Người nông dân không vô nhân đạo, không muốn làm hại chính đồng bào mình, mà người dân hoặc là không biết, hoặc là không hiểu.
Vì thế, cần nâng cao ý thức người dân, việc của các cơ quan chức năng là làm thế nào để người dân biết, để người dân hiểu mà không sử dụng các chất cấm, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất nông sản, thực phẩm, bởi nếu người biết mà cố tình làm sai thì đó là vi phạm pháp luật.
Chúng ta cần nhiều cuộc trao đổi để người dân hiểu, hội nông dân, hội phụ nữ… vào cuộc để cập nhật thông tin cho nông dân để họ làm cho đúng. Ví dụ cần dùng phân bón gì, dùng thuốc trừ sâu gì,…
Nhiều người dùng các sản phẩm trôi nổi trên thị trường dẫn đến nhiều mặt hàng không đảm bảo tiêu chuẩn của nước nhập khẩu, nhiều mặt hàng bị từ chối thông quan, trả lại hàng gây thiệt hại lớn. Để khắc phục tình trạng đó, cơ quan chức năng cần có danh mục những hóa chất không được dùng trong nông nghiệp, như 1 quyển sổ tay cho người nông dân.
Bên cạnh đó, nên sử dụng lực lượng học sinh sinh viên trong việc tuyên truyền về các loại thuốc bảo vệ thực vật. Dùng lực lượng toàn dân để nâng cao ý thức người nông dân.
Hiện nay, nền nông nghiệp nước ta rất phát triển, hướng đến xuất khẩu rất nhiều. Thế nhưng, nhiều người tránh né về an toàn thực phẩm, không đảm bảo chất lượng, vẫn nhắm mắt xuất khẩu, với mong muốn hên xui xuất khẩu trót lọt. Vì thế nhiều mặt hàng không đáp ứng được yêu cầu về tiêu chuẩn xuất khẩu và bị trả về như: dưa hấu, sầu riêng, thanh long…
“Chúng ta cần nhiều biện pháp song hành để làm cách nào để dân hưởng thụ được nền nông nghiệp an toàn, chất lượng. Điều này có thể tóm tắt gọi là thực phẩm nông sản phải “ngon và lành”. Đây là 2 yếu tố quan trọng nhất để ngành nông nghiệp phát triển, nông sản được yêu quý trên thị trường, nông dân phát triển thì đất nước cũng phát triển”, PGS. TS. Nguyễn Duy Thịnh nhấn mạnh.
Chất lượng và an toàn thực phẩm không chỉ là câu chuyện của ngành Nông nghiệp, Công Thương, hay ngành Y tế. Đây là vấn đề của toàn xã hội, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân và uy tín quốc gia. Luật Chất lượng Sản phẩm, Hàng hóa (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tháng 6/2025, có hiệu lực từ 1/1/2026. Nhưng dù ở vị trí nào - người tiêu dùng, nhà sản xuất hay cơ quan quản lý - tất cả đều phải có trách nhiệm chung để hướng tới thực phẩm sạch và môi trường sống an toàn hơn.
