Tìm giải pháp phát triển năng lượng tái tạo bền vững

Năm 2020 đánh dấu bước ngoặt lịch sử của nhân loại với cú sốc Covid 19 khiến cả thế giới lao đao và chịu thiệt hại nặng nề về con người và kinh tế nhưng đồng thời cũng thôi thúc sự chuyển đổi đột phá về tư duy và mô hình phát triển thích ứng. Covid 19 khiến giá dầu lao dốc, giá than giảm ở mức kỷ lục tại Úc, nhưng Năng lượng tái tạo (NLTT) là nguồn duy nhất vẫn tăng trưởng.

Tại Việt Nam, những năm gần đây, Nhà nước đã ban hành các chính sách và cơ chế để thúc đẩy phát triển NLTT như Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo, cơ chế hỗ trợ giá mua điện sinh khối, mặt trời, gió cũng như gia tăng bổ sung vào quy hoạch điện các dự án điện gió, điện mặt trời và chuẩn bị cho cơ chế đấu thầu điện mặt trời, điện gió trong giai đoạn tới. Tính đến tháng 6 năm 2020, tổng công suất nguồn điện NLTT đã đi vào vận hành đạt khoảng 5.500MW, trong đó điện mặt trời mái nhà đạt trên 42.000 dự án. NLTT hiện chiếm khoảng 10% công suất của cả hệ thống điện và Việt Nam được biết đến như một quốc gia đang dẫn đầu về tăng trưởng NLTT trong khu vực ASEAN.

Bên cạnh kỳ tích dẫn đầu Đông Nam Á về công suất điện mặt trời, trong thời gian qua, việc phát triển nóng các dự án điện mặt trời trang trại đã gây nên một vấn đề xã hội mới đó là xung đột về sử dụng đất. Tại một số địa phương, đã xảy ra tình trạng lấy đất sản xuất nông nghiệp và đất rừng để làm trang trại điện mặt trời. Điều này dẫn tới mâu thuẫn và xung đột giữa chủ đầu tư và người dân địa phương. Phát triển ồ ạt các trang trại mặt trời đơn mục tiêu sẽ không còn phù hợp trong điều kiện mới của Việt Nam. Thách thức này đòi hỏi cần tìm hướng đi mới. Thúc đẩy phát triển điện mặt trời kết hợp với sản xuất nông nghiệp và điện mặt trời nổi là hai giải pháp đã được thử nghiệm và có khả năng giải quyết các xung đột sử dụng đất mà vẫn đảm bảo phát triển NLTT.

Đặc biệt đối với điện mặt trời mái nhà, với cơ chế giá khuyến khích đã giúp Việt Nam đạt được 1.000 MW chỉ trong vòng 2 năm qua đồng thời đã tạo điều kiện cho hàng nghìn nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia thị trường từ nghiên cứu, sản xuất, phân phối, lắp đặt, dịch vụ, đến tài chính, bảo hiểm..., góp phần làm cho thị trường điện mặt trời tại Việt Nam sôi động hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, kết quả đạt được còn quá nhỏ bé so với tiềm năng kỹ thuật vô cùng lớn ước tính tổng công suất lên tới 48.000 MW của điện mặt trời mái nhà. Nhiều người tiêu dùng vẫn chưa thực sự sẵn sàng bởi chính sách hỗ trợ quá ngắn, cách thức chi trả cho việc bán điện vẫn còn chậm, chưa có hướng dẫn tiêu chuẩn, kỹ thuật an toàn nên dẫn đến tâm lý lo ngại và chần chừ. Và vẫn còn nhiều nút thắt cần tháo gỡ đặc biệt liên quan đến chính sách, tài chính và sáng kiến giải pháp để thúc đẩy phát triển ĐMT mái nhà tương xứng với tiềm năng.

Phát biểu tại phiên khai mạc, bà Ngụy Thị Khanh – Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) – Cơ quan điều phối VSEA cho biết, đây là lần thứ 5 Tuần lễ năng lượng tái tạo được tổ chức. Đây là diễn đàn kết nối tâm huyết, trí tuệ, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn của các nhà khoa học, doanh nhân, cán bộ Nhà nước, người dân từ các ngôi làng, các nhà hoạt động xã hội và môi trường, các nhà báo, tất cả đều là những công dân Việt Nam mong muốn được đóng góp và hiến kế cho chính sách phát triển đột phá năng lượng sạch, kinh tế Xanh của nước nhà.”