Xây dựng văn hoá, con người trở thành nền tảng tinh thần, động lực phát triển

Phát huy giá trị văn hóa là một trong những nhiệm vụ trọng tâm

Nhìn lại chặng đường 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, bằng sự nỗ lực và phấn đấu không ngừng, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đã đạt được nhiều kết quả rất đáng khích lệ trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó phải kể đến những thành tựu về văn hóa.

Xác định tầm quan trọng của văn hoá, nguyên Tổng thư ký Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), ông Federico Mayor Zaragoza nhấn mạnh: “Trong mọi xã hội ngày nay, bất luận ở trình độ phát triển kinh tế nào hoặc theo xu hướng chính trị nào, văn hóa và phát triển là hai mặt gắn liền với nhau. Hễ nước nào tự đặt ra cho mình mục tiêu phát triển kinh tế mà tách rời môi trường văn hóa thì nhất định sẽ xảy ra những mất cân đối nghiêm trọng cả về mặt kinh tế lẫn văn hóa và tiềm năng sáng tạo của nước ấy sẽ bị suy yếu rất nhiều.

Nếu như trước đây, nhiệm vụ xây dựng, phát triển văn hóa hướng đến mục tiêu gìn giữ, lan tỏa giá trị, bản sắc dân tộc độc đáo với không ngừng tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; xây dựng, phát triển văn hóa để chấn hưng sự xuống cấp về đạo đức xã hội, văn hóa được xem là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực của sự phát triển; thì hiện nay, bên cạnh những sứ mệnh, mục tiêu đó, nhận thức về văn hóa ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn, vai trò, chức năng của văn hóa được xem xét ở nhiều chiều cạnh, góc độ với mối tương quan với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, phát triển con người. Trong mối quan hệ với kinh tế, văn hóa được xem là nguồn lực nội sinh, là “sức mạnh mềm” (thuật ngữ lần đầu tiên xuất hiện trong Nghị quyết) để thúc đẩy quá trình phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Phát huy giá trị văn hóa Việt Nam là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, Nhà nước ta và toàn xã hội. Điều này càng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, cũng như tác động mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông mới, khiến thế giới trở thành ngôi làng toàn cầu và vì thế, quốc gia nào không giữ được bản sắc thì không những bị hòa tan trong thế giới rộng lớn mà còn có nguy cơ mất nước vì “mất văn hóa là mất tất cả”. Trong khi đó, những quốc gia nào biết tận dụng lợi thế văn hóa của mình sẽ tạo nên dấu ấn riêng, giá trị so sánh trong phát triển bền vững đất nước.

Trong bối cảnh nguồn tài nguyên thiên nhiên khoáng sản ngày càng cạn kiệt thì việc phát huy nguồn lực văn hóa, con người có ý nghĩa quan trọng, bởi đây là nguồn “tài nguyên” đặc biệt có thể tái tạo và không ngừng tạo ra những sản phẩm mới có giá trị với hàm lượng trí tuệ cao. Việt Nam có nguồn tài nguyên văn hóa dồi dào kết tinh ở trí tuệ, phẩm chất, tài năng, sức sáng tạo của các thế hệ trong lịch sử.

Để gia tăng “sức mạnh mềm” văn hóa, gắn văn hóa với phát triển kinh tế thông qua đẩy mạnh phát triển du lịch, dịch vụ, Nghị quyết nhấn mạnh một trong những nhiệm vụ quan trọng trong chính sách phát triển văn hóa trong hiện tại và những năm tiếp theo là: “Gắn phát triển văn hóa với phát triển du lịch, phấn đấu đưa du lịch thành một ngành kinh tế mũi nhọn”. 

Nghị quyết nhấn mạnh và khẳng định quan điểm phát triển ngành công nghiệp văn hóa (một quan điểm mới về văn hóa được đề ra tại Hội nghị Trung ương 9 khóa XI năm 2014 với yêu cầu mới đặt ra, đó là “khẩn trương triển khai phát triển có trọng tâm, trọng điểm ngành công nghiệp văn hóa và dịch vụ văn hóa trên cơ sở xác định và phát huy sức mạnh mềm của văn hoá Việt Nam, vận dụng có hiệu quả các giá trị và thành tựu mới của văn hoá, khoa học, kỹ thuật, công nghệ của thế giới”.

