Tin Khu Vực 
Doanh nghiệp buộc phải chuẩn hóa để không “quay lại từ đầu”
Nhìn lại năm 2025, theo các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, cụm từ được nhắc nhiều nhất trong các hội thảo, khóa đào tạo và đối thoại chính sách chính là "minh bạch". Không chỉ là yêu cầu của cơ quan quản lý, mà là điều kiện tồn tại của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường ngày càng chặt chẽ.
Sản phẩm của Hợp tác xã lụa đũi Nam Cao. Ảnh: N.H
Chỉ trong thời gian ngắn, hàng loạt chính sách mới được ban hành: Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, cùng các quy định về quản lý hộ kinh doanh cá thể, xử phạt vi phạm trong xuất hóa đơn… Những thay đổi này diễn ra gần như đồng thời, khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa lúng túng trong cách thích ứng.
Song, thay vì chỉ nhìn thấy khó khăn, các chuyên gia trong ngành nhận định, đây là thời điểm để mỗi doanh nghiệp tái thiết hệ thống quản trị, chuẩn hóa sổ sách, số hóa dữ liệu, từng bước tiến vào quỹ đạo phát triển bền vững. Như cách nhiều người ví von: “Làm thủ tục thuế mà không chuẩn giống như ra sân bay nhưng thiếu giấy tờ có thể phải quay lại từ đầu”. Do đó, làm thế nào để doanh nghiệp đi qua cửa kiểm soát một cách trơn tru, không phải “xách vali quay về”.
Theo bà Nguyễn Thị Cẩm Chi, Giám đốc Khối Tư vấn Phát triển bền vững MCG Management Consulting), từ thực tế tư vấn doanh nghiệp, có hai hạn chế lớn. Một là, nhiều đơn vị vẫn có tâm lý “đối phó tạm thời”, xử lý xong cho kỳ này, để sang năm làm chỉnh chu hơn. "Năm 2026 sẽ không còn chỗ cho tư duy tạm thời. Hệ thống quản lý mới buộc doanh nghiệp phải minh bạch ngay từ đầu, không thể ‘vá lỗi’ về sau", bà Chi nhấn mạnh.
Hai là, thiếu hệ thống quản trị dựa trên dữ liệu. Trong khi đó, quản lý hiện nay vận hành trên ba trụ cột: dữ liệu, dòng tiền, tuân thủ. Thuế không còn phụ thuộc vào cảm tính cán bộ, mà dựa hoàn toàn vào hệ thống dữ liệu. Rủi ro sẽ được tự động phát hiện, vì vậy, doanh nghiệp cần minh bạch để tránh nằm trong nhóm bị giám sát.
Không minh bạch sẽ không thể đi xa
Các nền tảng quản lý thuế đang số hóa mạnh mẽ. Cá nhân có thể tự quyết toán thuế thu nhập cá nhân trên ứng dụng mobile; ngân hàng kết nối trực tiếp với cơ quan thuế; thanh toán tiền mặt trên 5 triệu đồng không được chấp nhận. Dữ liệu giữa thuế, ngân hàng, bảo hiểm, lao động được liên thông tạo hệ sinh thái quản lý thống nhất.
Bà Nguyễn Thị Cẩm Chi, Giám đốc Khối Tư vấn Phát triển bền vững MCG Management Consulting). Ảnh: N.H
Câu hỏi đặt ra cho doanh nghiệp đó là dữ liệu tài chính đã sẵn sàng để kết nối chưa? Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn vận hành dựa vào kinh nghiệm, thiếu phân tích và đo lường. Không có dữ liệu chuẩn, không thể quản trị dòng tiền. Đây cũng là lý do nhiều hồ sơ vay vốn bị từ chối dù doanh thu có nhưng dữ liệu không đạt chuẩn.
Trong chuỗi cung ứng, chỉ yêu cầu cơ bản như thống kê lao động, hợp đồng, bảo hiểm xã hội đã khiến nhiều doanh nghiệp lúng túng. Cao hơn như truy xuất nguyên liệu, ESG, minh bạch tài chính, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế… càng khó nếu nền tảng quản trị yếu.
