Văn hóa Việt nhìn từ cuốn sách “Nước Nam một thuở”

Văn hoá Việt trải qua hàng nghìn năm có những trang sử hào hùng và vinh quang khi cố kết được nhân dân, giữ vững quyền tự chủ và xây dựng nền văn hiến dân tộc, nhưng cũng có những trang sử ảm đạm và khổ đau khi lâm vào nạn cát cứ phân tranh hoặc bị ngoại bang xâm lược và đô hộ.

Ấn phẩm cung cấp cho bạn đọc nhiều kiến thức về văn hoá Việt Nam

"Nước Nam một thuở" là cuốn sách tập hợp 38 công trình nghiên cứu, bài viết tiêu biểu bằng tiếng Pháp và 60 tranh ảnh phong phú về đất nước, con người An Nam đăng trên các Tạp chí Đông Dương, Tạp chí Viễn Á, Tuần san Đông Dương, Tập san Dân Việt Nam xuất bản từ năm 1894-1948, do Trung tâm Lưu trữ quốc gia I tuyển dịch sang tiếng Việt.

Đây là ấn bản thuộc tủ sách Lịch sử-Văn hóa, nằm trong dự án hợp tác giữa Omega Plus và Trung tâm Lưu trữ quốc gia I.

Tác giả của những bài viết này là các học giả, nhà khoa học, quan chức người Pháp và người Việt như: Louis Bezacier, Gustave Dumoutier, Cérutti, Henry Bontoux, G. Taboulet, G.Tucat, Ngô Quý Sơn, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Xuân Chữ… Họ đã khảo cứu và đưa ra những luận điểm khá tinh tế về các lĩnh vực lịch sử, văn hóa, giáo dục, các vùng đất, di tích, nhân vật lịch sử của Việt Nam thời Pháp thuộc…

Ấn phẩm chủ yếu khai thác các bài tiểu luận có chất lượng ẩn trong các hồ sơ lưu trữ, trong đó có các ấn phẩm định kỳ phát hành từ năm 1948 trở về trước… Tác giả của những công trình này là các học giả, nhà khoa học, quan chức người Pháp và người Việt như: Louis Bezacier, Gustave Dumoutier, Pierre Pasquier, Cerutti, Henry Bontoux, Paul Boudet, G. Tucat, Ngô Quý Sơn, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Xuân Chữ... Họ đã nghiên cứu kỹ lưỡng về nhiều lĩnh vực của đời sống: Văn hóa, giáo dục, du lịch, quân sự, y tế, ngành nghề truyền thống...

Các bài viết được lựa chọn và sắp xếp, hệ thống hóa theo chủ đề và trình tự thời gian. Mỗi bài viết đều có hình ảnh minh họa, ghi rõ tác giả, ký hiệu tra tìm, niên đại. Đối với những bài viết không có hình ảnh, Ban Biên soạn đã sưu tầm, bổ sung hình ảnh, đồng thời ghi rõ nguồn dẫn để cuốn sách thêm phần sinh động. Đối với tên phố và đường ở Hà Nội và Sài Gòn, cuốn sách giữ nguyên tên gốc tiếng Pháp và bổ sung tới độc giả tên gọi tương đương hiện nay.

Trong quá trình thực hiện, nhóm biên dịch đã gặp không ít khó khăn. Một số bài dịch từ chữ Hán, chữ Nôm, vốn có nhiều khái niệm trừu tượng, khó hiểu cũng như không có câu, từ tương đương trong tiếng Pháp; tác giả đồng thời là người dịch Hán-Nôm chỉ chuyển ý tóm lược, chẳng hạn như bài "Thi Hương" hay bài "Câu đối". Thêm vào đó, một số địa danh hay tên người bị tác giả người Pháp viết sai, hoặc không dấu (tiếng Việt) gây nhiều khó khăn cho người dịch.

Vẫn trong một số bài dịch từ chữ Hán, chữ Nôm, có nhiều sử tích và sự kiện lịch sử quá xa thời đại chúng ta hiện nay. Chẳng hạn, các sự kiện lịch sử, chiến tranh giữa các triều đại của Trung Hoa thể hiện trong các đề thi và bài làm của thí sinh "thi Hương" mà tác giả người Pháp đồng thời là người dịch không chú thích rõ ràng khiến người dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Việt (qua hai lần chuyển ngữ) rất khó để xác minh đúng hay sai sự kiện.