Biến vốn đầu tư công thành động lực tăng trưởng

Nút thắt then chốt quyết định tốc độ tăng trưởng

Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt được Chính phủ chỉ đạo rốt ráo trong thời gian gần đây. Liên tiếp nhiều công điện, chỉ thị và nghị quyết các phiên họp thường kỳ của Chính phủ, người đứng đầu Chính phủ đã có những chỉ đạo cụ thể, giao nhiệm vụ sát sao tới từng bộ, ngành, địa phương. “Nâng barie” đầu tư công sẽ giúp cả nền kinh tế vận hành, chuyển động thông suốt, đảm bảo được các mục tiêu tăng trưởng vĩ mô.

Tính đến hết tháng 8/2025, cả nước đã giải ngân khoảng 409.174,5 tỷ đồng, đạt 39,9% kế hoạch ngân sách nhà nước và 46,3% kế hoạch Thủ tướng giao, cao hơn cùng kỳ năm 2024. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy những nỗ lực chỉ đạo, tháo gỡ vướng mắc bước đầu phát huy tác dụng.

Tuy nhiên, nhìn sâu vào cơ cấu và tiến độ, có thể thấy bức tranh giải ngân chưa thực sự nhiều điểm sáng: nhiều dự án quan trọng quốc gia, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, mới giải ngân được hơn 23% vốn kế hoạch, thấp xa so với mức trung bình chung; 18 bộ, cơ quan trung ương và 29 địa phương chưa phân bổ chi tiết hết kế hoạch vốn được giao, 29 bộ, cơ quan trung ương và 12 địa phương giải ngân thấp dưới mức trung bình cả nước.

Tình trạng này đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh mục tiêu năm 2025 là phải giải ngân 100% vốn. Thực tế cho thấy, vấn đề không chỉ nằm ở khối lượng vốn được phân bổ mà quan trọng hơn là tốc độ và chất lượng giải ngân, từ việc chuẩn bị mặt bằng, vật liệu, thủ tục hành chính đến năng lực quản lý dự án.

Dẫn chứng sự thành công của 2 dự án lớn là tuyến đường dây 500 KV Quảng Trạch - Phố Nối và xây dựng cầu Phong Châu (Phú Thọ), TS.Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng: Thực tế điều hành nền kinh tế trong năm tài khóa 2024 - 2025 cho thấy chúng ta đã có rất nhiều bài học, kinh nghiệm tốt trong giải ngân vốn hạ tầng khi chỉ sau 7-8 tháng đã hoàn thành dự án, đưa vào vận hành.

Theo TS. Nguyễn Đức Kiên, từ hai kinh nghiệm thành công trên, chúng ta thấy các cơ quan quản lý nhà nước và dư luận xã hội vẫn còn nhìn nhận các vấn đề đầu tư công chưa chú trọng đến hiệu quả thực chất mà chỉ quan tâm đến trình tự, thủ tục do tự chúng ta nghĩ ra, được quy định trong các văn bản pháp quy của Quốc hội và Chính phủ. Theo đó điều này cần thay đổi trong một kỷ nguyên mới.

Giải pháp căn cơ, trọng tâm, trọng điểm

Theo kế hoạch đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước năm 2025 được giao là 1.090.850 tỉ đồng, gồm 884.585 tỉ đồng Thủ tướng Chính phủ giao, 141.341 tỉ đồng vốn cân đối địa phương tăng thêm và 64.923,8 tỉ đồng chuyển sang từ các năm trước.

Thực tế cho thấy, giải ngân đầu tư công ở Việt Nam từ nhiều năm nay thường rơi vào tình trạng “dồn toa” dịp cuối năm, khiến vừa tạo sức ép khối lượng, vừa tiềm ẩn rủi ro về chất lượng công trình. Muốn khắc phục điều này, không thể chỉ dựa vào các công điện thúc giục, mà phải thiết lập cơ chế giám sát theo tuần, theo tháng, phân công trách nhiệm cụ thể đến từng cấp, từng cá nhân, đồng thời kiên quyết điều chuyển vốn từ dự án chậm sang dự án có khả năng hấp thụ tốt hơn.

Công điện 169 mới đây nhất của Thủ tướng Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 là minh chứng. Người đứng đầu Chính phủ đã yêu cầu báo cáo Thủ tướng Chính phủ vào sáng thứ Sáu hàng tuần về tình hình phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công của các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương.

Đồng thời, kịp thời điều chuyển vốn từ các dự án giải ngân chậm sang các dự án giải ngân tốt và có nhu cầu bổ sung vốn theo quy định; trường hợp không sử dụng hết vốn đã được giao thì khẩn trương có văn bản báo cáo rõ lý do, nguyên nhân, gửi Bộ Tài chính và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 25/9/2025.

Cùng với đó, các vướng mắc cố hữu về thủ tục đầu tư, đền bù giải phóng mặt bằng, kiểm định, thanh quyết toán phải được tháo gỡ thực chất. Đồng tời, tăng cường năng lực cho các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, minh bạch tiến độ và trách nhiệm, khen thưởng, kỷ luật kịp thời là những giải pháp không thể thiếu. Tại Công điện 169 Thủ tướng cũng yêu cầu: “Trong lãnh đạo, chỉ đạo phải có quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, làm việc nào ra việc đó, làm việc nào dứt việc đó, phân công phải bảo đảm "6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả".

Nhìn ở tầm vĩ mô, giải ngân đầu tư công không đơn thuần là câu chuyện chi tiền ngân sách, mà là thước đo năng lực tổ chức thực thi chính sách, phản chiếu tính kỷ luật và hiệu quả điều hành của hệ thống công quyền.

TS. Nguyễn Đức Kiên nêu giải pháp: Trong kỷ nguyên mới muốn đất nước vươn mình, nền kinh tế tăng trưởng với tốc độ cao ở mức 2 con số chúng ta phải đổi mới tư duy về đầu tư công, chú trọng đến hiệu quả, nuôi dưỡng và hình thành các doanh nghiệp Việt có đủ khả năng vươn tầm ra khu vực và thế giới, tránh tình trạng vì sợ trách nhiệm dùng vỏ bọc chất lượng công trình và bình đẳng trong nền kinh tế thị trường để áp dụng những thủ tục cũ làm hạn chế sự tăng trưởng của kinh tế, không hình thành được các doanh nghiệp Việt có tầm vóc khu vực và thế giới.

Theo đó, TS. Nguyễn Đức Kiên cho rằng,  thời gian còn lại của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV cần phải chuẩn bị thật tốt việc sửa Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư và Luật Ngân sách nhà nước theo hướng chú trọng đến hiệu quả, tăng cường hậu kiểm và ưu tiên phát triển doanh nghiệp Việt.

Hoàn thành mục tiêu giải ngân năm 2025 không chỉ là một con số, mà còn là phép thử quan trọng để củng cố niềm tin của xã hội, của doanh nghiệp vào sức bật của nền kinh tế và quyết tâm của Chính phủ trong việc duy trì mục tiêu tăng trưởng nhanh nhưng bền vững.