Bộ Công an: Xây dựng 'lá chắn số' bảo vệ thương hiệu Việt

Từ chuyển đổi số đến nhu cầu định danh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ dưới tác động của chuyển đổi số, thương mại xuyên biên giới và trí tuệ nhân tạo, vấn đề truy xuất nguồn gốc, định danh hàng hóa và an ninh dữ liệu đang trở thành một “mặt trận mới” của năng lực cạnh tranh quốc gia. Với Việt Nam, khi hàng hóa, doanh nghiệp và người tiêu dùng đều đang dần dịch chuyển lên môi trường số, thì câu hỏi không còn là “chúng ta sản xuất được gì”, mà là “chúng ta có thể chứng minh giá trị thật của sản phẩm như thế nào”.

Chính vì vậy, Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt” do Bộ Công Thương chủ trì tổ chức sáng 9/10/2025 không chỉ là một hội thảo chuyên ngành, mà là một diễn đàn về chủ quyền dữ liệu và niềm tin hàng Việt. Diễn đàn diễn ra đúng thời điểm Chính phủ đang triển khai hàng loạt công điện, nghị quyết và chương trình hành động nhằm chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái, vi phạm sở hữu trí tuệ… những thách thức trực tiếp đe dọa năng lực cạnh tranh, niềm tin thị trường và uy tín hàng Việt Nam.

Chia sẻ tại diễn đàn, Đại tá Hà Nam Trung, Phó Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia (Bộ Công an) cho rằng, định danh và truy xuất nguồn gốc không thể tách rời khỏi an ninh dữ liệu và chủ quyền số quốc gia. Theo đó, khi thương mại chuyển sang nền tảng số, “biên giới hàng hóa” cũng trở thành “biên giới dữ liệu” và bảo vệ hàng thật chính là bảo vệ dữ liệu thật. Cách tiếp cận đó cho thấy mối liên kết chặt chẽ giữa Bộ Công Thương - đơn vị kiến tạo thị trường minh bạch và Bộ Công an - cơ quan bảo đảm nền tảng an ninh dữ liệu, xác thực và chống giả mạo trong không gian số.

“Nếu không bảo đảm được an ninh dữ liệu, chúng ta không thể có không gian mạng an toàn và nếu không có an ninh mạng, chúng ta không thể bảo vệ chủ quyền số quốc gia”, ông Trung nhấn mạnh.

Từ sự đồng hành đó, một tầm nhìn chung đang được định hình: Xây dựng hệ sinh thái dữ liệu quốc gia về hàng hóa Việt, nơi mỗi sản phẩm không chỉ có tem, mã, hay QR, mà còn có “hộ chiếu số” mang theo danh tính, nguồn gốc và uy tín của quốc gia sản xuất. 

Bộ Công an kiến tạo “lá chắn số” bảo vệ thương hiệu và người tiêu dùng

Theo Đại tá Hà Nam Trung, trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, dữ liệu đã trở thành “nguồn năng lượng” của mọi ngành kinh tế. Mỗi thông tin về sản phẩm, chuỗi cung ứng, xuất xứ hàng hóa đều mang giá trị kinh tế, pháp lý và an ninh. Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra không chỉ là xây dựng hệ thống truy xuất minh bạch, mà còn phải kiểm soát, bảo vệ và xác thực dữ liệu ở cấp độ quốc gia. Đây cũng là lý do Trung tâm Dữ liệu Quốc gia được Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng Nghị định về định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc hàng hóa,… văn bản pháp lý mang tính nền tảng, mở đường cho quản trị dữ liệu quốc gia trong thương mại và công nghiệp.

Đại tá Hà Nam Trung cho biết, nền tảng định danh và truy xuất nguồn gốc quốc gia sẽ được phát triển dựa trên ba trụ cột chiến lược, hướng tới xây dựng hệ sinh thái dữ liệu hàng hóa thống nhất, minh bạch và an toàn. Từ đó, sẽ trở thành nền móng cho “lá chắn số” quốc gia, nơi dữ liệu được bảo vệ, hàng thật được khẳng định và niềm tin người tiêu dùng được củng cố bằng công nghệ và pháp lý.

