Xu hướng hợp tác mới về đầu tư năng lượng tại Việt Nam

Phát triển năng lượng bền vững: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp

Ngày 21/8, tại TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm Xúc tiến thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp cùng Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) tổ chức Hội nghị “Hợp tác phát triển dự án/công trình năng lượng: Chuyển biến, xu hướng và đề xuất cho doanh nghiệp”.

Hội nghị nằm trong khuôn khổ chuỗi sự kiện Quản trị Pháp lý doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh 2025 (LMS 2025 - Legal Management Series 2025), thu hút hơn 200 đại biểu đến từ các doanh nghiệp, chuyên gia, luật sư tư vấn hoạt động trong lĩnh vực năng lượng.

Phát biểu tại sự kiện, ông Trần Phú Lữ, Giám đốc ITPC, nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển năng lượng trong định hướng xây dựng TP. Hồ Chí Minh trở thành đô thị toàn cầu, thông minh và bền vững. Theo ông Trần Phú Lữ, năng lượng là một trong hai trụ cột chiến lược song hành cùng chuyển đổi số. Để hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo COP26, Việt Nam đang đẩy mạnh thu hút đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Ông Trần Phú Lữ cho biết, hệ thống pháp lý về năng lượng đang từng bước hoàn thiện nhằm tháo gỡ các vướng mắc, tạo hành lang pháp lý khả thi cho hoạt động điện lực. Đây là tín hiệu tích cực nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức cho doanh nghiệp, buộc họ phải thường xuyên cập nhật thông tin, nâng cao kiến thức và xây dựng chiến lược kiểm soát phù hợp để phát triển bền vững.

Chia sẻ tại hội nghị, ông Châu Việt Bắc, Phó Giám đốc VIAC Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh, cho biết, các tranh chấp có yếu tố năng lượng đang gia tăng trong giai đoạn 2023-2024. Những tranh chấp này thường rất phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về kỹ thuật và công nghệ, đồng thời liên quan đến nhiều bên trong và ngoài nước. Ông đánh giá nguyên nhân chủ yếu đến từ sự quan tâm ngày càng lớn của doanh nghiệp đối với lĩnh vực năng lượng và việc thí điểm các mô hình đầu tư mới.

Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn còn gặp nhiều trở ngại do hạ tầng kỹ thuật chưa phát triển đầy đủ cùng khung pháp lý chưa đồng bộ. Ông Châu Việt Bắc kỳ vọng, các phiên thảo luận tại hội nghị sẽ giúp cộng đồng doanh nghiệp tìm ra giải pháp phù hợp với năng lực thực tiễn và nâng cao khả năng tuân thủ pháp luật trong đầu tư, kinh doanh ngành năng lượng.

Trong phần tham luận, ông Phạm Đăng An, Phó Tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group kiêm Giám đốc VP Carbon - trình bày về “Thực trạng doanh nghiệp Việt Nam trong ngành năng lượng”. Ông Phạm Đăng An cảnh báo, từ năm 2026, khi cơ chế Thuế Biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) chính thức có hiệu lực, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ phải chịu thuế carbon. Nếu không kịp thời thích ứng, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ông Phạm Đăng An chỉ ra 3 áp lực lớn đang tác động lên ngành năng lượng: Nhu cầu thị trường tăng nhanh, yêu cầu mở rộng công suất theo Quy hoạch điện VIII, cùng sức ép từ các chính sách trong nước và quốc tế. Dù vậy, ông An cho rằng, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi linh hoạt, triển khai các mô hình kinh doanh sáng tạo, tận dụng xu hướng phát triển bền vững nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

Chuyên gia gợi ý mô hình đầu tư mới, quản trị hiệu quả

Hội nghị “Hợp tác phát triển dự án năng lượng” vừa diễn ra với hai phiên làm việc chuyên sâu, tập trung phân tích các mô hình hợp tác trong phát triển công trình năng lượng và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn về liên doanh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Phiên làm việc thứ nhất xoay quanh các phương thức hợp tác phổ biến như hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC), mô hình vận hành và bảo dưỡng (O&M), cùng hoạt động sáp nhập - mua lại (M&A) trong ngành năng lượng.

Ông Théo Millet, Cố vấn cấp cao TWL Law Group cho rằng, mô hình mua bán điện trực tiếp (DPPA) đang mở ra triển vọng mới, đặc biệt khi Chính phủ ban hành Nghị định 57/2025/NĐ-CP, tạo hành lang pháp lý cho giao dịch điện linh hoạt, minh bạch và thân thiện với môi trường, phù hợp với nhóm doanh nghiệp FDI năng động.

