Việt Nam - Australia ký hợp tác tối đa hóa tiềm năng các FTA

Ngày 3/11, tại Hà Nội, Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo tham vấn xây dựng Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA.

Hội thảo có sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân và bà Gillian Bird, Đại sứ Australia tại Việt Nam. Ngoài ra, hội thảo có sự tham dự của đại diện các Bộ, ngành, địa phương, hiệp hội ngành hàng, chuyên gia trong nước và quốc tế và đông đảo cộng đồng doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực.

Hội thảo là cơ hội để Bộ Công Thương trình bày về Đề án Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA và lắng nghe các ý kiến đóng góp đa chiều, mang tính khoa học, xây dựng đến từ các đại biểu tham dự.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, Việt Nam đã ký kết 17 FTA với trên 60 nước đối tác với đa dạng các nội dung, thỏa thuận, trong số đó có nhiều FTA thế hệ mới, bao trùm như: EVFTA, UKVFTA, CPTPP... Những năm qua, cộng đồng doanh nghiệp trong nước đã và đang tận dụng tốt những ưu đãi từ các FTA này, kết quả được thể hiện qua các số liệu về xuất nhập khẩu, đầu tư, hợp tác phát triển... Không những vậy, các FTA cũng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù vậy, trong quá trình thực thi, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp không ít thách thức. 

Chính vì vậy, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhận định, việc xây dựng, triển khai Đề án Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp thực thi FTA là bước đi chiến lược nhằm thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về nâng cao năng lực hội nhập, tạo động lực tăng trưởng thương mại và kinh tế đất nước.

Cũng theo Thứ trưởng, tại hội nghị này, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Ngoại giao Thương mại Australia sẽ ký kết Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác để tối đa hóa tiềm năng của các FTA. Biên bản là dấu mốc hợp tác quan trọng giữa hai Bộ, hai nước Việt Nam - Australia, góp phần hiện thực hóa quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam - Australia.

Cùng chia sẻ tại hội thảo, Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird cũng đánh giá rất cao tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam. Đại sứ Gillian Bird cho biết, Việt Nam đã thực thi 17FTA với 60 đối tác, đây là con số ấn tượng. Về phía Australia, Chính phủ nước này tập trung hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi từ các FTA mà hai nước Việt Nam, Australia cùng là thành viên (CPTPP, RCEP, ASEAN - Australia). Việc tận dụng tối đa những ưu đãi từ các FTA này sẽ thúc đẩy, nâng tầm quan hệ hợp tác thương mại hai nước Việt Nam - Australia.

Cũng theo bà Đại sứ, năm 2024 hai nước đã nâng tầm quan hệ lên mức cao nhất - đối tác chiến lược toàn diện, chính vì vậy, Biên bản ghi nhớ hợp tác lần này cũng góp phần thể hiện mối tin cậy chiến lược giữa hai nước trong dài hạn, là nền tảng kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, góp phần giải quyết những thách thức trên toàn cầu.

"Biên bản ghi nhớ hợp tác đánh dấu cột mốc quan trọng trong quan hệ hai nước Việt Nam - Australia, Biên bản ghi nhớ không chỉ thúc đẩy thương mại song phương mà còn giúp nông dân, doanh nghiệp  vươn ra thị trường toàn cầu, phát triển bền vững" - Đại sứ Gillian Bird chia sẻ.

Thách thức của doanh nghiệp khi thực thi FTA

Tại hội thảo, trình bày rõ hơn về Đề án Xây dựng Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên nêu rõ tình hình thực thi FTA của các doanh nghiệp trong cả nước. Theo ông Khanh, thời gian qua, cộng đồng doanh nghiệp trong cả nước đã và đang tận dụng tương đối tốt những ưu đãi từ các FTA, đặc biệt là các FTA thế hệ mới.

Dù vậy, trong quá trình thực thi và khai thác cơ hội từ các FTA, doanh nghiệp trong nước vẫn đang phải đối diện với những thách thức, vấn đề lớn như:

Thứ nhất là thiếu thông tin thị trường, khách hàng. Doanh nghiệp trong nước không có thông tin thị trường, các quy định, tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu; thiếu thông tin khách hàng…

Thứ hai, khó đáp ứng tiêu chuẩn, quy định của thị trường nhập khẩu; trong đó vấn đề đặt ra là tiêu chí xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật SPS hay phát triển bền vững…

Thứ ba, khó khăn về vốn và công nghệ. Trong vấn đề này, doanh nghiệp trong nước chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khó khăn trong tiếp cận vốn, không đủ khả năng nâng cấp công nghệ.

Thứ tư, doanh nghiệp gặp khó khăn trong xây dựng thương hiệu. Các doanh nghiệp trong nước chủ yễu vẫn gia công, chưa chú trọng hoặc chưa thể xây dựng thương hiệu…

Cuối cùng, các doanh nghiệp trong nước vẫn thiếu sự liên kết với nhau; thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý, địa phương…

Để giải quyết 5 thách thức này, ông Khanh cho rằng, 5 vấn đề này không chỉ tồn tại ở doanh nghiệp mà nó liên quan đến một chuỗi sản xuất từ điểm đầu đến điểm cuối. Vì vậy, cần sự vào cuộc của các chủ thể tham gia từ doanh nghiệp sản xuất đến doanh nghiệp xuất khẩu, nhà phân phối, địa phương, cơ quan quản lý...

Để giúp doanh nghiệp tận dụng và thực thi tốt hơn các FTA, Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ xây dựng Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp, ngành hàng tận dụng FTA.

Hệ sinh thái sẽ là một mạng lưới kết nối toàn diện giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị - từ sản xuất, chế biến, logistics, tài chính, hiệp hội đến cơ quan quản lý nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ các FTA, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy hợp tác giữa khu vực công và tư.

Mô hình này hướng đến mục tiêu hình thành văn hóa kết nối, chia sẻ thông tin, hỗ trợ lẫn nhau để tạo nền tảng giúp doanh nghiệp tận dụng hiệu quả hơn các cơ hội từ các FTA mà Việt Nam đã tham gia.

Cũng theo Phó Vụ trưởng Ngô Chung Khanh, Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA được kỳ vọng mang lại nhiều tác động tích cực cho nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao năng suất và thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, bền vững.

Mô hình quốc tế và bài học cho Việt Nam

Cũng tại hội thảo, chia sẻ về mô hình Hệ sinh thái FTA kinh nghiệm quốc tế và đề xuất cho Việt Nam, ông Colin Teo - Trưởng Nhóm đồng triển khai Chương trình Aus4Growth, Giám đốc điều hành và đối tác cho biết,  Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu về đàm phán để tận dụng được những lợi thế từ các FTA mà các bạn tham gia.

"Các bạn có mạng lưới FTA rộng khắp thế giới, chiếm 88% GDP toàn cầu. Tuy nhiên, còn nhiều thách thức để tận dụng những lợi thế từ mạng lưới FTA mà các bạn tham gia", ông Colin Teo mở đầu bài phát biểu và giới thiệu những mô hình Hệ sinh thái FTA có thể nói là tốt nhất trên thế giới, điển hình như các mô hình đến từ các quốc gia: Hàn Quốc, Singapore, Brazil, New Zealand, Peru…

Theo ông Colin Teo, mục tiêu chung của các mô hình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA trên thế giới là hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi ích của các FTA, xây dựng văn hóa kết nối và thúc đẩy hợp tác giữa các chủ thể tham gia.

Đơn cử, với Hàn Quốc, mô hình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA của Hàn Quốc tập trung vào việc tiếp nhận thông tin đến đúng doanh nghiệp vào đúng thời điểm theo cách tiết kiệm chi phí. “FTA - PASS ra mắt năm 2010 nhằm mục đích tích hợp trọn gọn với EPR của doanh nghiệp. Mô hình này giúp tiết kiệm 106 triệu USD trong 5 năm; giảm 90% thời gian xác định nguồn gốc sản phẩm; tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ các FTA của doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng 20%...” - ông Colin Teo chia sẻ.

Tại hội thảo, các đại diện đến từ các Sở ngành, doanh nghiệp, hiệp hội cũng đã tích cực trao đổi, thảo luận và đóng góp nhiều ý kiến giá trị để Đề án hiệu quả và có tính thực tiễn cao hơn.

Tiến sĩ Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội (HANOISME) đề xuất, sớm thành lập Trung tâm FTA Hà Nội để trở thành cầu nối, tư vấn về FTA và quy tắc xuất xứ giữa Bộ Công Thương, các cục liên quan và cơ quan hải quan. Qua trung tâm này, thông tin về FTA và quy tắc xuất xứ được cập nhật kịp thời, góp phần tăng tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế quan từ mức 32% hiện nay lên khoảng 55% trong năm 2026.

Bên cạnh đó, sớm hoàn thiện và số hóa quy trình cấp C/O trên nền tảng số. Mục tiêu là giảm 50% thời gian xử lý và đảm bảo 100% hồ sơ được giải quyết trực tuyến, loại bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy vào năm 2026; Xây dựng bộ chỉ số năng lực FTA cho doanh nghiệp nhằm đánh giá khả năng tiếp cận ưu đãi, quản lý hồ sơ xuất xứ, logistics và chuyển đổi xanh, từ đó phân loại doanh nghiệp theo ngành và lĩnh vực (thực phẩm, công nghiệp nhẹ, công nghiệp nặng…).

Trong khuôn khổ hội thảo, đại diện cho Bộ Công Thương Việt Nam - Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân và Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird - đại diện cho Bộ Ngoại giao Thương mại Australia đã ký kết Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác để tối đa hóa tiềm năng của các FTA. Biên bản là dấu mốc hợp tác quan trọng giữa hai Bộ, hai nước Việt Nam - Australia.