Bất chấp chênh lệch lãi suất, tiền vẫn tìm về ngân hàng quốc doanh

Dòng tiền không ngừng đổ vào ngân hàng

Bức tranh tiền gửi trong hệ thống ngân hàng những tháng đầu năm 2025 đang cho thấy một nghịch lý thú vị. Dù lãi suất huy động đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm, nhưng tiền từ người dân và doanh nghiệp vẫn không ngừng chảy vào ngân hàng.

Theo số liệu mới nhất mà Ngân hàng Nhà nước công bố, tổng tiền gửi của cá nhân và tổ chức kinh tế sau 7 tháng đạt hơn 15,7 triệu tỷ đồng; riêng tiền gửi dân cư lập kỷ lục mới với 7,748 triệu tỷ đồng, tăng 9,68% so với cuối năm 2024. Chỉ riêng tháng 7, người dân đã gửi thêm hơn 54.000 tỷ đồng, cho thấy dòng tiền vẫn “nặng lòng” với kênh tiết kiệm truyền thống.

Tại một sự kiện mới đây về vấn đề tiết kiệm, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Thanh Hà cho biết, tiền gửi dân cư tại các tổ chức tín dụng hiện đạt khoảng 8 triệu tỷ đồng, tăng gần 13% so với cùng kỳ năm trước, tương đương 300.000 tỷ đồng tăng thêm chỉ trong 3 tháng gần đây.

Thực tế cho thấy, từ người hưu trí đến doanh nghiệp niêm yết, tâm lý “chọn mặt gửi vàng” vẫn được duy trì như một phản xạ phòng thủ giữa giai đoạn bất định. Bà Nguyễn Thị Thế (phường Phương Liệt, Hà Nội) kể rằng, dù có lương hưu nhưng con cái vẫn chu cấp đều đặn, nên bà chọn gửi tiết kiệm vì “không biết đầu tư vào đâu, mua vàng lại khó, gửi ngân hàng vừa tiện, vừa an tâm”. Lựa chọn tưởng chừng bảo thủ ấy lại đang phản ánh tâm lý chung của hàng triệu người dân Việt Nam, đề cao sự an toàn hơn là lợi nhuận.

Lãi suất huy động hiện phổ biến chỉ còn 4,5 - 6%/năm, thấp hơn nhiều so với thời điểm 2022 - 2023 khi có ngân hàng trả tới 9 - 10%/năm. Dù vậy, thay vì đổ vào kênh chứng khoán hay bất động sản, nhiều doanh nghiệp vẫn gửi hàng nghìn tỷ đồng tại ngân hàng. Báo cáo tài chính quý III/2025 của hàng loạt tập đoàn lớn cho thấy lượng tiền gửi vẫn ở mức rất cao, thậm chí chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản ngắn hạn.

Tổng Công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) đang nắm giữ hơn 20.000 tỷ đồng tiền mặt và tiền gửi, chiếm tới 64% tổng tài sản; khoản lãi thu về 741 tỷ đồng chỉ trong 9 tháng, tương đương hơn 2,7 tỷ đồng mỗi ngày. Tương tự Tổng Công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PVS) có gần 16.800 tỷ đồng tiền mặt, chiếm 60% tổng tài sản, mang lại hàng trăm tỷ đồng lãi tiền gửi mỗi năm. Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi giữ gần 7.700 tỷ đồng tiền gửi, tương đương hơn 55% tổng tài sản; trong khi FPT chạm ngưỡng gần 37.000 tỷ đồng, xấp xỉ 1,4 tỷ USD. Tập đoàn Hóa chất Đức Giang (DGC) cũng sở hữu hơn 13.000 tỷ đồng tiền gửi, chiếm tới 67% tổng nguồn vốn.

Các chuyên gia tài chính nhận định, xu hướng “giữ tiền trong két” phản ánh tâm thế phòng thủ của doanh nghiệp. Khi thị trường còn nhiều bất ổn, gửi ngân hàng trở thành giải pháp an toàn, dễ xoay vòng dòng tiền khi cơ hội đầu tư mới xuất hiện. Song, nếu tình trạng này kéo dài, nó cũng đặt ra dấu hỏi về niềm tin phục hồi kinh tế, khi vốn nhàn rỗi không được đưa vào sản xuất hay mở rộng đầu tư.

Ngân hàng quốc doanh dẫn sóng huy động

Dòng tiền chảy mạnh vào hệ thống ngân hàng trong những tháng đầu năm 2025 không chỉ giúp các tổ chức tín dụng củng cố nguồn vốn, mà còn tạo dư địa giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ tăng trưởng tín dụng. Tuy nhiên, điều đáng nói là phần lớn dòng tiền ấy lại đổ về nhóm ngân hàng quốc doanh, dù họ đang trả lãi suất thấp hơn mặt bằng chung.