Ngoài ra, thị trường phụ trợ như tín chỉ carbon và chứng chỉ năng lượng cũng được xem là công cụ hỗ trợ đắc lực, không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ các cam kết quốc tế như Net Zero và CBAM của EU, mà còn có thể tạo ra nguồn thu bổ sung, gia tăng hiệu quả kinh doanh. Mô hình công ty chuyên trách vận hành đường dây truyền tải riêng cũng được đề xuất như giải pháp tối ưu giúp doanh nghiệp sản xuất tháo gỡ khó khăn trong chuyển đổi xanh.

Về hoạt động M&A (mua bán và sáp nhập) trong lĩnh vực năng lượng, TS. Luật sư Nguyễn Quốc Vinh (Công ty Luật Scientia, Trọng tài viên VIAC) nhận định, nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh sẽ thúc đẩy nhiều thương vụ M&A mới. Ông nhấn mạnh, doanh nghiệp nước ngoài có thể tận dụng hình thức này để vượt qua những rào cản về thủ tục hành chính, nhờ liên kết với đối tác địa phương. Tuy nhiên, ông lưu ý việc thẩm định xã hội cần được cân bằng với thẩm định tài chính và pháp lý để đảm bảo tính bền vững và giảm thiểu rủi ro trong dự án. Thành công của M&A phụ thuộc rất lớn vào sự chuẩn bị kỹ lưỡng của doanh nghiệp cũng như môi trường pháp lý ổn định và chính sách tài chính hấp dẫn từ Chính phủ.

Phiên làm việc thứ hai tập trung thảo luận về “Mô hình liên doanh trong đầu tư và vận hành dự án năng lượng. Luật sư Nguyễn Tuấn Phát (Asia Clean Capital Việt Nam) - nhấn mạnh, liên doanh chỉ vận hành bền vững khi các bên tham gia chia sẻ lợi ích và phân bổ rủi ro minh bạch, công bằng.

Tuy nhiên, các dự án năng lượng lớn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, đặc biệt khi có sự thay đổi chính sách, dễ gây tranh chấp nội bộ hoặc tranh chấp đầu tư quốc tế. Đồng thời đề xuất trọng tài và hòa giải thương mại như phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, linh hoạt, chi phí thấp, đồng thời giúp duy trì mối quan hệ hợp tác lâu dài.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Phan Dũng Nhân, BCG Energy - cho biết, mô hình liên doanh là chiến lược thiết yếu thu hút vốn quốc tế, công nghệ và chuyên môn sâu để thực hiện mục tiêu netzero năm 2050. Việt Nam cần khoảng 135 tỷ USD đầu tư năng lượng để đạt mục tiêu này, đòi hỏi mô hình liên doanh linh hoạt và hiệu quả.

Ông Dũng Nhân dẫn chứng Trung Quốc, nơi liên doanh đã góp phần thúc đẩy chuyển giao công nghệ và mở rộng thị trường. Đồng thời đề xuất Việt Nam xây dựng mô hình liên doanh riêng biệt, trong đó nhà đầu tư nội địa tận dụng ưu thế hiểu biết pháp lý, chính sách địa phương, còn nhà đầu tư nước ngoài cung cấp vốn và công nghệ hiện đại. Sự phối hợp này được xem là nền tảng quan trọng giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu năng lượng quốc gia một cách bền vững.

Các phiên thảo luận đã cung cấp và đúc rút nhiều nội dung giá trị về diễn biến, xu hướng phát triển của ngành năng lượng, đồng thời khuyến nghị doanh nghiệp về một số mô hình hợp tác khả thi khi đầu tư, kinh doanh lĩnh vực này tại Việt Nam. Ngoài ra, các chuyên gia cũng lưu ý nhiều nội dung quan trọng, khuyến nghị các giải pháp phù hợp giúp doanh nghiệp quản trị rủi ro hợp đồng, kiểm soát tranh chấp khi vận hành, phát triển các dự án năng lượng.

Hội nghị “Hợp tác phát triển dự án, công trình năng lượng” đã góp phần tạo diễn đàn quý báu để các doanh nghiệp và chuyên gia cùng nhau chia sẻ, trao đổi thông tin và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy phát triển ngành năng lượng Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ.