Mùa Xuân năm 1975, khi quân dân cả nước đang ào ạt tiến về giải phóng Sài Gòn trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, thì tại Biển Đông, một trận đánh khác - không kém phần quan trọng - đã diễn ra trong lặng lẽ nhưng quyết liệt: Giải phóng các đảo chiến lược thuộc quần đảo Trường Sa.

Quyết định mở Chiến dịch Trường Sa xuất phát từ nhận định sáng suốt và kịp thời của Quân ủy Trung ương và Đại tướng Võ Nguyên Giáp - người khi đó nhấn mạnh: "Biển và đại dương sẽ là nguồn tài nguyên chủ yếu của nhân loại kể từ thế kỷ 21". Câu nói ấy không chỉ thể hiện tầm nhìn xa trông rộng về địa chiến lược, mà còn chính là lời hiệu triệu hành động khẩn cấp - nếu không giành lại các đảo đang do quân đội Việt Nam Cộng hòa đóng giữ, nguy cơ rơi vào tay nước ngoài là rất lớn.

Từ sau ngày 2/4/1975, khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ thị “phải tổ chức đánh chiếm ngay Trường Sa, thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng”, chiến dịch tác chiến biển bắt đầu.

Lực lượng chủ công là Đội 1 Trung đoàn đặc công 126 (Hải quân) cùng các đơn vị đặc công nước, bộ binh, pháo binh và tàu vận tải Đoàn 125. Đoàn công tác mang mật danh C75 do Trung tá Mai Năng - người sau này được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân chỉ huy. Họ lên đường từ Đà Nẵng với ba tàu cải trang thành tàu cá, mang trong mình trọng trách đặc biệt: Đánh chiếm các đảo chiến lược đang bị chiếm giữ.

Ngày 14/4/1975, đảo Song Tử Tây - điểm đầu của chiến dịch được giải phóng chỉ sau 30 phút chiến đấu. Quân địch bị bắt sống gần như toàn bộ. Đây là bước đột phá, là bàn đạp để mở rộng ra toàn bộ quần đảo.

Trong những ngày tiếp theo, từng đảo lần lượt được giải phóng: Sơn Ca, Nam Yết, Sinh Tồn, Trường Sa, bằng các đòn đánh thần tốc, bí mật, sáng tạo và dứt khoát. Đặc biệt, lực lượng đặc công và vận tải biển đã vượt qua vô vàn thách thức: Từ địa hình xa đất liền, tình trạng thiếu vũ khí hiện đại, đến nguy cơ va chạm với các tàu chiến nước ngoài, kể cả Hạm đội 7 của Mỹ đang lăm le gần đó.

Chiến dịch kết thúc thắng lợi vào ngày 29/4/1975, chỉ một ngày trước khi Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng. Toàn bộ các đảo do Việt Nam Cộng hòa chiếm giữ trong quần đảo Trường Sa đã trở lại với đất Mẹ Việt Nam. Lá cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng tung bay giữa Biển Đông là biểu tượng của chủ quyền thiêng liêng, không thể tranh cãi.

Giải phóng Trường Sa không đơn thuần là một chiến thắng quân sự. Đó là một hành động có tính chiến lược về chủ quyền lãnh thổ, pháp lý quốc tế và an ninh biển đảo dài hạn. Từ thời điểm đó đến nay, sự hiện diện liên tục, đầy đủ và có tổ chức của lực lượng Hải quân Nhân dân Việt Nam trên các đảo là bằng chứng xác đáng cho quyền làm chủ của Việt Nam tại Trường Sa - một trong những vùng biển đảo có vị trí địa chính trị và địa kinh tế quan trọng nhất khu vực.

Ngay từ năm 1975, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương đã xác định: Giữ vững Trường Sa là giữ vững cánh cửa phía Nam của Tổ quốc. Trong bối cảnh các quốc gia xung quanh cũng đang thể hiện tham vọng chủ quyền tại Biển Đông, việc ta chủ động chiếm lĩnh, quản lý và bảo vệ Trường Sa đã kịp thời chặn đứng mọi âm mưu chiếm đoạt.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng cảnh báo: “Nếu chậm, để nước ngoài chiếm trước thì tình hình sẽ rất phức tạp”. Và thực tế, ngày 29/4/1975, chỉ vài giờ sau khi ta giành toàn bộ Trường Sa, một số tàu nước ngoài đã tiến vào khu vực đảo. Nhưng khi thấy lá cờ của Quân Giải phóng phấp phới trên các đảo, họ lặng lẽ rút lui.

Có thể nói, đây là một chiến thắng có tính “phòng ngừa chiến lược”, mà đến nay vẫn còn nguyên giá trị.