Xung đột công nghệ mới làm lu mờ thỏa thuận Mỹ - Trung

Sự kiện đầu tiên liên quan đến chiến dịch thành công của Washington, để đưa Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) xây dựng nhà máy chế tạo chất bán dẫn tiên tiến trị giá 12 tỷ USD tại Mỹ. Hoạt động này sẽ có những người mua độc quyền, bao gồm cả quân đội Mỹ. Sự kiện thứ hai là việc thay đổi quy tắc kiểm soát xuất khẩu của Mỹ nhằm ngăn chặn các nhà sản xuất nước ngoài cung cấp cho Huawei, nhà sản xuất điện thoại truyền thông Trung Quốc, với vi mạch và những thứ khác, nếu việc sản xuất các mặt hàng này sử dụng công nghệ của Mỹ, bao gồm cả thiết bị sản xuất, thiết kế hoặc phần mềm.

Các công ty công nghệ của Mỹ đã đầu tư rất nhiều vào Đài Loan, đặc biệt là từ năm 1979, khi Mỹ công nhận nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa về mặt ngoại giao, và Washington bắt đầu xây dựng mối quan hệ chiến lược đặc biệt với Đài Loan. Trong nhiều thập kỷ, Đài Loan là một điểm nóng của đổi mới và sản xuất chất bán dẫn, cũng như một nơi trú ẩn an toàn cho các công ty công nghệ nước ngoài có thể hoạt động ngoài tầm với của chính quyền Trung Quốc. TSMC sau đó trở thành xưởng đúc vi mạch cho các công ty bán dẫn thế giới, hầu hết là Mỹ, bao gồm Nvidia, Broadcom, Qualcomm, Marvell và AMD. Các công ty Mỹ chiếm phần lớn áp đảo trong kinh doanh của TSMC, và khách hàng cuối cùng của các vi mạch do TSMC sản xuất bao gồm quân đội Mỹ, dựa trên các chip lập trình TSMC cho các hệ thống vũ khí và hệ thống dẫn đường, bao gồm cả các máy bay chiến đấu F35 Strike sử dụng.

Nhưng khách hàng tăng trưởng nhanh nhất của TSMC là Huawei và điều này đã trở thành một vấn đề. Chẳng hạn, dòng chảy kinh doanh, con người và công nghệ giữa TSMC và công ty con HiSilicon của Huawei đã làm dấy lên lo ngại rằng Trung Quốc đang xâm nhập TSMC để phá hoại hoặc xâm phạm các chip do Mỹ ràng buộc hoặc ít nhất là đánh cắp sở hữu trí tuệ và công nghệ quan trọng. Trên hết, đại dịch Covid-19 đã tăng tốc các nỗ lực, đang được tiến hành, để giảm sự phụ thuộc quá mức vào chuỗi cung ứng có trụ sở tại châu Á. Do đó, việc tái bảo vệ nhà máy bán dẫn trị giá 12 tỷ USD của TSMC đối với Mỹ, chủ yếu vì lý do an ninh quốc gia, đại diện cho một dự án nguồn và là con số đầu tiên trong nhiều dự án như vậy. Và có một cột mốc khác: Chính phủ Mỹ sẽ chi trả mạnh mẽ để trợ cấp cho nhà máy mới của TSMC.

Song song với chiến dịch tái bảo vệ, một cơ quan chính phủ khác của Mỹ là Cục Công nghiệp và An ninh (BIS), đã nâng cao quy tắc về cái gọi là quy tắc sản phẩm trực tiếp của nước ngoài, sẽ yêu cầu các công ty nước ngoài phải có giấy phép trước khi bán thành phẩm, ví dụ, nếu quy trình sản xuất liên quan đến phần mềm, thiết kế, dụng cụ hoặc thiết bị sản xuất của Mỹ. Động thái này được nhắm trực tiếp vào TSMC, nhà cung cấp vi mạch quan trọng cho HiSilicon. Động thái này cũng nhằm mục đích đóng lỗ hổng pháp lý trong các quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, cho phép các công ty Mỹ và các công ty nước ngoài khác tiếp tục bán cho Huawei bằng cách phân bổ lại chi phí cho các đơn vị ở nước ngoài để vượt qua ngưỡng kiểm soát công nghệ của Mỹ.

Như một biện pháp trả đũa, Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ đưa ra một danh sách các thực thể không đáng tin cậy trên mạng có thể bao gồm các công ty như Cisco, Qualcomm và Apple của Mỹ. Các hành động được cho là sẽ được thực hiện đối với các công ty trong danh sách đen bao gồm điều tra, kiểm toán và hạn chế bán hàng và hoạt động. Kịch bản này diễn ra vào năm 2018, sau khi Micron, một công ty Mỹ, đã đệ đơn kiện dân sự tại Mỹ chống lại UMC, một công ty bán dẫn Đài Loan, vì vi phạm bằng sáng chế và chuyển giao công nghệ cho Fujian Jinhua, một nhà sản xuất vi mạch Trung Quốc.

Do kết quả của vụ kiện, Chính phủ Mỹ đã đưa Fujian Jinhua vào danh sách các thực thể bị hạn chế. Sau đó, một tòa án Trung Quốc đã ban hành lệnh cấm bán chip Micron tại Trung Quốc với lý do vi phạm bằng sáng chế công nghệ của Fujian Jinhua. Trái ngược với các mối đe dọa trước đây của Bắc Kinh về các thực thể không đáng tin cậy, điều này đã khiến các hiệp hội thương mại và doanh nghiệp Mỹ gây áp lực buộc Washington phải lùi lại những hạn chế của mình, lần này mọi chuyện lại khác.

Sự xung đột công nghệ Mỹ - Trung đặt ra các rủi ro mới giữa hai đối thủ. TSMC là bằng chứng cho điều này: ngay cả khi đã thông qua Washington, họ đang giải quyết các yêu cầu lặp đi lặp lại của Bắc Kinh để chuyển khả năng sản xuất tiên tiến nhất của mình sang Trung Quốc, đến một trong những nơi sản xuất ở Nam Kinh, nơi hiện đang sản xuất chip 16 nanomet. Cơ sở mới ở bang Arizona của Mỹ sẽ sản xuất chip 5 nanomet, là thế hệ đi trước nhà máy Nam Kinh. Huawei đang chuyển sang các nhà cung cấp tiềm năng khác, ví dụ như STMicroelectronics, công ty Pháp - Ý sản xuất chip tiên tiến. Các nhà hoạch định chính sách của Pháp và Ý và các giám đốc điều hành của công ty STMicro có thể bị chèn ép giữa Bắc Kinh và Washington. Tất cả những diễn biến này sẽ đẩy nhanh sự căng thẳng Mỹ - Trung và những vấn đề này lớn hơn nhiều so với một thỏa thuận thương mại.