Việt Nam đứng đầu thế giới về sự tôn trọng nghề giáo

Năng lực chuyển đổi số của giáo viên Việt Nam là “điểm sáng”

Theo thông tin từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), kết quả Khảo sát quốc tế về Dạy và Học (TALIS) chu kì 2024 đã chính thức được công bố, với sự tham gia của 55 quốc gia và vùng lãnh thổ. Việt Nam là một trong những quốc gia được OECD nêu tên tại Lễ công bố kết quả, được ghi nhận là hình mẫu về tỉ lệ và hiệu quả tham gia khảo sát.

Khảo sát TALIS 2024 được OECD triển khai nhằm cung cấp bằng chứng so sánh quốc tế về đội ngũ giáo viên và hiệu trưởng trung học cơ sở, qua đó phản ánh đặc điểm, quan điểm và kinh nghiệm nghề nghiệp của đội ngũ nhà giáo trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông và chuyển đổi số.

Tiếp nối chu kì 2018, Việt Nam tiếp tục tham gia với mẫu đại diện toàn quốc gồm 202 cơ sở giáo dục thuộc 58 tỉnh, thành phố, 202 hiệu trưởng và 4.410 giáo viên. Toàn bộ quy trình được thực hiện trên máy tính theo tiêu chuẩn kĩ thuật và bảo mật nghiêm ngặt của OECD, đảm bảo kết quả khách quan và đáng tin cậy.

Kết quả TALIS 2024 cho thấy, giáo viên Việt Nam có tuổi trung bình 42 tuổi, thấp hơn mức trung bình của OECD là 45 tuổi; 70% là nữ và 91% có hợp đồng lâu dài. Đội ngũ nhà giáo Việt Nam được đánh giá là trẻ, nhiệt huyết, có năng lực công nghệ ngày càng tốt và mức độ hài lòng nghề nghiệp cao.

Đặc biệt, 92% giáo viên Việt Nam cho rằng nghề giáo được xã hội coi trọng - tỉ lệ cao nhất trong toàn bộ các quốc gia tham gia khảo sát (trong khi mức trung bình của OECD chỉ là 22%). Cùng với đó, 87% giáo viên tin rằng ý kiến của họ được các nhà hoạch định chính sách lắng nghe và coi trọng, tăng 8% so với chu kì 2018.

Sự hài lòng nghề nghiệp ở mức rất cao: 97% giáo viên hài lòng với công việc của mình (so với OECD: 89%) và chỉ 3% giáo viên dưới 30 tuổi có ý định nghỉ việc trong 5 năm tới (OECD: 20%). 58% giáo viên hài lòng với mức lương hiện tại, cao hơn 19 điểm phần trăm so với trung bình OECD và tăng 6% so với năm 2018.

Một trong những điểm sáng đáng chú ý của TALIS 2024 là năng lực chuyển đổi số của giáo viên Việt Nam. Có tới 64% giáo viên đã sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong dạy học, đứng thứ 5 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia, cao hơn mức trung bình OECD (36%). Tuy nhiên, 71% giáo viên cho biết trường học còn thiếu cơ sở hạ tầng và công cụ kĩ thuật số cần thiết để ứng dụng AI, cao hơn đáng kể so với mức trung bình OECD (37%).

Trong số những giáo viên chưa sử dụng AI trong giảng dạy, 60% cho rằng họ chưa có đủ kiến thức và kĩ năng để ứng dụng công nghệ này (OECD: 75%). Điều đó phản ánh nhu cầu cấp thiết về đào tạo, bồi dưỡng năng lực số cho đội ngũ giáo viên trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Chính sách hỗ trợ, môi trường làm việc được chú trọng

Theo kết quả khảo sát, 95% giáo viên Việt Nam nhận thấy các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn có tác động tích cực đến giảng dạy (OECD: 55%). 96% giáo viên sư phạm đánh giá chương trình đào tạo ban đầu của họ có chất lượng cao (OECD: 75%).

Mức độ hợp tác chuyên môn cũng tăng đáng kể, khi có 69% giáo viên tham gia dạy học nhóm (tăng mạnh so với 2018), và 98% tin tưởng đồng nghiệp và hiệu trưởng của mình. Đặc biệt, 97% giáo viên “đồng ý” hoặc “hoàn toàn đồng ý” rằng hiệu trưởng có mối quan hệ chuyên môn tốt với nhân viên (OECD: 86%).

