Bệnh lạ bùng phát ở Congo, liệu có tái diễn kịch bản Covid-19?

Congo chìm trong "bóng tối bệnh dịch"

Sau đại dịch Covid-19, các chuyên gia y tế toàn cầu luôn theo dõi sát sao các căn bệnh mới có thể gây ra đại dịch toàn cầu.

Tại Cộng hòa Dân chủ Congo đang phải đối mặt với một căn bệnh bí ẩn, được gọi là "bệnh X" đã lây lan hơn 400 người và khiến ít nhất 31 người tử vong. Dịch bệnh này làm dấy lên lo ngại về sự xuất hiện của những mầm bệnh chưa được phát hiện, có khả năng trở thành đại dịch toàn cầu nếu không được kiểm soát kịp thời.

Trước đó, ngày 24/10, bệnh nhân đầu tiên được ghi nhận tại tỉnh Kwango, cách thủ đô Kinshasa hơn 640km về phía Tây Nam. Đây là một khu vực có dân số nghèo và tỷ lệ suy dinh dưỡng cao (gần 40% người dân bị suy dinh dưỡng) khiến họ dễ bị tổn thương với các bệnh truyền nhiễm.

Tính đến nay, đã có 406 ca nhiễm, trong đó có 31 ca tử vong, tỷ lệ tử vong là 7,6%. Các ca bệnh chủ yếu là trẻ em dưới 15 tuổi, chiếm tỷ lệ hơn 50%.

Các triệu chứng phổ biến của bệnh gồm sốt cao, đau đầu, ho, mệt mỏi và khó thở, trong đó số ca bệnh nặng chủ yếu là do suy dinh dưỡng cấp tính.

Dịch bệnh "bí ẩn" tại Congo khiến 406 trường hợp mắc, trong đó có 31 ca tử vong. Ảnh: The New York Times

Tiến sĩ Dieudonné Mwamba - Tổng giám đốc Viện Y tế công cộng quốc gia (INSP) - cho biết: "Chúng tôi đã điều động đội phản ứng từ trung ương đến khu vực bị ảnh hưởng và đang nỗ lực xác định nguyên nhân của bệnh".

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh châu Phi đã phối hợp để hỗ trợ điều tra dịch bệnh này.

Các mẫu bệnh phẩm đã được gửi đến phòng thí nghiệm ở thủ phủ của tỉnh Kwango, cách khu vực phát sinh dịch bệnh hơn 300 dặm. Tuy nhiên, công tác xét nghiệm bị chậm trễ do điều kiện thời tiết mùa mưa, khiến việc vận chuyển gặp khó khăn và hạn chế khả năng xét nghiệm tại chỗ.

Hiện tại, các chuyên gia y tế đang nghiên cứu liệu "bệnh X" có phải là một mầm bệnh mới chưa được phát hiện hay một biến thể của các bệnh truyền nhiễm đã biết, chẳng hạn như cúm, sởi hoặc bệnh do vi khuẩn.

Một số mẫu bệnh phẩm đã xét nghiệm dương tính với bệnh sốt rét, nhưng các chuyên gia cho rằng, đây chỉ là một phần của "bức tranh" toàn cảnh. Mặc dù sốt rét là một bệnh phổ biến tại khu vực này, nhưng các triệu chứng của bệnh hiện tại có sự khác biệt so với bệnh lý truyền thống của sốt rét.

Tính đến thời điểm hiện tại, các chuyên gia vẫn chưa xác định được nguồn gốc chính xác của căn bệnh này, khiến cộng đồng quốc tế "đứng ngồi không yên".

Nguy cơ tái diễn kịch bản Covid-19?

Tỷ lệ tử vong đáng lo ngại cùng với tình hình y tế yếu kém tại khu vực này đã làm dấy lên lo ngại về khả năng kiểm soát dịch bệnh nếu không có sự can thiệp kịp thời.

Tiến sĩ Michael Osterholm - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Minnesota - nhận định: "Dịch bệnh chưa có dấu hiệu lan rộng theo cấp số nhân, nhưng chúng ta không thể chủ quan".

Congo đang phải đối mặt với nhiều vấn đề, từ cơ sở hạ tầng y tế yếu kém đến việc thiếu hụt nhân lực và thiết bị y tế. Tỷ lệ bác sĩ tại khu vực này rất thấp (dưới 2 bác sĩ trên 10.000 người dân), dẫn đến việc phát hiện và xử lý dịch bệnh gặp nhiều trở ngại.

Một số nước bắt đầu thắt chặt kiểm tra tại sân bay, cửa khẩu khi dịch bệnh lạ đang lây lan ở Congo - Ảnh: Bangkok Post

WHO và CDC châu Phi đã cử các đội chuyên gia đến khu vực để hỗ trợ chính quyền địa phương trong công tác điều tra và khống chế dịch bệnh. CDC Hoa Kỳ cũng sẵn sàng hỗ trợ thêm nguồn lực nếu cần thiết.

Tuy nhiên, việc chậm trễ trong báo cáo tình hình dịch bệnh đã làm cho việc ứng phó với dịch trở nên khó khăn hơn; đồng thời dấy lên nhiều câu hỏi về hiệu quả của hệ thống giám sát bệnh tật tại Congo.

Tiến sĩ Jean Kaseya - Giám đốc CDC châu Phi, cảnh báo: "Đây là lời cảnh tỉnh để chúng ta tăng cường năng lực y tế địa phương và cải thiện hệ thống báo cáo sớm".

Các chuyên gia kêu gọi việc cải thiện hệ thống giám sát bệnh tật tại địa phương, cũng như tăng cường năng lực của các cơ sở y tế để nhanh chóng phát hiện và ngăn chặn sự lây lan của các mầm bệnh.

Các chuyên gia vẫn đang tiếp tục nghiên cứu và tìm kiếm các biện pháp đối phó hiệu quả. Tuy nhiên, câu hỏi lớn nhất vẫn là: "Liệu đây có phải là một mầm bệnh mới chưa được phát hiện? Nếu đúng, liệu dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng và gây ra đại dịch toàn cầu?"

Sự xuất hiện của "bệnh X" cũng làm dấy lên lo ngại về khả năng thế giới sẽ phải đối mặt với các đại dịch trong tương lai.

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh rằng: "Sự kiện này là lời cảnh tỉnh về tầm quan trọng của việc chuẩn bị hệ thống y tế toàn cầu để ứng phó kịp thời với các dịch bệnh mới, đặc biệt trong bối cảnh các khu vực nghèo khó và hẻo lánh có thể là điểm phát tán các mầm bệnh nguy hiểm".

"Bệnh X" tại Congo không chỉ là một căn bệnh bí ẩn mà còn là lời cảnh tỉnh cho thế giới về những lỗ hổng trong hệ thống y tế và phản ứng khẩn cấp. Trong khi các cuộc điều tra vẫn đang tiếp tục, cộng đồng quốc tế cần phối hợp để ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh lan rộng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.