Tránh lãng phí khi xây dựng chợ

CôngThương - Nhiều chợ được xây mới, cải tạo, nâng cấp

Ông Võ Văn Quyền- Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước- Bộ Công Thương đánh giá, thực hiện Nghị định 02 và Nghị định 114, cả nước đã xây mới 2.006 chợ, cải tạo nâng cấp được 2.984 chợ các loại, nâng tổng số chợ cả nước đến cuối năm 2012 lên 8.547 chợ, gồm 247 chợ hạng I chiếm 2,89%; 926 chợ hạng II chiếm 10,83%; 7.374 chợ hạng III chiếm 86,28%. Trong tổng số chợ đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, số chợ đạt hiệu quả chiếm khoảng 97%. Tính chung trên các địa bàn, giá trị hàng hóa dịch vụ qua hệ thống chợ chiếm trung bình khoảng 40%, góp phần không nhỏ vào việc tiêu thụ nông sản hàng hóa, đẩy mạnh sản xuất và phục vụ đời sống sinh hoạt của dân.

Sự phát triển của hệ thống chợ đã góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, tiêu thụ hàng hóa, góp phần thực hiện cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, đưa hàng Việt về nông thôn và chợ truyền thống phục vụ nhu cầu sinh hoạt của nhân dân. Một số chợ đầu mối nông sản đã cung cấp thông tin thị trường, giá cả của một số mặt hàng nông sản chủ yếu, có kho để dân có thể gửi sản phẩm khi cần thiết, nhờ vậy nông dân chủ động hơn khi bán nông sản với giá có lợi nhất.

Xã hội hóa nguồn vốn xây chợ

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hồ Thị Kim Thoa cho biết, trong giai đoạn 2003- 2007, ngân sách trung ương đã hỗ trợ cho 45 tỉnh với số vốn 319 tỷ đồng để đầu tư xây dựng 154 chợ trên tổng số hơn 5.000 chợ được đầu tư, cải tạo, xây dựng. Việc xã hội hóa trong việc phát triển chợ trong 10 năm qua đã có chuyển biến tích cực.

Qua tổng hợp báo cáo của các Sở Công Thương, tổng số nguồn vốn đầu tư chợ trong giai đoạn 2008- 2012 khoảng 13.267 tỷ đồng, trong đó Trung ương chiếm 2,57%, ngân sách địa phương chiếm 24,54%, vốn huy động từ doanh nghiệp hộ kinh doanh và dân chiếm 62,89%, nguồn vốn khác chiếm 9,98%. Tổng nguồn vốn đầu tư chợ trong giai đoạn 2003 – 2007 khoảng 6.270 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách Trung ương chiếm 10,3%, ngân sách địa phương chiếm 30,4%, vốn huy động từ doanh nghiệp hộ kinh doanh và dân chiếm 51%, nguồn vốn khách chiếm 8,3%.

Như vậy, so sánh tỷ lệ vốn của giai đoạn 2008- 2012 với giai đoạn 2003- 2007, mặc dù ngân sách nhà nước giảm nhưng tỷ lệ vốn huy động từ doanh nghiệp, hộ kinh doanh và dân tăng 11,89%. Vốn huy động trung bình/năm từ doanh nghiệp, hộ kinh doanh và dân giai đoạn 2008 2012 tăng gấp hơn 5 lần so với vốn trung bình năm giai đoạn 2003- 2007. Một số tỉnh, tuy không có (hoặc có rất ít) sự hỗ trợ của ngân sách Trung ương nhưng xây mới được khá nhiều chơ như Hà Nội, Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình… Một số doanh nghiệp và hợp tác xã tự bỏ vốn đầu tư xây dựng chợ, tiêu biểu là Công ty TNHH một thành viên Nam Dương ở Kiên Giang, Công ty xây dựng Hải Âu ở Bắc Giang…

Đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư phát triển và quản lý chợ

Ông Võ Văn Quyền cho biết, chất lượng của một số quy hoạch chợ chưa tốt, số lượng chợ tăng nhanh nhưng phân bổ không đều. Hệ thống chợ chủ yếu là chợ bán lẻ, đa số chợ có quy mô nhỏ, cơ sở vật chất- kỹ thuật còn sơ sài, lạc hậu (hiện còn khoảng 28% số chợ ở trong tình trạng lều lán, tạm bợ, thậm chí tới 15% chợ họp ngoài trời. Chợ đầu mối quy mô lớn còn ít (cả nước chỉ có 84 chợ đầu mối, chếm 0,98% tổng số chợ). Vì vậy, hệ thống chợ chưa tương xứng với vị trí và vai trò của chợ và chưa đáp ứng được đầy đủ nhu cầu của sản xuất kinh doanh và phục vụ đời sống sinh hoạt của nhân dân. Tình trạng chợ hoạt động kém hoặc không hiệu quả chỉ chiếm 3% ở một số địa phương, trong đó có những chợ được đầu tư từ nguồn vốn của Chương trình 135…

Ông Trần Đại Tư- Chủ nhiệm hợp tác xã thương mại dịch vụ Chợ Phủ Quốc Oai- cho biết, cần phải đổi mới khi thực hiện đầu tư cải tạo chợ, không nên bao cấp, dùng ngân sách để xây dựng chợ to, đẹp mà không phù hợp, người kinh doanh không vào chợ, bỏ chợ gây lãng phí. Việc xây dựng chợ phải phù hợp với điều kiện từng địa phương, khu vực, khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã tự bỏ vốn đầu tư xây dựng cải tạo chợ (nhà nước hỗ trợ 50%, 50% của doanh nghiệp, hợp tác xã, người kinh doanh). Quy hoạch xây dựng cải tạo hệ thống các chợ phải được bàn định với người dân kinh doanh, kích thích sản xuất. Tránh dập khuôn máy móc, đầu tư lớn mà không hiệu quả. Việc di chuyển thay đổi chợ phải cân nhắc kỹ.

Theo Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa, hiện Việt Nam hiện vẫn là một nước nghèo, thu nhập bình quân đầu người còn thấp, hệ thống cơ sở hạ tầng thiếu, chưa đồng bộ nhất là địa bàn nông thôn miền núi nên đã ảnh hưởng đến công tác phát triển và quản lý chợ. Vì vậy, cần hạn chế xây chợ mới vào những địa điểm không phù hợp. Vấn đề xã hội hóa các chợ, xây dựng mới hoặc cải tạo các chợ phải đáp ứng được yêu cầu cho cả người bán và người mua.

Thời gian tới, để khắc phục những tồn tại trong việc phát triển và quản lý chợ hiện nay cần sự phối hợp của các bộ ngành địa phương doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức cá nhân trong việc thực hiện đồng bộ các giải pháp: Thứ nhất, rà soát điều chỉnh nâng cao chất lượng của quy hoạch phát triển mạng lưới chợ, sửa đổi bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách khuyến khích ưu đãi, và hỗ trợ vốn đầu tư phát triển chợ. Thứ hai, đa dạng nguồn vốn hỗ trợ đầu tư phát triển chợ đồng thời đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi mô hình quản lý chợ. Thứ ba, tăng cường công tác đào tạo bồi dưỡng để hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, lồng ghép các chương trình dự án nhằm tăng nguồn lực cho công tác phát triển và quản lý chợ.

Nguyễn Hạnh