Việt Nam - Nhật Bản: Đầu tư cho tri thức, kiến tạo nền tảng bền vững

Hành trình phát triển Việt Nam

Tại buổi họp báo giữa kỳ tài khoá 2025 của Văn phòng Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) Việt Nam diễn ra ngày 8/10 tại Hà Nội, đại diện phía Nhật Bản đã chia sẻ về định hướng hợp tác trong giai đoạn tới, với trọng tâm là phát triển nguồn nhân lực, đổi mới sáng tạo và hỗ trợ Việt Nam thực hiện các mục tiêu cải cách.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, hợp tác quốc tế đang dần chuyển từ “hỗ trợ vật chất” sang “đồng hành chiến lược”, tập trung vào cải cách thể chế, chuyển đổi số và phát triển khu vực tư nhân. Trong đó, mối quan hệ Việt Nam - Nhật Bản tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng, góp phần hình thành hệ sinh thái tri thức, đổi mới sáng tạo và quản trị hiện đại.

Đây không chỉ là sự thay đổi về hướng đi, mà còn là bước tiến trong tư duy phát triển, từ việc nhận vốn sang tiếp thu tri thức và kinh nghiệm quản trị.

Phát biểu tại buổi họp báo ngày 8/10 tại Hà Nội, ông Kobayashi Yosuke, Trưởng Đại diện Văn phòng JICA Việt Nam nhấn mạnh: "Mối quan hệ tin cậy và gắn bó lâu dài giữa hai dân tộc chính là nền tảng cho mọi chương trình hợp tác phát triển giữa Việt Nam và Nhật Bản không chỉ là dòng vốn, mà còn là sự sẻ chia về tri thức và con người".

Trong năm 2025, nhiều dự án trọng điểm được đưa vào triển khai trên các lĩnh vực từ hạ tầng, công nghệ cho đến đào tạo nguồn nhân lực. Nổi bật trong số đó là Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, được xem là một trong những công trình quy mô lớn nhất Đông Nam Á, cùng với đập SABO đầu tiên tại Sơn La nhằm ngăn chặn sạt lở và bảo vệ an toàn cho người dân vùng núi phía Bắc. Những dự án này cho thấy một hướng tiếp cận mới trong hợp tác phát triển, khi việc đầu tư vào hạ tầng không chỉ dừng lại ở giải pháp kỹ thuật, mà còn hướng tới xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho các địa phương.

Song song với các dự án hạ tầng, hợp tác trong lĩnh vực đào tạo nhân lực công nghệ cao đang dần trở thành trọng tâm. Các chương trình như ngành bán dẫn tại Trường Đại học Việt - Nhật hay khóa học trí tuệ nhân tạo “Global Consumer Intelligence” tại Đại học Bách Khoa Hà Nội đã thu hút sự quan tâm của hàng nghìn sinh viên, thể hiện nhu cầu cấp thiết về nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ chuyển đổi số.

Cùng với công nghệ, những sáng kiến trong y tế, giáo dục và phát triển doanh nghiệp cũng được mở rộng. Nhiều hoạt động thiết thực đã được triển khai như đào tạo điều dưỡng lão khoa tại Bệnh viện Bạch Mai, xây dựng mô hình giáo dục mầm non kiểu Nhật, hay chương trình “Keieijuku” giúp hơn một nghìn nhà quản lý Việt Nam trau dồi kỹ năng lãnh đạo và vận hành doanh nghiệp.

Những nỗ lực đó cho thấy xu hướng hợp tác giữa hai nước đang chuyển mình rõ rệt, từ việc chú trọng vào các công trình hạ tầng sang đầu tư cho con người. Đây chính là hướng đi bền vững, khi tri thức, kỹ năng và đổi mới sáng tạo trở thành nền tảng quan trọng cho sự phát triển lâu dài của xã hội.

Từ góc nhìn kinh tế phát triển, sự thay đổi này phản ánh đúng yêu cầu của giai đoạn hội nhập sâu rộng hiện nay. Tăng trưởng không thể chỉ dựa vào vốn đầu tư hay những công trình vật chất, mà phải bắt đầu từ năng lực của con người. Việt Nam đang từng bước khẳng định rằng, trên hành trình hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao, tri thức chính là nguồn vốn quý giá nhất, mang lại giá trị bền vững cho tương lai.

Chuyển đổi số và phát triển doanh nghiệp tư nhân

Từ nền tảng hợp tác phát triển con người và tri thức, Việt Nam đang tiến thêm một bước trong chiến lược phát triển quốc gia: chuyển trọng tâm sang cải cách thể chế, chuyển đổi số và thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân. Nếu trước đây, hợp tác quốc tế chủ yếu gắn với những dự án hạ tầng quy mô lớn, thì nay, hướng đi mới đặt trọng tâm vào xây dựng năng lực nội sinh,  yếu tố quyết định năng suất và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

Theo các chuyên gia, việc chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cùng thể chế minh bạch không chỉ giúp tăng năng suất lao động mà còn mở rộng cơ hội để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các nhà quan sát cho rằng: “Khi các chương trình hợp tác chuyển trọng tâm sang đào tạo, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, Việt Nam sẽ có thêm năng lực tự thân để dẫn dắt quá trình tăng trưởng.”

Song song đó, hợp tác tài chính cũng được mở rộng theo hướng bao trùm và bền vững hơn, tiêu biểu là các gói hỗ trợ dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ, nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và mở rộng cơ hội tiếp cận vốn. Đây được xem là điểm mới đáng chú ý, phản ánh tư duy phát triển kinh tế gắn liền với tiến bộ xã hội.

Việc sắp xếp lại mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng là một bước đi quan trọng, có thể tác động đến tiến độ triển khai và giải ngân vốn vay ưu đãi trong ngắn hạn. Tuy nhiên, giới chuyên môn nhận định cải cách này sẽ tạo lợi thế lâu dài, giúp bộ máy hành chính trở nên tinh gọn, minh bạch và hiệu quả hơn, từ đó tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư quốc tế.

Giới chuyên gia cho rằng, hướng đi mới của Việt Nam thể hiện sự chuyển dịch từ “xây dựng công trình” sang “xây dựng năng lực”. Tri thức, quản trị và con người đang trở thành nguồn vốn bền vững nhất cho quá trình phát triển. Thay vì chỉ trông chờ vào dòng vốn hỗ trợ, Việt Nam đang từng bước hình thành mô hình hợp tác mang tính đối tác, cùng chia sẻ kinh nghiệm, cùng học hỏi và cùng kiến tạo tương lai.