Tomahawk có phải là vũ khí ‘thay đổi cuộc chơi’ cho Ukraine?

Tuần trước, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố ông đã đưa ra quyết định về khả năng cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraine, như một ‘phép thử’ đối với Nga. Tên lửa Tomahawk được mang tên theo một loại rìu chiến của người Da đỏ vốn được coi là biểu tượng chiến tranh của Hoa Kỳ và đồng minh. Ngay ở phiên bản tiêu chuẩn, Tomahawk cũng vượt xa tầm bắn của các loại vũ khí dẫn đường chính xác mà Washington đã cung cấp cho Kiev trước đây.

‘Răn đe phi hạt nhân’

Vấn đề chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine đã tồn tại một thời gian. Cuối năm 2024, Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky đã yêu cầu Hoa Kỳ cung cấp những tên lửa này như một phần của ‘kế hoạch chiến thắng’ của Kiev, được trình bày dưới thời cựu tổng thống Joe Biden. Vào thời điểm đó, nhà lãnh đạo Ukraine đã đề xuất cung cấp cho Kiev một ‘gói răn đe phi hạt nhân’, bao gồm cả tên lửa Tomahawk.

Tuy nhiên, như một quan chức cấp cao của Hoa Kỳ nói với tờ New York Times, gói viện trợ này được coi là một yêu cầu bất khả thi. ‘Vấn đề tên lửa’ đã được nhắc lại vào cuối tháng 9/2025. Ông Zelensky đã yêu cầu Trump cung cấp tên lửa Tomahawk. Một số nguồn tin cho biết Tổng thống Hoa Kỳ ‘đánh giá tích cực’ về yêu cầu của nhà lãnh đạo Ukraine.

Tên lửa Tomahawk thuộc phân loại tương đương với tên lửa Kalibr của Nga. Lịch sử của Tomahawk bắt đầu vào năm 1971, khi Hải quân Hoa Kỳ bắt đầu xem xét việc phát triển một tên lửa hành trình chiến lược phóng từ tàu ngầm.

Năm 1976, quân đội Hoa Kỳ đã chọn BGM-109 Tomahawk. Sau quá trình thử nghiệm rộng rãi, tên lửa phóng từ tàu ngầm và mặt nước, được đặt theo tên một chiếc rìu chiến của người Hoa Kỳ bản địa, đã được đưa vào sử dụng vào năm 1983.

Gia đình ‘rìu chiến’

Phiên bản cơ bản Tomahawk RGM/UGM-109A mang đầu đạn hạt nhân W80 với sức công phá lên tới 150 kiloton. Tên lửa nặng 1.180 kg này đạt tốc độ lên tới 880 km/giờ. Việc nhắm mục tiêu được thực hiện bằng hệ thống dẫn đường quán tính với hiệu chỉnh địa hình do hệ thống Terrain Contour Matching (TERCOM) cung cấp.

Tomahawk có khả năng bay ở độ cao cực thấp - dưới đường chân trời radar. Một trong những phiên bản phi hạt nhân đầu tiên của tên lửa này là Tên lửa Chống hạm RGM/UGM-109B Tomahawk (TASM). Nó thay thế đầu đạn hạt nhân bằng đầu đạn bán xuyên giáp, và hệ thống TERCOM bằng đầu đạn dẫn đường radar chủ động. Tuy nhiên, phiên bản đầu tiên đã bị loại biên theo hiệp ước Xô-Mỹ, và phiên bản thứ hai đã bị loại khỏi biên chế do là một tên lửa tương đối đơn giản.

Sau đó, Hoa Kỳ đã phát triển thêm một số phiên bản khác của loại tên lửa này. Biến thể RGM/UGM-109E Tomahawk chiến thuật thường được nhắc đến nhiều nhất trong bối cảnh có thể bán vũ khí cho Kiev. Những tên lửa này được thiết kế để hỗ trợ chiến thuật cho quân đội. Nhờ động cơ và vật liệu mới, TaсTom đã trở nên rẻ hơn, và hệ thống liên lạc vệ tinh cùng camera trên tàu cho phép tên lửa được chuyển hướng trong khi bay.

