Bộ Công Thương: ‘Chiếc la bàn’ định hướng cho nông sản Việt

Chiếc la bàn thông tin, định hướng cho nông sản

Nông sản là một trong những mặt hàng xuất khẩu nổi trội của Việt Nam. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay, nông sản Việt đã có mặt tại 180 quốc gia và vùng lãnh thổ với kim ngạch xuất khẩu đang hướng tới mốc 100 tỷ USD/năm. Trong thời gian qua, nông sản Việt trải qua rất nhiều sóng gió thị trường, từ biến động giá cả, thay đổi chính sách xuất khẩu của các nước, đến sự bùng nổ công nghệ và thương mại điện tử.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho biết, thị trường nông sản Việt Nam không còn bó hẹp trong nước mà gắn chặt với biến động toàn cầu, tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp và HTX vẫn hoạt động theo quán tính, thiếu nền tảng thông tin chuyên sâu.

Theo khảo sát của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, hơn 60% doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành nông sản không có bộ phận nghiên cứu thị trường chuyên trách; phần lớn chỉ dựa vào kinh nghiệm hoặc thông tin truyền miệng. Hậu quả là doanh nghiệp thường bị động về nguồn cung, bỏ lỡ cơ hội bán hàng hoặc bị ép giá.

“Năm 2022, nhiều doanh nghiệp thanh long, sầu riêng ở Tiền Giang, Đắk Lắk mở rộng diện tích sản xuất nhưng bị lỡ nhịp do Trung Quốc siết chặt yêu cầu bao bì và truy xuất nguồn gốc, dẫn đến hàng loạt lô bị trả về, gây thua lỗ nặng. Việc không cập nhật thông tin khiến doanh nghiệp “trôi theo thị trường”, nông sản ế thừa, giảm giá…”, ông Thủy dẫn chứng.

Trong bối cảnh thị trường luôn biến động, thông tin trở thành tài sản sống còn đối với doanh nghiệp cũng như nông dân. Trong thời gian qua, ngành Công Thương đã trở thành “chiếc la bàn”, giúp doanh nghiệp nắm bắt thị trường và ra quyết định kịp thời. Các báo cáo về giá cả, nhu cầu tiêu thụ, xu hướng xuất khẩu được công bố liên tục, đầy ắp dữ liệu cùng phân tích và khuyến nghị cụ thể. Chẳng hạn, khi Trung Quốc thay đổi yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và bao bì, ngành Công Thương nhanh chóng hướng dẫn doanh nghiệp đăng ký vùng trồng, cơ sở đóng gói, giúp tránh rủi ro ách tắc hàng hóa.

Để giảm thiểu rủi ro trong thương mại quốc tế, các cơ quan chức năng thuộc Bộ Công Thương nhiều lần khuyến nghị doanh nghiệp thường xuyên xác minh khách hàng, kể cả khi hợp đồng đã được ký kết và thực hiện. Quá trình này có thể thực hiện thông qua Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài hoặc các dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp.

Minh chứng điển hình là vụ 100 container hạt điều xuất sang Italia có dấu hiệu lừa đảo, gây “chấn động” ngành xuất khẩu Việt Nam. Ngay khi tiếp nhận thông tin, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các đơn vị chức năng vào cuộc và phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Kinh tế Italia, Đại sứ quán Việt Nam tại Italia bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp Việt Nam và uy tín của doanh nghiệp Italia. Nhờ hành động kịp thời, vụ việc được ngăn chặn, hàng hóa được bảo toàn và rủi ro lừa đảo được hạn chế tối đa.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tập trung chú trọng tháo gỡ khó khăn tại cửa khẩu, đặc biệt với các mặt hàng nông sản, thủy sản mang tính thời vụ. Bộ thường xuyên trao đổi với Bộ Thương mại Trung Quốc và các địa phương biên giới về nâng cao hiệu suất thông quan tại các cửa khẩu, lối mở và chợ biên giới Việt - Trung; hoàn thiện cơ sở hạ tầng tại các cửa khẩu; phối hợp phân luồng hàng hóa để giảm tải áp lực thông quan.

Trước xu hướng gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại từ các quốc gia nhập khẩu, Bộ Công Thương đã triển khai hàng loạt biện pháp quyết liệt như cảnh báo sớm các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra. Cung cấp thông tin về quy trình điều tra và kịch bản ứng phó cho doanh nghiệp. Hỗ trợ phối hợp với hiệp hội và doanh nghiệp trao đổi với cơ quan điều tra nước ngoài.

Nhờ đó, công tác ứng phó điều tra phòng vệ thương mại đạt kết quả tích cực. Bộ Công Thương đã hỗ trợ doanh nghiệp xử lý và chấm dứt gần 50% số vụ việc do nước ngoài khởi xướng, nhiều vụ việc trong năm 2024 được giải quyết thành công, bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Tiếp sức cho doanh nghiệp ra biển lớn

Bên cạnh việc cung cấp thông tin thị trường, Bộ Công Thương còn đẩy mạnh kết nối chuyên gia và đối tác. Các hội thảo, hội nghị xúc tiến thương mại và nền tảng số trực tuyến tạo cơ hội cho doanh nghiệp trao đổi trực tiếp với chuyên gia kinh tế, logistics, thương mại quốc tế, từ đó mở rộng thị trường, giảm chi phí tìm kiếm đối tác và tối ưu hóa chiến lược kinh doanh.

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh, hiệu quả của cầu nối thông tin phụ thuộc vào bốn tiêu chí: Tính chính xác và dự báo được; tính kịp thời và liên tục; chuyển hóa thành hành động cụ thể; có một đầu mối điều phối rõ ràng, đóng vai trò “nhà môi giới thông tin” thu thập, xử lý, sau đó phân phối tới doanh nghiệp theo nhu cầu cụ thể từng ngành hàng.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, các nước có ngành nông nghiệp phát triển đều đầu tư mạnh vào hệ thống thông tin thị trường. Như tại Thái Lan có Cục Thông tin Nông nghiệp cập nhật giá, sản lượng, tiêu chuẩn toàn cầu qua ứng dụng di động. Hay tại Hàn Quốc có Trung tâm tư vấn xuất khẩu nông sản tại từng tỉnh kết nối trực tiếp với chuyên gia quốc tế ở Tokyo, New York, Paris để dự báo nhu cầu theo mùa vụ.

Nếu Việt Nam xây dựng được cầu nối thông tin theo địa phương và ngành hàng, doanh nghiệp, Hợp tác xã nông sản sẽ giảm rủi ro, ra quyết định nhanh, chính xác và tăng tốc chiếm lĩnh thị trường quốc tế - yếu tố quyết định trong cạnh tranh toàn cầu.

Trước khuyến nghị của chuyên gia, Bộ Công Thương cho biết, trong thời gian tới, ngành Công Thương sẽ tiếp tục tập trung số hóa dữ liệu nông sản, xây dựng nền tảng trực tuyến cập nhật liên tục, tiếp cận báo cáo thị trường và trao đổi với chuyên gia. Đồng thời, thúc đẩy kết nối sâu rộng với hiệp hội, địa phương và đối tác quốc tế, đảm bảo thông tin đầy đủ, sát thực tiễn, giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng, nâng cao sức cạnh tranh, xây dựng thương hiệu.

Với chủ đề "Kết nối thị trường - Xây dựng thương hiệu - Thúc đẩy tiêu thụ nông sản, góp phần tăng trưởng hai con số", Diễn đàn ‘Bộ trưởng Bộ Công Thương và Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam – Lắng nghe nông dân nói’ do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp tổ chức sẽ diễn ra tại Hà Nội vào ngày 1/10.

Tham dự và đồng chủ trì Diễn đàn có: ông Nguyễn Hồng Diên - Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương và ông Lương Quốc Đoàn - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam.