Xóa nhà tạm, nhà dột nát, cách làm hay từ địa phương

3 gợi mở từ tư lệnh ngành Nông nghiệp và Môi trường

Tại phiên họp lần thứ 3 Ban Chỉ đạo Trung ương triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo, tại trụ sở Chính phủ chiều 10/3, ông Đỗ Đức Duy - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cho biết, qua theo dõi, rất nhiều địa phương có nhiều cách làm hay.

Phiên họp lần thứ 3 Ban Chỉ đạo Trung ương triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước chiều 10/3. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thứ nhất, một số địa phương có điều kiện đã hỗ trợ cho địa phương khó khăn. Cụ thể như TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bắc Ninh, Đồng Nai, Hải Dương đã hỗ trợ cho nhiều tỉnh nguồn kinh phí từ ngân sách địa phương để thực hiện việc này.

Thủ tướng có nêu vấn đề là việc địa phương có điều kiện hơn hỗ trợ các địa phương khác có vướng không? Thực ra nếu làm linh hoạt thì không vướng, ví dụ địa phương này hỗ trợ địa phương khác để làm nhà cho người nghèo ở vùng thiên tai thì thông qua hội đồng nhân dân phê duyệt và hòa vào nguồn làm nhà cho chương trình.

Thứ hai, nhiều địa phương đã xây dựng đề án Hỗ trợ nhà ở chung, bằng việc lồng ghép, hưởng ứng của các chương trình mục tiêu quốc gia với nguồn vốn Trung ương hỗ trợ và nguồn vốn xã hội hóa để phê duyệt chung một đề án hội đồng nhân dân phê duyệt.

Làm như vậy rất linh hoạt, tức là đối tượng theo chương trình nào thì hưởng nguồn từ chương trình đó, còn lại là các nguồn vốn khác. Ví dụ cách làm này của Yên Bái làm rất hiệu quả, rất linh hoạt. Các địa phương cũng đã chủ động tăng mức hỗ trợ lên, không chờ Trung ương quyết định vừa rồi là 60/30 triệu đồng (xây mới/cải tạo sửa chữa nhà); nhiều địa phương đã huy động các nguồn xã hội hóa hay nguồn của địa phương để nâng mức lên là 50/25 hoặc 60/30.

Thứ ba, một số địa phương rất linh hoạt trong thực hiện chương trình, nhất là vấn đề đất đai. Hiện nay, pháp luật về đất đai đã quy định rất linh hoạt và chi tiết việc bảo đảm quỹ đất ở cho đồng bào dân tộc thiểu số, nhiều địa phương đã vận dụng linh hoạt.

Ví dụ như trong trường hợp thiên tai, hiện nay luật cho phép trong trường hợp khẩn cấp chưa nhất thiết phải đưa đất vào kế hoạch sử dụng mà có thể làm trước, sau đó cập nhật vào quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp sau.

Hay có những địa phương làm theo hướng khoán. Ví dụ như là kinh phí tỉnh phân bổ chung, huyện chịu trách nhiệm lo đất, xã chịu trách nhiệm lo nhân công mà chủ lực ở đây là dân quân, du kích, công an, thanh niên…. Cũng có địa phương phân cho mỗi cán bộ tỉnh phụ trách một xã nghèo để lo thực hiện chương trình hỗ trợ nhà ở. Đây là những cách làm hay của nhiều địa phương.

Điểm tên 2 vướng mắc; đề xuất 2 kiến nghị

Dù vậy, trong việc triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước, theo tư lệnh ngành Nông nghiệp và Môi trường, hiện vẫn còn 2 vướng mắc.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy phát biểu tại phiên họp. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thứ nhất, là giao vốn năm 2025 hiện nay phần giao chi tiết Quốc hội đã phân rồi. Đề nghị Bộ Tài chính sớm trình Thủ tướng ban hành, nhất là phần nhà cho người có công. Hiện nay nhiều hộ có công là hộ nghèo nhưng đi theo chương trình nhà ở có công nên chưa có. Hộ nghèo mà không phải người có công thì được hỗ trợ trước, hộ nghèo người có công lại phải chờ thì cũng gây ra tâm lý đối với các hộ gia đình người có công.

Thứ hai, là một số địa phương phản ánh hiện nay thiếu đất sạch, đất làm nhà ở cho hộ nghèo, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Chúng tôi xin chia sẻ khó khăn này của các địa phương, nhất là các trường hợp ở vùng miền núi, nhiều hộ nghèo hay là tách hộ. Ví dụ bố mẹ có đất mà tách ra là con cái không có đất, hay là một số trường hợp do thiên tai thì không có đất. Đây là một vấn đề khó khăn.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho hay, hiện nay trong Luật Đất đai đã quy định đầy đủ 5 vấn đề.

Thứ nhất, Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm đất ở cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo và những hộ thậm chí trước đây có đất rồi nhưng nay ví dụ thừa kế cho con rồi nên thiếu thì vẫn được hỗ trợ tiếp.

Thứ hai, là miễn tiền sử dụng đất đối với hộ nghèo dân tộc thiểu số, sống ở địa bàn đặc biệt khó khăn. Các trường hợp này nếu có quỹ đất giao cho bà con thì không lo vấn đề kinh phí vì thuộc chính sách và tiền sử dụng đất.

Thứ ba, Luật giao cho hội đồng nhân dân được ban hành chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số, tức là tùy theo điều kiện địa phương có thể quy định những chính sách thông thoáng hơn, thuận lợi hơn, không bị vướng và hoàn toàn thuộc thẩm quyền của hội đồng nhân dân tỉnh.

Trường hợp nếu phải thu hồi bồi thường, hỗ trợ tái định cư để có quỹ đất hỗ trợ cho hộ nghèo thì tiền bồi thường hỗ trợ tái định cư được lấy từ ngân sách nhà nước, ngân sách địa phương nên cũng không bị vướng.

Trường hợp khẩn cấp, cấp bách như thiên tai thì có thể thực hiện giải phóng mặt bằng giao quỹ đất để xây nhà trước, sau đó cập nhật bổ sung vào kế hoạch sử dụng đất cấp huyện sau, cũng không bị vướng. Vấn đề hoàn toàn thuộc thẩm quyền của địa phương nên có thể giải quyết rất linh hoạt.

“Chúng tôi cũng đề nghị nên lựa chọn theo hướng xem xét ghép vào các khu dân cư có sẵn chứ tìm các quỹ đất mới quy mô lớn để bố trí cho nhiều hộ ở miền núi là hết sức khó khăn. Nên vận động bà con, những người có đất ở trong khu dân cư có sẵn chia sẻ cho các hộ nghèo khác. Cách làm này một số địa phương như Lào Cai, Yên Bái, Sơn La làm rất tốt, các địa phương khác có thể tham khảo kinh nghiệm”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy chia sẻ.

Đồng thời, Bộ trưởng cũng đưa ra 2 kiến nghị đề xuất trong việc triển khai chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước.

Thứ nhất, đề nghị Bộ Tài chính sớm báo cáo theo hướng chi tiết vì đã có kế hoạch rồi.

Thứ hai, liên quan đến vấn đề giải quyết đất để có quỹ đất làm nhà ở cho hộ nghèo ở các địa phương, đề nghị các địa phương hết sức chủ động. Ngoài ra, cách thức phê duyệt đề án chung theo hướng tích hợp các nguồn vốn của chương trình như một số địa phương làm chúng tôi thấy rất hay. Những địa phương mà khối lượng lớn có thể làm theo hướng này để trình đề án của hội đồng nhân dân tỉnh và tích hợp các nguồn lực vào làm, sẽ rất bài bản và hiệu quả.