Thứ nhất, hình thành hệ thống dữ liệu tập trung, thống nhất và liên thông giữa các bộ, ngành và địa phương, bảo đảm việc quản lý và chia sẻ thông tin về hàng hóa được thực hiện xuyên suốt, chính xác, có thể kiểm chứng.

Thứ hai, ứng dụng các công nghệ lõi như chuỗi khối (blockchain), trí tuệ nhân tạo (AI) và điện toán hiệu năng cao (HPC) nhằm tăng cường khả năng xác thực, chống giả mạo và truy xuất nguồn gốc tức thời với độ tin cậy tuyệt đối.

Thứ ba, thiết lập cơ chế giám sát dữ liệu toàn diện, gắn chặt với quy định của Luật Dữ liệu năm 2024, bảo đảm mọi giao dịch từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng đều minh bạch, an toàn và tuân thủ pháp luật.

“Định danh và xác thực không chỉ giúp hàng hóa có mã số, mà còn giúp tạo niềm tin”, ông nói. Theo ông Trung, khi hệ thống định danh hàng hóa được tích hợp với nền tảng định danh số công dân (Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Đề án 06/CP), Việt Nam sẽ sở hữu chuỗi dữ liệu liên thông, từ người sản xuất, doanh nghiệp, thị trường đến người tiêu dùng. Mỗi giao dịch, mỗi sản phẩm sẽ mang một “dấu vân tay số” không thể làm giả, qua đó vừa bảo vệ thương hiệu, vừa khẳng định vị thế hàng Việt trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Đại tá Hà Nam Trung cũng chỉ rõ, các hành vi giả mạo, mạo danh thương hiệu, làm giả giấy tờ điện tử, gian lận trong giao dịch trực tuyến đang ngày càng tinh vi và mang tính xuyên biên giới. “Nếu chúng ta không chủ động kiến tạo lá chắn an ninh dữ liệu ngay từ bây giờ, thiệt hại không chỉ là tiền bạc, mà là niềm tin và chủ quyền,” ông cảnh báo. Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đang triển khai đồng bộ các công nghệ như watermark số, trí tuệ nhân tạo nhận diện, phân tích hành vi bất thường và cơ chế cảnh báo sớm, nhằm hình thành “lá chắn số” cho toàn bộ hệ sinh thái giao dịch, sản xuất và tiêu dùng.

Theo Đại tá Hà Nam Trung, để đạt được mục tiêu này, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội. Nhà nước cần sớm hoàn thiện thể chế, ban hành nghị định, tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế vận hành hệ thống truy xuất hàng hóa quốc gia; doanh nghiệp phải xem việc đầu tư vào định danh và xác thực là chiến lược sinh tồn, không phải chi phí tạm thời; còn xã hội, đặc biệt là báo chí và các hiệp hội ngành hàng, phải lan tỏa nhận thức về tiêu dùng hàng thật, hàng minh bạch, hàng có truy xuất nguồn gốc.

Ông khẳng định, Trung tâm Dữ liệu Quốc gia - Bộ Công an sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương trong công tác quản lý thị trường, giám sát dữ liệu và bảo vệ thương hiệu Việt; đồng thời kết nối với Bộ Khoa học và Công nghệ để chuẩn hóa quy trình, tiêu chuẩn và nền tảng công nghệ lõi. “Chỉ khi ba yếu tố Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội vận hành trong cùng một hệ thống dữ liệu tin cậy, chúng ta mới thực sự có thể nói đến chủ quyền số, an ninh dữ liệu và thương hiệu Việt bền vững”, ông nhấn mạnh.

Đại tá Hà Nam Trung nhấn mạnh: “Dữ liệu là tài sản chiến lược, là tài nguyên của thế kỷ XXI. Mọi nỗ lực định danh, xác thực và truy xuất hàng hóa không chỉ nhằm chống hàng giả, mà còn nhằm định hình niềm tin, nâng tầm giá trị Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.”

Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt” do Bộ Công Thương chủ trì, Báo Công Thương tổ chức, diễn ra ngày 9/10/2025 tại Hà Nội, quy tụ đại diện các bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế, các cơ quan báo chí...