Thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung có thể kết thúc trước HN thượng đỉnh G20?

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 26/3 cho biết rằng: "có thể bằng cách này hay cách khác sẽ biết trong vòng ba đến bốn tuần tới", khi cả hai bên đang xem xét một tài liệu dài 15 trang mà ông Trump nói sẽ có một thỏa thuận "xuất sắc". Vì vậy, điều này có khả năng là một kết luận trước ngày diễn ra Hội nghị thượng đỉnh G20 vào tháng 6 và một cuộc họp thượng đỉnh Mỹ-Trung vào tháng 4 hoặc tháng 5, cho thấy Tổng thống Mỹ có xu hướng cho các hội nghị thượng đỉnh quyết định và là lý tưởng nếu muốn hoàn tất bất kỳ thỏa thuận nào với người đồng cấp Trung Quốc.

Những gì ông Trump cũng muốn - dựa trên chính sách ngoại giao gần đây với Chủ tịch Tập Cận Bình về Triều Tiên - đang phác thảo sự khởi đầu của một cuộc thương lượng lớn hơn với nhà lãnh đạo Trung Quốc, vượt ra ngoài lĩnh vực kinh tế đến các vấn đề an ninh. Một thỏa thuận lớn của loại hình này cũng có thể có tác động tích cực lớn hơn đối với quan hệ quốc tế, giúp củng cố một cơ sở đổi mới cho quan hệ song phương vào những năm 2020. Sự kích thích gần đây nhất cho một kết luận tích cực của đàm phán thương mại là kết luận của báo cáo tuần trước, được cho nhiều nước trên thế giới đã đặt ông Trump vào vị thế chính trị trong nước mạnh mẽ hơn.

Trong bối cảnh này, triển vọng giành được nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump được nhìn thấy đã tăng lên, do đó mang lại nhiều ưu đãi hơn cho các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc để tăng gấp đôi nỗ lực trong các cuộc đàm phán thương mại. Tổng thống Mỹ dường như có không gian chính trị tiềm năng hơn để tập trung vào năm 2020 và cố gắng thực hiện chương trình nghị sự “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại". Chương trình này bao gồm tìm cách giảm thâm hụt thương mại toàn cầu của Mỹ và trấn áp các hoạt động thương mại được coi là không công bằng.

Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, Bộ trưởng tài chính Steven Mnuchin và Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc tại phiên đàm phán Mỹ-Trung ở Bắc Kinh. Ảnh: Reuters

Nhà Trắng vẫn đưa Bắc Kinh vào trong tầm ngắm của mình, chẳng hạn, bằng việc ký dự luật yêu cầu Bộ trưởng Thương mại Mỹ năm ngoái gửi "Báo cáo về đầu tư Trung Quốc tại Mỹ" cho Quốc hội và Ủy ban về Đầu tư nước ngoài vào Mỹ cứ hai năm một lần cho đến năm 2026. Dự luật này coi đầu tư của Trung Quốc là mối đe dọa an ninh quốc gia và không có trong kế hoạch "Made in China 2015" của Bắc Kinh.

Thực tế một số người ở Bắc Kinh nhận thấy luật mới của Mỹ chỉ là phần mới nhất trong chiến lược lớn hơn dưới thời Tổng thống Trump nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của quốc gia như một siêu cường toàn cầu. Điều này nhấn mạnh rằng, trong khi hy vọng về một thỏa thuận thương mại đang tăng trở lại, căng thẳng song phương không có nghĩa là sẽ biến mất và vẫn có khả năng phá vỡ nghiêm trọng mối quan hệ song phương chính trị và kinh tế quan trọng nhất của thế giới. Điều quan trọng cần lưu ý ở đây là Tổng thống Trump cũng chịu áp lực chính trị từ một số thành viên Đảng Dân chủ về các điều khoản của bất kỳ thỏa thuận thương mại nào.

Tất cả những yếu tố này, bên cạnh sự phức tạp của thỏa thuận hiện đang được đàm phán, là một lý do khiến tiến độ bị chậm lại sau khi Tổng thống Trump đưa ra thời hạn dự kiến ​​trong tháng này để cố gắng đạt được thỏa thuận. Và trong bối cảnh vẫn chưa chắc chắn này, Chủ tịch Tập Cận Bình dường như không muốn tới Mỹ (hoặc tổ chức ở Trung Quốc) một hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Trump trừ khi một thỏa thuận ít nhiều được cơ bản hoàn tất trước đó. Đặc biệt, sau khi Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên vào tháng trước tại Việt Nam đã kết thúc sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng mà không mang lại một thỏa thuận. Tính cách của Tổng thống Mỹ được công nhận rộng rãi ở Bắc Kinh là một yếu tố có liên quan trong bất kỳ cuộc đàm phán cuối cùng nào, trong khi các nguyên tắc kinh tế và an ninh sẽ quyết định phần lớn mối quan hệ trong những năm tới, sự nồng ấm trong mối quan hệ cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo cũng có thể là chìa khóa then chốt.

Trong nhiệm kỳ thời Tổng thống Obama, thực tế là các mối quan hệ song phương nói chung vẫn được phản ánh thân mật, phần lớn cam kết cá nhân của ông Barack Obama và Chủ tịch Tập Cận Bình được duy trì ổn định. Cả hai đều công nhận ưu tiên hàng đầu của mối quan hệ và Washington đã theo đuổi chiến lược thúc đẩy hợp tác về các vấn đề nhẹ nhàng hơn như biến đổi khí hậu, đồng thời tìm kiếm sự tham gia mang tính xây dựng đối với các vấn đề khó khăn như căng thẳng Biển Đông. Trong khi đó, nhà lãnh đạo Trung Quốc đã vạch ra mong muốn tái phát triển cơ bản một loại mối quan hệ quyền lực lớn mới với Mỹ để tránh các mô hình quyền lực lớn xung đột trong quá khứ. Đây là một mục tiêu táo bạo, vẫn không có bất kỳ định nghĩa chi tiết nào và không chắc chắn cam kết sẽ tồn tại trong bao lâu nếu Tổng thống Trump trở lại với sự hiếu chiến trước đây của mình đối với Trung Quốc.

Nhìn chung, cả hai bên hiện đang có những khuyến khích ngày càng tăng để kết thúc một thỏa thuận thương mại vào mùa xuân này. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán vẫn chưa thể đột phá trở lại ngay trong tháng 4 và bất kỳ bước đột phá cuối cùng nào cũng có thể cần đến sự can thiệp cá nhân của hai nhà lãnh đạo cấp cao Mỹ- Trung tại Hội nghị thượng đỉnh G20, hoặc tại một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt trước đó ở Trung Quốc hoặc ở Mỹ.