6 điểm đặc biệt chưa từng có của Nghị quyết 70

Điểm đặc biệt thứ nhất: Sự quan tâm chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư Tô Lâm

Trăn trở của Tổng Bí thư Tô Lâm từ thực tế lịch sử. Chưa có quốc gia nào trở thành cường quốc và thực hiện thành công công nghiệp hoá nếu không quan tâm đi trước phát triển điện.

Điện là một trong những “vũ khí hạng nặng” giúp Liên Xô trở thành cường quốc. Trong lịch sử, để trở thành một nước công nghiệp, nước Anh cần 200 năm, nước Mỹ cần 120 năm, Nhật Bản cần 40 năm nhưng Liên Xô chỉ cần 18 năm để hoàn thành. Đó là tốc độ công nghiệp hóa nhanh nhất thế giới.

Kế thừa những quan điểm ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm phát triển ngành Điện phục vụ công nghiệp hoá đất nước. Ngành Điện lực Việt Nam được thành lập từ nǎm 1954 với tổng công suất ban đầu không quá 100 MW và sản lượng điện khoảng 180 triệu kW/h song chỉ ít ngày sau khi ngành Điện ra đời, tháng 12/1954, Bác Hồ đã về thăm “nhà đèn Bờ Hồ”. Bác căn dặn: “Phải giữ gìn nhà máy này làm cho nó phát triển hơn nữa". Sau này, Người còn rất quan tâm theo dõi và kịp thời biểu dương những sáng kiến cải tiến và những chi bộ 4 tốt xuất hiện trong ngành Điện

Điện, bánh mì của công nghiệp luôn là quan tâm hàng đầu của bất kỳ nhà lãnh đạo nào trong thế giới đương đại. Gần đây, người đứng đầu Đảng ta, Tổng Bí thư đã trực tiếp nhiều lần chỉ đạo, thị sát thực tế để giải bài toán “điện và phát triển”.

Tổng Bí thư từng nhấn mạnh sự cấp bách: “Không thể chờ mấy năm định hướng, mấy năm khảo sát, mấy năm mặt bằng, mấy năm tìm công nghệ. Thời gian không cho phép như thế. Chúng ta phải làm rất nhanh, làm đồng bộ các khâu”.

Từ phát biểu tại Quốc hội, thị sát Quảng Trị (điện gió), Ninh Thuận (điện hạt nhân), cho tới các buổi làm việc với Bộ Công Thương, Tổng Bí thư đã trực tiếp gợi mở con đường, yêu cầu sớm tổng kết Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 để ra một nghị quyết mới tập trung sự lãnh đạo đủ sức giải quyết những câu hỏi nóng bỏng từ thực tiễn.

Nhờ sự chỉ đạo ấy, chỉ trong thời gian ngắn chưa từng có, Ban Kinh tế Trung ương, Chính phủ, Bộ Công Thương và nhiều bộ ngành đã vào cuộc quyết liệt, biến thực tiễn nóng bỏng thành một nghị quyết chiến lược.

Điểm đặc biệt thứ hai: Nghị quyết được bổ sung nhanh nhất

Các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị thường có tuổi đời 10 - 20 năm trước khi bổ sung. Nhưng Nghị quyết 55 (2020) về năng lượng mới chỉ tròn 4 năm đã cần một nghị quyết mới bổ sung. Đó không phải là sự “ngắn ngủi”, mà là minh chứng cho tinh thần nhìn thẳng vào thực tế, không chờ đợi, không né tránh. Chính vì thế, Bộ Chính trị đã ban hành ngay Nghị quyết 70 - một “cuộc chỉnh dòng điện chiến lược” kịp thời. Nghị quyết 70 vì vậy mang một tính đặc biệt: ra đời nhanh, nhưng đúng lúc, đúng chỗ.

Bảng 1: Vòng đời các nghị quyết lớn và thời điểm bổ sung

Trong tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, có một sự thật hiển nhiên: Không có năng lượng, không có phát triển. Năng lượng là dòng máu của nền kinh tế, là nền tảng cho quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội. Những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để phát triển hệ thống năng lượng, đặc biệt sau Nghị quyết 55 (2020). Tuy nhiên, bốn năm là quá ngắn so với tầm nhìn dài hạn, nhưng lại đủ để bộc lộ những “nút thắt” lớn: thiếu điện cục bộ ở miền Bắc, truyền tải chậm trễ, cơ chế giá điện còn bất cập, thị trường điện cạnh tranh chưa hoàn thiện, tỷ lệ tái tạo cao nhưng khó giải phóng công suất, nguy cơ thiếu hụt hiện hữu sau 2026.

Điểm đặc biệt thứ ba: Từ định hướng chung sang con số cụ thể

Có thể thấy Nghị quyết 55 thiên về các chủ trương định hướng chiến lược, định hướng lớn của Đảng và những vấn đề có tính nguyên tắc nguyên tắc, còn Nghị quyết 70 đã trở thành “bản hợp đồng với thực tiễn”, với các chỉ tiêu rõ ràng:

Công suất nguồn điện: 183 - 263 GW vào 2030. Sản lượng điện: 560 - 624 tỷ kWh. Năng lượng tái tạo: 25 - 30%. Dự trữ dầu: 90 ngày nhập khẩu ròng. Điện hạt nhân: Trở lại với nguyên tắc an toàn tuyệt đối. Điểm mới này biến nghị quyết từ “khung định hướng” thành lời hứa đo đếm được.