Cũng theo kết quả khảo sát, chỉ 4% giáo viên dạy trong các trường có trên 10% học sinh có nhu cầu đặc biệt, song phần lớn giáo viên cho biết họ tự tin điều chỉnh bài học để phù hợp với học sinh. Ở khía cạnh phúc lợi, các chính sách hỗ trợ và môi trường làm việc đang được chú trọng, góp phần nâng cao sự gắn bó với nghề.

Mức độ căng thẳng nghề nghiệp của giáo viên Việt Nam ở mức thấp, chỉ 4% cho biết “rất căng thẳng” trong công việc, dù 54% thừa nhận chịu áp lực về thành tích học sinh và thay đổi chương trình.

Từ các kết quả nêu trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra một số nhóm khuyến nghị chính sách quan trọng. Trong đó, phát triển năng lực số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho giáo viên: ban hành Chuẩn năng lực số của giáo viên Việt Nam; đầu tư hạ tầng công nghệ và tổ chức các chương trình bồi dưỡng linh hoạt, ngắn hạn về công nghệ giáo dục và an toàn dữ liệu.

Bên cạnh đó, thúc đẩy giáo dục hòa nhập và hỗ trợ học sinh đa dạng, lồng ghép giáo dục đặc biệt, tâm lí học đường trong đào tạo sư phạm; thiết lập mạng lưới hỗ trợ liên ngành giữa giáo viên, chuyên viên tâm lí và y tế học đường.

Củng cố hệ thống phát triển nghề nghiệp liên tục (CPD), gắn bồi dưỡng với thăng hạng và lộ trình nghề nghiệp; xây dựng quỹ hỗ trợ bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên vùng khó; công nhận tín chỉ học tập từ nhiều hình thức khác nhau.

Cùng với đó, phát huy vai trò lãnh đạo học thuật trong nhà trường: xây dựng mô hình “trường học phát triển chuyên môn”, tăng quyền tự chủ học thuật cho giáo viên chủ chốt, bồi dưỡng năng lực lãnh đạo sư phạm cho hiệu trưởng và giáo viên nòng cốt. Cải thiện điều kiện làm việc và phúc lợi nghề nghiệp: đổi mới chính sách tiền lương theo năng lực, giảm gánh nặng hành chính, tăng thời gian cho hoạt động chuyên môn; hỗ trợ tinh thần và nhà ở cho giáo viên trẻ, nhất là ở vùng nông thôn.

Ngoài ra, quản lí hiệu quả quá trình đổi mới giáo dục, thiết kế lộ trình cải cách có đánh giá tác động, tránh thay đổi dồn dập; tham vấn giáo viên trước khi ban hành chính sách mới; xây dựng hệ thống dữ liệu giáo dục thống nhất phục vụ giám sát và phản hồi từ cơ sở.

Việc triển khai đồng bộ các khuyến nghị trên được kì vọng sẽ giúp nâng cao năng lực và tính chuyên nghiệp của đội ngũ giáo viên Việt Nam, tăng mức độ hài lòng và gắn bó nghề nghiệp, củng cố niềm tin xã hội vào giáo dục và nghề giáo. Đồng thời, đây là bước quan trọng hướng tới hệ thống giáo dục linh hoạt, học tập suốt đời và lấy người học làm trung tâm.

Kết quả TALIS 2024 khẳng định vị thế tích cực của đội ngũ giáo viên Việt Nam trong khu vực, nhất quán với thành tích của học sinh Việt Nam qua các chương trình PISA 2022 và SEA-PLM 2024. Tuy nhiên, báo cáo cũng nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải đầu tư trọng tâm cho năng lực số, phát triển nghề nghiệp và quản trị thay đổi trong nhà trường.

Trong thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ chỉ đạo phân tích sâu các báo cáo TALIS 2024 để phục vụ xây dựng và điều chỉnh chính sách, tổ chức thực hiện đồng bộ ở trung ương và địa phương, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững hệ thống giáo dục Việt Nam giai đoạn 2025-2035.