Như vậy, để khai thác, phát huy hiệu quả giá trị, tiềm năng, thế mạnh của văn hóa Việt Nam cần thực hiện tốt mối quan hệ hài hòa giữa phát triển văn hóa với phát triển kinh tế, gắn văn hóa với phát triển du lịch, dịch vụ cũng như giới thiệu, quảng bá văn hóa ra thế giới thông qua những sản phẩm của ngành công nghiệp văn hóa. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm cần được thực hiện một cách đồng bộ, hiệu quả trong bối cảnh hiện nay nhằm gia tăng “sức mạnh mềm” văn hóa trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Văn hoá là điểm tựa tinh thần, là mục tiêu, là khát vọng cao đẹp

Nếu như trước đây, nhiệm vụ xây dựng, phát triển văn hóa hướng đến mục tiêu gìn giữ, lan tỏa giá trị, bản sắc dân tộc độc đáo với không ngừng tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; xây dựng, phát triển văn hóa để chấn hưng sự xuống cấp về đạo đức xã hội, văn hóa được xem là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực của sự phát triển; thì hiện nay, bên cạnh những sứ mệnh, mục tiêu đó, nhận thức về văn hóa ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn, vai trò, chức năng của văn hóa được xem xét ở nhiều chiều cạnh, góc độ với mối tương quan với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, phát triển con người.

Bên cạnh nhiệm vụ, mục tiêu phát huy giá trị văn hóa Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nghị quyết Đại hội XIII cũng đặc biệt nhấn mạnh quan điểm nhất quán phải “gìn giữ tài nguyên văn hóa cho các thế hệ mai sau”, đảm bảo sự phát triển bền vững mang tính liên tục, lâu dài.

Để hiện thực hóa khát vọng xây dựng nước Việt Nam cường thịnh hay như mong ước, khát vọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”, “xứng đáng với các cường quốc, năm châu”, việc khơi dậy ý chí, tinh thần, truyền thống văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam được xem là một mệnh lệnh thiêng liêng, là tiếng gọi giục giã, thôi thúc của Đảng, Nhà nước với mỗi người, phải ý thức rõ hơn quyền hạn, trách nhiệm của bản thân đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, truyền thống, sức mạnh văn hóa cần được khai thác, phát huy mạnh mẽ hơn nữa để đất nước phát triển nhanh và bền vững. Văn hóa phải góp phần duy trì sự ổn định xã hội, điều tiết các mối quan hệ, giảm bớt những xung đột bất đồng; là điểm tựa tinh thần, là mục tiêu, là khát vọng cao đẹp mà con người muốn vươn tới, bởi bản chất của văn hóa là nhân văn, hướng thiện, hướng con người đến những giá trị cao quý.

Để thực hiện tốt tinh thần đó, một trong 6 nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII được Đảng ta xác định là: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế; có chính sách cụ thể phát triển văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số; thực hiện tốt chính sách xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con người, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Việt Nam”. Đây là một trong những nhiệm vụ hết sức nặng nề, cần quyết tâm cao với những giải pháp đồng bộ và thể hiện rõ trách nhiệm chính trị của mỗi cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp và từng cán bộ, đảng viên trong triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Nhận thức sâu sắc nhiệm vụ cần thiết phải bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống theo đường lối của Đảng “xây dựng và phát triển văn hóa là sự nghiệp của toàn dân”, Đảng bộ và nhân dân địa phương, tiếp tục quán triệt, thực hiện sự chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, của Cấp ủy về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, bảo tồn phát huy các giá trị truyền thống trong thời kỳ đổi mới, hội nhập của đất nước bằng những hành động cụ thể, thiết thực.

Để khẳng định và phát huy vai trò của văn hóa trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, Nghị Quyết Đại hội XIII đề ra nhiệm vụ, cần “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”. Đây là một trong những nội dung mới trong công tác phát triển văn hóa. Sinh thời, Bác Hồ đã dạy: “Phải làm sao cho văn hóa thấm sâu vào tâm lý quốc dân”. Điều đó có nghĩa, văn hóa phải trở thành nhận thức, tình cảm, ý chí, động cơ hành động của mọi người trong xã hội. Văn hóa và con người phải là một; văn hóa cùng với chính trị, kinh tế cũng như các lĩnh vực khác phải đồng hành để có được “năng lực nội sinh”, “nền tảng tinh thần vững chắc” cho phát triển. Chỉ có như vậy, sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh”, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa mới thành hiện thực.