Bảng 2: So sánh chỉ tiêu chính giữa NQ55 - NQ70 - EU/Mỹ

Sự đặc biệt của Nghị quyết 70 không chỉ ở nội dung, mà còn ở phương pháp: Dám nêu rõ nguy cơ thiếu điện, dám chỉ ra bất cập giá điện, dám cảnh báo về rủi ro. Đây chính là phong cách lãnh đạo đổi mới, coi trọng thực tiễn.

Điểm đặc biệt thứ tư: Đột phá - kinh tế tư nhân tham gia phát triển điện 

Có thể thấy rất rõ điểm đặc biệt đột phá mới: Kinh tế tư nhân trở thành động lực song hành với Nhà nước trong bảo đảm an ninh năng lượng.

Một trong những điểm đột phá nổi bật nhất của Nghị quyết 70 là lần đầu tiên khẳng định vai trò kinh tế tư nhân không chỉ là đối tác bổ sung, mà trở thành một động lực quan trọng trong phát triển điện và năng lượng quốc gia.

Nếu trước đây, các tập đoàn nhà nước (EVN, PVN, TKV) được coi là “xương sống” duy nhất thì nay, nghị quyết đã mở rộng cánh cửa:

Cho phép doanh nghiệp tư nhân, hộ gia đình, cộng đồng năng lượng trực tiếp tham gia sản xuất - tiêu thụ - lưu trữ năng lượng tái tạo.
Khuyến khích mô hình hộ tự sản xuất - tự tiêu thụ, mô hình cộng đồng năng lượng, các hợp đồng mua bán điện trực tiếp (PPA).

Tạo hành lang pháp lý để tư nhân tham gia cả những lĩnh vực trước đây được coi là “nhạy cảm”: hạ tầng lưu trữ, truyền tải, kho dự trữ chiến lược - nhưng dưới sự giám sát của Nhà nước.

Hoàn thiện chính sách tài chính, thuế, tín dụng ưu đãi để khuyến khích tư nhân đầu tư công nghệ mới, năng lượng sạch, lưu trữ, thiết bị sản xuất trong nước.

Bảng so sánh: Từ Nghị quyết 55 đến Nghị quyết 70 - vai trò của tư nhân trong năng lượng 

Sự đột phá này giúp huy động hàng chục tỷ USD từ khu vực tư nhân, giảm áp lực ngân sách. Tạo sân chơi cạnh tranh minh bạch, buộc cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân cùng nâng cao hiệu quả. Đưa Việt Nam hội nhập với xu thế toàn cầu, nơi tư nhân là lực lượng chủ đạo phát triển năng lượng (như Mỹ, EU). Đặt ra yêu cầu Nhà nước phải vừa giữ vai trò kiến tạo - quản lý, vừa đồng hành với tư nhân để bảo đảm hài hòa lợi ích, an ninh và bền vững.

Điểm đặc biệt thứ năm: Hội nhập và vị thế toàn cầu 

Nghị quyết 70 đặt Việt Nam trong bản đồ năng lượng toàn cầu: Giống Mỹ, EU khi coi an ninh năng lượng là an ninh quốc gia. Đặt mục tiêu tái tạo 25 - 30%, tiệm cận ASEAN, dù thấp hơn EU (40 - 50%). Xác định phát triển điện hạt nhân, theo kịp Nhật, Hàn, Trung Quốc. Như vậy, Việt Nam vừa hội nhập, vừa giữ bản lĩnh độc lập tự cường.

Bảng  3: So sánh mục tiêu năng lượng tái tạo và điện hạt nhân 

Điểm đặc biệt thứ sáu: Bộ Công Thương hành động nhanh chóng, mạnh mẽ

Khác với thói quen “chờ hướng dẫn”, Nghị quyết 70 vừa công bố tối 2/9 thì chiều 3/9 Bộ Công Thương đã họp triển khai ngay. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên trực tiếp chủ trì, chỉ đạo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long và các đơn vị liên quan làm công tác chuẩn bị, mời các Cục, Vụ chức năng của Bộ, các Viện nghiên cứu, các tập đoàn năng lượng tham gia cuộc họp, không chờ có văn bản hướng dẫn, không chờ chỉ đạo thêm.

Đây là sự quyết liệt rất đáng ghi nhận với tinh thần: “nghị quyết chưa kịp nguội trên trang giấy đã thành mệnh lệnh trên bàn họp”.

Hình ảnh ấy cho thấy sự thay đổi trong tư duy hành động: nghị quyết phải “sống” ngay từ giây phút ban hành.

Benjamin Franklin từng nói: “Năng lượng và sự kiên trì có thể chinh phục mọi thứ.” Nghị quyết 70 chính là sự cộng hưởng giữa năng lượng chính trị và sự kiên trì của cả hệ thống, để Việt Nam thắp sáng kỷ nguyên an ninh năng lượng tự cường, xanh và bền vững".