20 năm đồng Euro và vị thế của EU

Quá trình chuyển đổi hoàn hảo này đã tạo nên một nỗ lực được hình dung vào những năm 1970, được thiết kế vào những năm 1980 và được thương lượng trong những năm 1990. Những người ủng hộ đồng euro hy vọng rằng nó sẽ mang lại sự hội nhập kinh tế và tài chính, hội tụ chính sách, hợp nhất chính trị và ảnh hưởng toàn cầu.

Hai thập kỷ trôi qua, khó tránh khỏi những biến động về hội nhập kinh tế. Các đánh giá ban đầu về tác động thương mại của một loại tiền tệ duy nhất cho thấy vượt quá 2%. Nghiên cứu gần đây của Ngân hàng Trung ương châu Âu cho thấy tác động có lẽ là 5%. Hai khu vực trong châu Âu giao dịch với nhau trung bình ít hơn sáu lần nếu họ không ở cùng một quốc gia. Do lịch sử, ngôn ngữ, mạng lưới, hệ thống tư pháp và sự miễn cưỡng thống nhất các quy định, biên giới quốc gia vẫn còn quan trọng.

Câu chuyện dịch vụ tài chính gay cấn hơn. Trong những năm đầu tiên, các ngân hàng mở rộng tín dụng ra nước ngoài, thường là một cách thiếu thận trọng, cho đến khi cuộc khủng hoảng đồng euro một thập kỷ trước gây ra sự thoái lui nhanh chóng sau biên giới quốc gia. Quyết định táo bạo để thành lập một liên minh ngân hàng châu Âu vào tháng 6 năm 2012 là một phản ứng cho điều này. Nhưng việc triển khai mới chỉ là một phần: trong khi các ngân hàng khu vực đồng euro hiện được giám sát bởi ECB, các trường hợp vỡ nợ trên thực tế cuối cùng sẽ nằm trong tay quốc gia. Hội nhập tài chính đã hồi phục phần nào, nhưng động lực còn yếu. Mặc dù các ngân hàng châu Âu sẽ có thể đa dạng hóa rủi ro trên quy mô rộng hơn, các chính phủ quốc gia vẫn miễn cưỡng từ bỏ các mối quan hệ đặc quyền với hệ thống ngân hàng của “họ”.

Hội tụ chính sách hướng tới những người hoạt động tốt nhất có nghĩa là kết quả của sự tự kỷ luật, cũng như từ các quy tắc chính sách tài khóa và việc tạo ra các quy trình phối hợp. Tuy nhiên, sau khi từ bỏ quyền tự chủ về chính sách tiền tệ, nhiều chính phủ đã từ chối các yêu cầu khác từ Brussels. Trong 10 năm, tăng trưởng tín dụng và tỷ lệ lạm phát có sự khác biệt. Khi cuộc khủng hoảng đồng euro cuối cùng nổ ra, nó khiến các nước thành viên phía bắc và phía nam của EU trở nên mâu thuẫn với nhau. Sự hội tụ đã được cải thiện kể từ đó. Khoảng cách về năng lực cạnh tranh đã được thu hẹp. ECB đã giúp dập tắt đầu cơ thoát khỏi khu vực đồng euro, đảm bảo rằng những người đi vay ở tất cả các quốc gia thành viên có quyền tiếp cận với khoản tín dụng có giá tương tự. Phản ứng đối với cú sốc COVID-19 là rất hợp tác, với sự hỗ trợ của Ủy ban châu Âu và ECB. Và chương trình phục hồi được triển khai vào mùa hè năm 2020 đã phá vỡ những điều chưa từng có trước đó.

Hiện đang có một cuộc tranh luận về việc hệ thống chính sách kinh tế vĩ mô của Châu Âu cần cải cách thêm bao nhiêu. Một số người cho rằng các thỏa thuận hiện tại sẽ hoạt động tốt nếu các chính phủ tuân thủ các quy tắc. Nhưng theo nhiều chuyên gia, môi trường thay đổi ngày nay có nghĩa là các ưu tiên chính sách không thể chỉ tập trung vào việc tăng cường kỷ luật ở mọi quốc gia thành viên. Thay vào đó, tỷ lệ nợ cao, lãi suất thấp, khả năng xảy ra bất ổn định kỳ và những thách thức như biến đổi khí hậu đòi hỏi phải phối hợp các chính sách tiền tệ và tài khóa, cải cách các quy tắc tài khóa và đưa ra các khoản dự phòng để cùng giải quyết các cú sốc. Sự tích tụ chính trị, một mục tiêu lâu dài của châu Âu, được cho là sẽ tuân theo liên minh tiền tệ. Những người ủng hộ đồng euro hy vọng rằng một đồng tiền chung sẽ tạo ra cảm giác cộng đồng.

Điều này đã không xảy ra trực tiếp. Trong các cuộc đàm phán 1991-1992 về Hiệp ước Maastricht, các chính phủ phải thảo luận về liên minh chính trị cùng với liên minh tiền tệ. Nhưng nhiều quốc gia, bắt đầu là Pháp, đã từ chối các bản thiết kế liên bang. Các công dân ban đầu coi tiền giấy euro như một kỹ thuật, không phải là một dấu hiệu của sự thuộc về EU. Hơn nữa, các quốc gia thành viên mới, chủ yếu là Trung và Đông Âu, gia nhập EU vào giữa những năm 2000 không có chung những đặc điểm của những người sáng lập Liên minh. Cuộc khủng hoảng đồng euro khẳng định rằng sự đoàn kết vẫn còn trong tình trạng thiếu hụt. Nhưng đồng euro vẫn có thể tạo ra cảm giác cộng đồng một cách gián tiếp. Các chính trị gia dân túy cực hữu đã giảm bớt sự chỉ trích của họ đối với đồng euro. Không một chính trị gia lớn nào muốn đặt cược chống lại nó nữa. Ảnh hưởng toàn cầu có lẽ là mục tiêu khó nắm bắt nhất trong số bốn mục tiêu của đồng euro. Các nhà hoạch định chính sách đã đặt nó một cách có ý thức trong hai thập kỷ, và đúng như vậy: sẽ là quá sớm để đưa ra một loại tiền tệ chưa được thử nghiệm như một sự thay thế cho đồng đô la.

Tuy nhiên, theo thời gian, quá trình quốc tế hóa của đồng euro đã trở nên quan trọng hơn. Vị trí dẫn đầu về công nghệ của Châu Âu đã có từ lâu và sức mạnh kinh tế tương đối của nước này đang suy giảm nhanh chóng, nhưng rất ít quốc gia, có thể cung cấp một loại tiền tệ ổn định trên toàn cầu. Vào thời điểm mà căng thẳng địa chính trị đang gia tăng, vị thế quốc tế của đồng euro không phải là một thành tựu tầm thường.