Theo bà Cẩm Chi, Thuế thu nhập doanh nghiệp hiện áp dụng ba mức 15%, 17%, 20% thay vì 20% cố định, mở ra cơ hội giảm chi phí nếu doanh nghiệp tuân thủ tốt. Chính phủ đã ban hành Nghị định 320/2025/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành luật, thúc đẩy chuẩn hóa quy trình.
Cùng với thuế thu nhập, thuế giá trị gia tăng (VAT) cũng có nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt là cơ chế hoàn thuế. Trước đây, quy trình thường là hoàn trước, kiểm tra sau. Nhưng hiện nay, việc hoàn thuế dựa trên lịch sử tuân thủ của doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp có hồ sơ minh bạch, không vi phạm, không nợ thuế sẽ được hoàn trước, kiểm tra sau, dòng tiền về nhanh. Doanh nghiệp từng bị phạt, chậm nộp, có sai sót sẽ bị kiểm tra trước, hoàn sau, đồng nghĩa thủ tục chậm hơn, ảnh hưởng dòng tiền.
Như vậy, tuân thủ thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà trở thành một lợi thế cạnh tranh về dòng tiền, nhất là với doanh nghiệp xuất khẩu. Điều tưởng chừng chỉ là nghĩa vụ nay lại trở thành đòn bẩy tài chính thực tế.
Đáng chú ý, chính sách VAT mới đang tạo lợi thế rõ rệt cho doanh nghiệp nông nghiệp. Luật quy định đầu vào nông nghiệp được miễn VAT, nhưng chi phí phục vụ sản xuất vẫn được khấu trừ đầu vào. Đây là cơ chế hiếm, hỗ trợ đúng trọng tâm lĩnh vực vốn nhiều rủi ro và chi phí đầu kỳ lớn. Giới chuyên môn từng đặt câu hỏi cơ chế này nên được xếp dạng ưu đãi nào, nhưng điều quan trọng hơn là nó giúp doanh nghiệp nông nghiệp mạnh lên, giảm áp lực dòng tiền và thuận lợi hơn khi tham gia chuỗi liên kết.
Theo bà Cẩm Chi, các chính sách mới không nhằm tạo thêm gánh nặng, mà để chuẩn hóa thị trường, đảm bảo công bằng và thúc đẩy doanh nghiệp phát triển bền vững. Điều quan trọng là phải làm đúng ngay từ đầu. Năm 2026 sẽ là thời điểm bản lề, doanh nghiệp hoặc chuyển đổi, chuẩn hóa để vươn ra thị trường lớn, hoặc chậm thích ứng và bị bỏ lại. Minh bạch vì thế không còn là lựa chọn, mà là chìa khóa mở cánh cửa tăng trưởng.
Vì vậy, bước vào giai đoạn mới, doanh nghiệp cần chuẩn hóa kế toán, hóa đơn, dữ liệu số; quản trị dòng tiền bằng số liệu thay vì cảm tính; tuân thủ thuế để nâng sức cạnh tranh và tận dụng ưu đãi; xây dựng nền tảng minh bạch để sẵn sàng kết nối chuỗi xuất khẩu, tiếp cận vốn. Nếu hành động kịp thời, cơ hội sẽ lớn hơn thách thức. 2026 không chỉ là năm tuân thủ, mà là năm tăng tốc bằng minh bạch, quản trị và công nghệ tài chính.
Luật thuế và cơ chế quản lý mới đang định hình lại môi trường kinh doanh, buộc doanh nghiệp phải chuyển mình nhanh chóng: chuẩn hóa dữ liệu, quản trị tài chính, tuân thủ hóa đơn, chứng từ và vận hành dựa trên dòng tiền. Năm 2026 sẽ không còn là câu chuyện “làm rồi tính”, mà là thời điểm hành động bài bản để tránh rủi ro và tạo lợi thế tăng trưởng.
