80% mặt hàng thép "đụng" phòng vệ thương mại

Gia tăng nhanh

Thống kê của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, thép luôn là mặt hàng có số vụ kiện phòng vệ thương mại (PVTM) nhiều nhất trong tất cả các ngành hàng. Cụ thể, trong số 142 vụ việc PVTM mà các nước điều tra với Việt Nam, có tới 35 vụ là với sản phẩm thép. Riêng trong giai đoạn 2016 - 2017, 9 vụ việc mới được khởi xướng. Gần đây nhất, sau khi Hoa Kỳ áp dụng biện pháp hạn chế nhập khẩu thép theo Mục 232, Đạo luật Mở rộng thương mại, EU và Thổ Nhĩ Kỳ đã khởi xướng điều tra tự vệ đối với một loạt các sản phẩm thép nhập khẩu.

Áp dụng biện pháp PVTM phù hợp với thép nhập khẩu

Các sản phẩm thép bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM tương đối đa dạng và ngày càng mở rộng, không chỉ giới hạn ở mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn, mà còn mở rộng với những sản phẩm có giá trị và lượng xuất khẩu trung bình và nhỏ như: Mắc áo thép, thép chịu lực không gỉ, đinh thép, ống thép dẫn dầu, ống thép các-bon, thép mạ kẽm, dây thép... Hiện nay, chỉ có nhóm sản phẩm thép xây dựng chưa bị kiện PVTM và chiếm khoảng 22% tổng lượng xuất khẩu thép của Việt Nam.

Nếu như trước đây, các vụ việc thường tập trung vào sản phẩm cụ thể, được thể hiện thông qua một vài mã HS thì hiện nay, cùng một biện pháp có thể hướng tới rất nhiều nhóm sản phẩm khác nhau như vụ việc EU khởi xướng điều tra tự vệ với 26 nhóm sản phẩm thép, Thổ Nhĩ Kỳ điều tra tự vệ với 21 nhóm sản phẩm, Hoa Kỳ áp dụng biện pháp hạn chế nhập khẩu theo Mục 232, Đạo luật Mở rộng thương mại với 177 mã HS thép…

Cùng với xu thế bảo hộ, số lượng thị trường áp dụng biện pháp PVTM với thép của Việt Nam cũng gia tăng nhanh chóng. Đồng thời, các nước đang có xu hướng thắt chặt, đòi hỏi khắt khe hơn trong quá trình điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM.

Chủ động ứng phó

Là đơn vị chủ trì của Bộ Công Thương trong giải quyết các vụ việc PVTM, Cục PVTM ngày càng chủ động hơn khi tham gia và theo đuổi các vụ việc giải quyết tranh chấp tại WTO. Song song với đó, để đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp trong nước, Cục PVTM cũng đã theo dõi hiệu quả áp dụng biện pháp tự vệ. Đơn cử như trong năm 2019, Cục đã thẩm định hồ sơ gia hạn biện pháp tự vệ của 2 vụ việc trong đó có mặt hàng phôi thép và thép dài.

Việc xem xét áp dụng các biện pháp PVTM với hàng hóa nhập khẩu, tăng thuế nhập khẩu đã góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước với mức thuế thu được ước tính lên tới hàng nghìn tỷ đồng.

Qua theo dõi tác động của các biện pháp PVTM, Bộ Công Thương nhận thấy việc tăng trưởng nhập khẩu ồ ạt với những sản phẩm này đã giảm đi đáng kể. Nhờ công cụ PVTM, nhiều doanh nghiệp thuộc một số ngành kinh tế đã cải thiện đáng kể tình hình sản xuất, kinh doanh, thoát khỏi thua lỗ và từng bước ổn định sản xuất như: Công ty thép Việt - Trung, Công ty thép Việt - Ý, Công ty thép Pomina...

Tuy nhiên, về lâu dài, Bộ Công Thương cũng xác định, cần có các chính sách hợp lý nhằm thúc đẩy xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI, đặc biệt là trong ngành thép. Bởi lẽ, các doanh nghiệp FDI tăng xuất khẩu sẽ tạo động lực thúc đẩy doanh nghiệp trong nước xuất khẩu. Bên cạnh đó, sự xuất hiện của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam đã tạo sức ép thúc đẩy cải cách về thể chế liên quan đến mở cửa thị trường, tạo thuận lợi thương mại. Những cải cách này không chỉ các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam được hưởng lợi mà còn lan tỏa sang các doanh nghiệp trong nước.

Ngoài ra, để hiệu quả hơn, Hiệp hội Thép Việt Nam và Cục PVTM khuyến nghị doanh nghiệp phải chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, tránh tăng trưởng xuất khẩu quá nóng vào một thị trường. Đó chính là biện pháp khả thi nhất nhằm giảm thiểu rủi ro từ các biện pháp hạn chế nhập khẩu thép.