Thương mại - phương tiện hỗ trợ hòa bình và phát triển thịnh vượng

Mặc dù phải đối phó với các rủi ro và thách thức hiện tại, nhưng hệ thống thương mại đa phương đã trở nên mạnh mẽ hơn trong vài năm gần đây và cần phải mạnh hơn nữa. Tại thời điểm năm 2013, khi Hội nghị Bộ trưởng WTO được tổ chức ở Bali (Indonesia), WTO mới thành lập được 18 năm và chưa đạt được một hiệp định thương mại đa phương nào. Chính vì vậy, việc đạt được cam kết về Hiệp định Thuận lợi hóa thương mại đã làm thay đổi tất cả, đánh dấu thỏa thuận đa phương đầu tiên trong lịch sử WTO. Hiệp định này có tầm quan trọng rất lớn về kinh tế. Việc thực thi hiệp định có thể giảm chi phí thương mại toàn cầu bình quân 14,3%, đây là tác động lớn hơn so với việc xóa bỏ tất cả các thuế quan còn lại trên thế giới.

Năm 2015, WTO đã tạo bước đột phá với cuộc cải cách nông nghiệp lớn nhất trong hai thập kỷ bằng quyết định xóa bỏ trợ cấp xuất khẩu nông nghiệp. Nhóm thành viên WTO cũng đã thống nhất mở rộng Hiệp định Công nghệ thông tin của WTO, xóa bỏ thuế quan đối với một loạt sản phẩm công nghệ thông tin thế hệ mới, góp phần làm tăng thương mại thế giới khoảng 1,3 nghìn tỷ USD mỗi năm. Các thành viên WTO đã thống nhất một số bước tiến để hỗ trợ sự hội nhập của cấc nước kém phát triển vào hệ thống thương mại toàn cầu. Năm 2017, WTO đã hiệu lực hóa Hiệp định Thuận lợi hóa thương mại và sửa đổi Hiệp định TRIPS, tạo cơ hội tiếp cận với dược phẩm thiết yếu cho các nước nghèo nhất thế giới. Bên cạnh các kết quả kinh tế, WTO hiện nay với 164 thành viên đang cùng nhau tìm cách giải quyết những vấn đề phức tạp nhất mà thế giới phải đối mặt.

Ở mức độ sâu sắc hơn, giá trị của hệ thống thương mại toàn cầu được thể hiện trong giai đoạn khủng hoảng tài chính kinh tế. Vào những năm 1930, các biện pháp bảo hộ đã gây ra hậu quả nặng nề làm tổn thất 2/3 dòng thương mại thế giới. Đến khủng hoảng năm 2008 thì không có tình trạng leo thang như trước vì các chính phủ đã biết phải ràng buộc các quy tắc chung và tuân thủ các tiêu chuẩn đã thống nhất. Trên thực tế, các báo cáo giám sát của WTO cho thấy hạn chế thương mại do các nền kinh tế G20 đặt ra từ năm 2008 làm ảnh hưởng đến 4,25% thương mại thế giới. Tất nhiên đến nay, thế giới vẫn cảm thấy tác động của cuộc khủng hoảng, nhưng sau một thời gian dài tăng trưởng chậm chạp thì thương mại toàn cầu đang bắt đầu tăng lên. Tháng 9 mới đây, WTO đã điều chỉnh lại dự báo tăng trưởng thương mại năm 2017 với mức tăng 3,6% cho thấy sự cải thiện đáng kể so với mức 1,3% năm 2016 và đây là năm đầu tiên kể từ năm 2011 đến nay, thương mại thế giới có thể đạt trên 3%.

Tổng Giám đốc WTO Roberto Azevedo tại Diễn đàn của Hội đồng Đối ngoại ngày 16/10

Đây là những tín hiệu tích cực nhưng chỉ tính đến mỗi vấn đề tăng trưởng là không đủ. Rõ ràng, phát triển thương mại mang lại những lợi ích quan trọng đối với nền kinh tế nói chung, giúp tạo ra các cơ hội mới, tạo ra nhiều việc làm tốt hơn và làm cho nhiều người thoát nghèo. Nhưng cũng có nhiều người bị tụt lại phía sau của quá trình phát triển kinh tế. Thương mại cũng bị coi là nhân tố gây biến động thị trường lao động, mặc dù thương mại có tác động, nhưng công nghệ lại là động lực chính của sự thay đổi và có thể làm gián đoạn ở mọi nền kinh tế. Tự động hóa, số hóa và các kỹ thuật quản lý mới đang làm cách mạng nền kinh tế toàn cầu. Năng suất tăng từ công nghệ mới đang làm giảm nhu cầu lao động trong các ngành như nông nghiệp hoặc chế biến. Ở một số nền kinh tế, kể cả Hoa Kỳ, có 8 trong số 10 tổn thất công việc trong ngành chế biến là do năng suất cao hơn, chứ không phải nhập khẩu rẻ hơn.

Giống như công nghệ, thương mại là sự cần thiết cho quá trình tiến bộ. Vì vậy, không thể bỏ qua lợi ích tổng thể của thương mại hoặc công nghệ và phải đảm bảo rằng, hệ thống thương mại toàn cầu trở nên toàn diện hơn, có lợi ích mang lại cho tất cả mọi người. Một nhân tố quan trọng là chính sách trong nước, bao gồm các chính sách thị trường lao động tích cực hơn, các chính sách giáo dục và điều khoản hỗ trợ người lao động. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư sẽ không làm cho công việc bị biến mất mà sẽ tạo ra những thay đổi lớn và thành công sẽ phụ thuộc vào khả năng điều chỉnh của mỗi nền kinh tế để thích ứng với những thay đổi đó. Hệ thống thương mại sẽ mang tính hỗ trợ xây dựng.

Dấu mốc quan trọng nữa của WTO sẽ là Hội nghị Bộ trưởng sắp tới vào tháng 12 tại Buenos Aires mà các thành viên đang thảo luận về cách thức để đạt một số tiến bộ tại hội nghị này. Nông nghiệp là chủ đề nổi bật với trọng tâm là hỗ trợ trong nước và các vấn đề liên quan đến an ninh lương thực ở các nước đang phát triển. Các nước cũng quan tâm đến các biện pháp hỗ trợ các nước kém phát triển, và ngày càng chú ý đến các vấn đề như thương mại điện tử, thuận lợi hóa đầu tư, giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia các hoạt động thương mại. Với ý nghĩa cam kết củng cố hệ thống thương mại cho các thành viên trong tương lai, Buenos Aires sẽ là dấu mốc rất quan trọng với WTO và với thương mại toàn cầu.