Tín dụng xanh ‘chảy mạnh’ vào năng lượng tái tạo

Chuyển động lớn của dòng vốn xanh

Sự bùng nổ của các dự án năng lượng tái tạo những năm gần đây đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về huy động nguồn vốn quy mô lớn và bền vững. Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ trong hành trình giảm phát thải, song cũng đối mặt với thách thức tài chính khổng lồ.

Tại một sự kiện về chuyển đổi năng lượng xanh tổ chức mới đây, PGS.TS. Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ năng lượng (Đại học Bách khoa Hà Nội) thông tin, cơ cấu năng lượng sơ cấp của Việt Nam hiện vẫn thiên lệch than chiếm 49,7%, dầu mỏ và sản phẩm dầu 24,7%, khí tự nhiên 6,4%, thủy điện 6,8% và năng lượng tái tạo mới khoảng 3,3%.

“Để đạt mục tiêu Net Zero 2050, Việt Nam cần đầu tư thêm 8 - 10 tỷ USD/năm cho năng lượng tái tạo, hạ tầng và công nghệ lưu trữ là một thách thức tài chính không nhỏ”, PGS.TS. Đặng Trần Thọ nói.

Theo Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về “Bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045”, đến năm 2030, năng lượng tái tạo cần chiếm khoảng 30% tổng cung năng lượng, hướng tới 40 - 50% vào 2045; giảm phát thải khí nhà kính 10% vào 2030 và 20% vào 2045, tiến tới trung hòa carbon vào 2050.

PGS.TS. Đặng Trần Thọ cho rằng, muốn đạt được mục tiêu này cần hệ thống giải pháp liên ngành, gắn kết Nhà nước - doanh nghiệp - viện - trường - xã hội, tăng vai trò khu vực tư nhân và FDI, khuyến khích đầu tư hỗn hợp, trong đó doanh nghiệp tư nhân đồng đầu tư cùng Nhà nước vào các dự án hạ tầng năng lượng.

Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Nguyễn Tài Anh cho biết, EVN đang đóng vai trò trụ cột trong chuyển đổi năng lượng và thực hiện mục tiêu giảm phát thải từ 15 - 35% đến năm 2030. Với tổng đầu tư 3 - 4 tỷ USD/năm, việc huy động vốn xã hội là rất cần thiết. Nghị quyết 70 cho phép sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, giúp chia sẻ gánh nặng tài chính và thúc đẩy tiến trình chuyển đổi xanh.

Hiện Chính phủ đã ban hành Quyết định 21/2025/QĐ-TTg quy định tiêu chí môi trường và xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, quá trình triển khai còn không ít khó khăn, đặc biệt trong việc chuẩn hóa tiêu chí, giám sát rủi ro môi trường, xã hội và kết nối các nguồn tài chính quốc tế.

Từ thực tế đó, tín dụng xanh được xem là “mạch máu” tài chính để nuôi dưỡng nền kinh tế xanh. Dòng vốn này đang “chảy mạnh” vào các lĩnh vực năng lượng sạch, tạo động lực cho quá trình chuyển đổi cơ cấu năng lượng và phát triển bền vững.

Ngân hàng “bơm vốn” cho năng lượng sạch

Theo Ngân hàng Nhà nước, sau 10 năm thúc đẩy tín dụng xanh, đã có nhiều tổ chức tín dụng cho vay dự án xanh theo 12 danh mục, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 22%/năm. Riêng lĩnh vực năng lượng tái tạo tăng mạnh nhất, thể hiện sự ưu tiên chiến lược của hệ thống ngân hàng.

Bà Phạm Thị Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước), nhận định, nếu năm 2017, dư nợ cho vay lĩnh vực năng lượng tái tạo mới đạt 9.500 tỷ đồng thì đến cuối tháng 6/2025 đã vọt lên gần 290.000 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân lĩnh vực này đạt khoảng 150%, cao hơn nhiều so với bình quân tín dụng xanh nói chung. Điều này cho thấy các tổ chức tín dụng đang tập trung nguồn vốn lớn cho vay phục vụ chuyển đổi năng lượng xanh.