Theo báo cáo tài chính quý III/2025 của 28 ngân hàng, hầu hết đều ghi nhận tăng trưởng tiền gửi trong 9 tháng đầu năm. Dẫn đầu vẫn là “tứ trụ” BIDV, Agribank, Vietcombank, VietinBank, nhóm nắm hơn 50% thị phần huy động và cho vay toàn hệ thống. BIDV hiện giữ vị trí quán quân với hơn 2 triệu tỷ đồng tiền gửi khách hàng, tăng 6,9% trong 9 tháng; VietinBank tăng 11% lên gần 1,78 triệu tỷ đồng; Vietcombank tăng 6,4% đạt hơn 1,61 triệu tỷ đồng. Dù Agribank chưa công bố số liệu quý III, thống kê cho thấy top 5 ngân hàng tư nhân vẫn chưa thể vượt quy mô tiền gửi của các “ông lớn” quốc doanh.

Ở khối tư nhân, MB đạt 788.000 tỷ đồng, Sacombank 641.000 tỷ, Techcombank 638.000 tỷ, VPBank 586.000 tỷ, ACB 571.000 tỷ, SHB 565.000 tỷ. Dù tốc độ tăng ấn tượng, quy mô vẫn còn cách xa nhóm quốc doanh.

Lý giải hiện tượng “tiền vẫn tìm về nhà nước”, ông Lê Hoài Ân, chuyên gia nghiên cứu chiến lược ngân hàng, cho rằng các tập đoàn, tổng công ty nhà nước thường có xu hướng gửi tiền vào ngân hàng quốc doanh. Nguồn vốn này không chỉ lớn mà còn rẻ và ổn định, giúp các ngân hàng duy trì chi phí vốn thấp, tạo ưu thế cạnh tranh dài hạn. Còn với người dân, yếu tố an toàn vẫn là then chốt.

“Ngay cả khi có hàng triệu USD hay trăm tỷ, họ không quan tâm chênh lệch lãi suất 6% hay 7%, mà quan tâm nhiều hơn đến độ an toàn và uy tín”, ông Ân nói.

Chính niềm tin hơn là mức lãi suất đã định hình dòng chảy của hàng triệu tỷ đồng tiền gửi. Trong bối cảnh các kênh đầu tư biến động, ngân hàng quốc doanh trở thành “nơi trú ẩn” mang tính biểu tượng là vững vàng, minh bạch, được hậu thuẫn bởi Nhà nước.

Dẫu vậy, cuộc đua huy động vẫn không hề hạ nhiệt. Các ngân hàng tư nhân đang chủ động điều chỉnh lãi suất và đẩy mạnh ngân hàng số để hút khách. VPBank đã tăng thêm 0,3%/năm ở kỳ hạn ngắn; Sacombank nâng 0,5% ở kỳ hạn 1 - 2 tháng và tới 0,7% ở kỳ hạn 5 tháng.

Techcombank, với lợi thế chuyển đổi số, thu hút gần 17 triệu khách hàng sau 9 tháng, trong đó hơn 62% đến từ nền tảng trực tuyến. Ngân hàng này hiện dẫn đầu ngành về tỷ lệ CASA (tiền gửi không kỳ hạn) ở mức 42,5%, tương đương 272.000 tỷ đồng, minh chứng cho sức mạnh vốn giá rẻ nhờ hệ sinh thái số hóa.

Các chuyên gia dự báo, thứ hạng huy động có thể biến động trong quý IV khi chênh lệch giữa top 5 tư nhân chỉ hơn 10.000 tỷ đồng, mức có thể bị san bằng chỉ trong một quý. Cuối năm cũng là thời điểm cao trào huy động vốn để đáp ứng nhu cầu tín dụng tăng mạnh.

Song nhìn tổng thể, nhóm ngân hàng quốc doanh vẫn đang giữ vai trò “nam châm” của hệ thống, nơi tiền tìm đến không chỉ vì lãi suất, mà vì niềm tin, tài sản vô hình nhưng quý giá nhất của ngành Ngân hàng.

Công ty cổ phần Chứng khoán Vietcombank, dự báo dư địa giảm lãi suất huy động sẽ bị hạn chế trong thời gian tới; thay vào đó có xu hướng tăng nhẹ trở lạ do ba yếu tố: Thứ nhất, tín dụng nhiều khả năng bứt tốc vào cuối năm khi Ngân hàng Nhà nước nới chỉ tiêu, buộc các ngân hàng, đặc biệt nhóm thương mại cổ phần phải đẩy mạnh huy động vốn, làm gia tăng rủi ro thiếu hụt thanh khoản cục bộ; Thứ hai, áp lực tỷ giá USD/VND vẫn hiện hữu; Thứ ba là thị trường bất động sản và tài sản tài chính tăng nóng làm gia tăng nhu cầu tín dụng rủi ro, tạo động lực gián tiếp cho việc điều chỉnh lãi suất huy động lên mức hợp lý để kiểm soát dòng vốn.