Tên lửa Tomahawk Block IV có tầm bắn hơn 1.600 km. Nó mang theo đầu đạn nổ phá mảnh WDU-36/B nặng 340 kg. Phiên bản Block V, ra mắt năm 2021, được trang bị hệ thống dẫn đường và ngắm bắn cải tiến. Ngoài ra, còn có các biến thể: Block Va (Tomahawk Tấn công hàng hải), có thể tấn công tàu chiến đang di chuyển, và Block Vb, mang đầu đạn xuyên giáp JMEWS để tiêu diệt các mục tiêu kiên cố.

Các nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh Hoa Kỳ tính toán rằng một tên lửa Tomahawk được phóng từ lãnh thổ do Kiev kiểm soát với tầm bắn 1.600 km, về mặt lý thuyết có khả năng tấn công 1.655 mục tiêu quân sự tại Nga, bao gồm 67 căn cứ không quân. Do đó, sự hiện diện của Tomahawk trong xung đột có thể đặt ra thêm một thách thức cho hệ thống phòng không của Nga.

‘Về Tomahawk, nó là một vũ khí lợi hại. Đúng là chúng không hẳn là hiện đại, nhưng chúng mạnh mẽ và là mối đe dọa thực sự’, Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa đánh giá về vũ khí Hoa Kỳ có thể cung cấp cho Ukraine ngay sau thông tin Washington có thể cung cấp vũ khí này cho Kiev.

Hiện tại, các quốc gia sử dụng chính tên lửa Tomahawk vẫn là Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Cụ thể, tên lửa này được trang bị trên các tàu khu trục lớp Arleigh Burke và tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia của Hoa Kỳ. Tomahawk đã được sử dụng chống lại Iraq, Nam Tư, Libya và Syria. Tên lửa hành trình của Hoa Kỳ đã được sử dụng trong các cuộc tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran vào tháng 6. Những tên lửa này được coi là mục tiêu tương đối dễ dàng đối với các hệ thống phòng không của Nga, vốn thường bị đánh chặn bởi các tên lửa hành trình Storm Shadow và SCALP hiện đại hơn.

Trở lại Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991, tên lửa Osa của Liên Xô được triển khai cho Quân đội Iraq đã bắn hạ được một số tên lửa Tomahawk. Do đó, việc đánh chặn chúng sẽ không phải là nhiệm vụ khó khăn đối với các tên lửa Tor-M2 và Buk-M2 tiên tiến hơn. Tuy nhiên, theo chuyên gia quân sự Alexei Leonkov, một cuộc tấn công quy mô lớn bằng Tomahawk có thể đặt ra một thách thức nghiêm trọng đối với hệ thống phòng không của Nga.

‘Trong cuộc xung đột năm 2011 với Libya, người Hoa Kỳ đã phóng 112 quả Tomahawk, gần như phá hủy toàn bộ hệ thống phòng không của nước này. Hệ thống này tuy nhỏ, nhưng họ đã thành công. Vì vậy, Tomahawk thường được sử dụng cho đòn tấn công đầu tiên, giải giáp, hay như họ gọi, là đòn tấn công phủ đầu vào các hệ thống phòng thủ bờ biển và phòng không’, chuyên gia Alexei Leonkov nói.

Hệ thống Typhon được chỉ định là phương tiện chính để trang bị tên lửa Tomahawk cho Kiev. Tuy nhiên, việc chuyển giao nó cho Ukraine khó có thể xảy ra vì nhiều lý do. Khi đây là hệ thống cồng kềnh, dễ bị phía Nga phát hiện và phá hủy. Hoa Kỳ cũng đang cần các hệ thống Typhon cho chiến lược xoay trục sang châu Á. Nhiều khả năng, Ukraine có thể được cung cấp hệ thống bệ phóng hỏa lực tầm xa không người lái (LRFL) được thiết kế cho Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ, nhưng vũ khí này vẫn đang trong qúa trình phát triển.