Trong nhóm ngân hàng thương mại Nhà nước, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) là một trong những đơn vị đầu tiên thực hiện mở rộng tín dụng xanh. Đến 30/6/2025, dư nợ tín dụng xanh của Agribank đạt gần 28.800 tỷ đồng, trong đó năng lượng sạch và năng lượng tái tạo chiếm hơn 52%.

Phó Trưởng ban Chính sách tín dụng Agribank Vương Văn Quý cho biết, các dự án xanh đang mang lại hiệu quả cao về môi trường, xã hội, đồng thời thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển bền vững. Agribank hiện triển khai chương trình tín dụng xanh ưu đãi quy mô 30.000 tỷ đồng, ưu tiên cho các dự án năng lượng tái tạo, nông nghiệp sạch, bảo vệ môi trường.

Ngân hàng cũng mở rộng đầu tư cho các dự án điện gió, điện mặt trời, khí sinh học tại Đồng bằng sông Cửu Long và miền Trung - Tây Nguyên nhằm ứng phó hạn mặn, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Theo ông Vương Văn Quý, Nghị quyết 70-NQ/TW về huy động nguồn vốn xã hội và phát triển tài chính xanh là cơ sở để hệ thống ngân hàng, trong đó có Agribank, phát huy vai trò trung gian tài chính thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh.

Từ thực tế triển khai, Agribank cũng kiến nghị hoàn thiện khung pháp lý tổng thể cho tín dụng xanh như ban hành quy định thống nhất, tiêu chí quản lý rủi ro môi trường, xã hội, cùng các cơ chế khuyến khích như ưu đãi hệ số rủi ro, tiếp cận vốn quốc tế, quỹ khí hậu và tái cấp vốn cho công nghệ năng lượng tái tạo.

Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) cũng là một trong những “đầu tàu” trong cuộc đua tín dụng xanh. Ông Trần Hoài Nam - Phó Giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp của ngân hàng này cho biết, tổng dư nợ cho vay năng lượng của VietinBank đạt vài trăm nghìn tỷ đồng; riêng năng lượng xanh hơn 2 tỷ USD (khoảng 60.000 tỷ đồng).

“Hai năm qua, VietinBank đã tổ chức nhiều hội nghị với doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Khi chuyển đổi xanh trở thành rào cản thương mại với hàng hóa xuất khẩu sang EU, nhu cầu vốn rẻ để đạt tiêu chuẩn ESG là rất cấp thiết. VietinBank đang phát hành trái phiếu xanh và huy động nguồn lực quốc tế để hỗ trợ doanh nghiệp” - ông Nam chia sẻ.

VietinBank hiện thu hút hơn 10.000 tỷ đồng từ khối FDI để tái cho vay các dự án xanh và tham gia gói tín dụng ưu đãi 130.000 tỷ đồng cho dự án “1 triệu ha lúa giảm phát thải”. ''Không chỉ VietinBank mà nhiều ngân hàng thương mại khác cũng đang tích cực tìm nguồn vốn giá rẻ để tài trợ các dự án xanh”, ông Nam nói thêm.

Đại diện VietinBank cũng đề xuất cần Nghị quyết xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon để phân loại doanh nghiệp trong nước, thúc đẩy thị trường tín chỉ và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xanh, đồng thời xây dựng khung phát hành trái phiếu tiền gửi xanh phù hợp với chuẩn quốc tế.

Theo các chuyên gia, dòng vốn tín dụng xanh đang “chảy mạnh” vào năng lượng tái tạo là một tín hiệu đáng mừng, nhưng chưa đủ. Để tạo cú huých dài hạn, Việt Nam cần thêm cơ chế đột phá như chính sách ưu đãi thuế, tái cấp vốn xanh, thị trường tín chỉ carbon và trái phiếu bền vững. Khi ngân hàng, doanh nghiệp và Nhà nước cùng hành động, tín dụng xanh sẽ không chỉ là dòng vốn, mà là dòng sinh khí cho nền kinh tế xanh, cho một Việt Nam phát triển bền vững.