Trước nguy cơ phá sản, loạt doanh nghiệp đồ uống kiến nghị khẩn

Nỗi lo của doanh nghiệp đồ uống

Tại Hồ sơ dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu bia theo lộ trình 2026 - 2030 với mức thuế cao nhất lên tới 100%. Đứng trước những khó khăn mà doanh nghiệp ngành đồ uống có nguy cơ phải đối mặt, Hiệp hội Bia – rượu nước giải khát Việt Nam (VBA) đã có văn bản góp ý trong đó có nêu rõ hàng loạt kiến nghị.

VBA cho biết trong những năm gần đây, ngành bia cả nước sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận, thậm chí có nhà máy phải đóng cửa. VBA dẫn chứng, năm 2023, ngành đồ uống đã ghi nhận sự sụt giảm doanh số của các công ty sản xuất, kinh doanh phân phối các mặt hàng, đặc biệt là các doanh nghiệp bia, thậm chí kết quả kinh doanh âm từ vài chục tỷ tới cả trăm tỷ đồng.

Văn bản VBA góp ý về việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt gửi Bộ Tài chính

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, lợi nhuận thuần của toàn ngành sản xuất và kinh doanh đồ uống chỉ sau 1 năm kể từ khi đại dịch Covid đã giảm tới 67%. Đến nay, mặc dù đã có những bước phục hồi nhất định nhưng công suất sản xuất của toàn ngành vẫn ở mức dưới 80% so với năng lực.

VBA cho biết, hiện một số doanh nghiệp đã ghi nhận kết quả kinh doanh âm như Sabeco và AB Inbev khi lỗ lần lượt 17 tỷ đồng và 170 tỷ đồng.

Đối với HEINEKEN Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của hãng tại Việt Nam đã chứng kiến sự sụt giảm hai con số trong năm 2023. Cùng với đó, Halico liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay. Đến cuối năm 2023, Halico đã lỗ quý thứ 27 liên tiếp, luỹ kế lên đến 457,7 tỷ đồng. Các doanh nghiệp rượu nhập khẩu cũng không nằm ngoài quy luật sụt giảm, khó khăn dẫn đến việc phải tái cấu trúc, cắt giảm nhân viên, thu hẹp văn phòng. Hiện chỉ số tồn khó toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 2022. Quý II/2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128,9%.

Không chỉ chứng kiến sự "tụt dốc" về tăng trưởng, theo VBA, ngành đồ uống là mặt hàng còn phải chịu nhiều hạn chế ít nhất từ 4 Luật lớn: Luật Phòng chống tác hại rượu bia; Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt; Luật Thương mại; Luật Quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường. Trong khi đó, các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế giá trị gia tăng không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

“Nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng sau đại dịch. Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô... Kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp", văn bản VBA nêu.

Theo đó, những quy định liên quan đến xử lý vi phạm nồng độ cồn khiến các doanh nghiệp ngành rượu, bia giảm sút sản lượng, doanh thu, ngân sách. Cùng đó, giá nguyên liệu đầu vào đối với ngành sản xuất đồ uống tăng cao từ 15%-30%, nhất là nguyên liệu đầu vào chiếm tỉ trọng lớn trong giá thành sản xuất tăng khoảng 30-40% so với mức giá bình quân năm 2022.

Cũng theo VBA, doanh nghiệp rượu còn phải đối mặt với vấn đề khoảng 70% lượng rượu tiêu thụ trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý, không nhữn gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, tác động xấu đến sức khoẻ con người mà ảnh hưởng hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống.

Từ những khó khăn này, VBA cho rằng khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả... Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp hợp pháp, từ đó hàng lậu sẽ phổ biến, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu.

Theo khảo sát thực tế của VBA tại một số địa phương, hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít.

VBA cũng cho biết lĩnh vực nước giải khát cũng không khả quan hơn bia, rượu. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường sẽ tác động lớn đến đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là ngành nước giải khát và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như mía đường, bao bì, bán lẻ và hậu cần ở Việt Nam, đặc biệt là ảnh hưởng tới các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đề xuất lùi lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt

Trong công văn gửi Bộ Tài chính, VBA cho rằng, phần đánh giá tác động tại Hồ sơ Dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện như vị trí và những đóng góp đáng kể của ngành đồ uống cho xã hội và nền kinh tế nói chung.

Với hàng trăm nhà máy sản xuất, kinh doanh trong ngành được phân bố hầu khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước (trên 51 tỉnh, thành phố), các doanh nghiệp trong ngành đồ uống tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trong các cơ sở nhà máy sản xuất, trong chuỗi cung ứng, dịch vụ từ các đơn vị cung cấp nguyên liệu, đóng gói, kho vận, phân phối, các ngành dịch vụ, du lịch, nhà hàng, logictics,…

Hàng loạt doanh nghiệp đồ uống đứng trước nguy cơ ''khó khăn chồng khó khăn'- Ảnh: VBA

Mỗi năm, ngành đóng góp vào ngân sách nhà nước khoảng gần 60 ngàn tỷ đồng. Các doanh nghiệp trong ngành cũng nằm top những đơn vị nộp ngân sách nhiều nhất, nhì tại địa phương, giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ sinh thái công nghiệp.

“Vì đây là một khung pháp lý vô cùng quan trọng đối với ngành đồ uống nên Hiệp hội rất mong rằng, khi Bộ Tài chính thực hiện đánh giá tác động xây dựng dự án Luật sẽ ưu tiên những nghiên cứu đánh giá đặt vào bối cảnh thực tế, dựa trên các cơ sở khoa học, các báo cáo đánh giá tác động đầy đủ và toàn diện hơn”, VBA kiến nghị.

Vì tầm quan trọng của chính sách này đối với ngành hàng bia-rượu-nước giải khát, VBA đề nghị được Bộ Tài chính và Ban soạn thảo:

Thứ nhất xem xét thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027.

Thứ hai, đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.

Đối với bia, từ ngày 1/1/2027 – 31/12/2028, áp thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức 70%; từ ngày 1/1/2029- 31/12/2030 tăng lên 75%; từ ngày 1/1/2031 là 80%.

Đối với rượu từ 20 độ trở lên, từ ngày 1/1/2027 – 31/12/2028: áp thuế ở mức 70%; từ ngày 1/1/2029- 31/12/2030: 75%; từ ngày 1/1/2031: 80%.

Đối với rượu dưới 20 độ, từ ngày 1/1/2027 – 31/12/2028: 40%; từ ngày 1/1/2029- 31/12/2030: 45%; từ ngày 1/1/2031: 50%.

Thứ ba, xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.